Skógræktarritið - 15.10.2014, Qupperneq 54

SKÓGRÆKTARRITIÐ 201452
var slegið til í endann og þynnt í egg sem hægt
var að brýna með þjöl eftir vinnudag í erfiðu landi.
Gerðir gróðursetningahakanna voru með ýmsu móti.
Á 1. mynd má sjá gróðursetningahaka frá Vöglum
í Fnjóskadal en hakinn er smíðaður úr fjaðrastáli úr
Willis jeppa. Blaðið er 30 cm að lengd, skaftið 90 cm
og þykkt blaðsins er 5 mm með brýnda egg á báðum
endum. Algeng afköst við gróðursetningar með
gróðursetningahökum voru 400–500 plöntur á dag.
Á 2. mynd má sjá gróðursetningahaka í eigu Skóg-
ræktarfélags Eyfirðinga sem smíðaður er úr 6 mm
þykku fjaðrastáli, skaftið er 70 cm langt og blaðið
um 45 cm langt. Annar endi blaðsins hefur verið
dreginn í odd og hakinn þess vegna verið heppilegur
til gróðursetninga í grýttum jarðvegi. Festingar blaðs
og skafts á heimasmíðuðum gróðursetningahökum
voru með ýmsu móti.
Á 3. mynd er gróðursetningahaki sem einnig er í eigu
Skógræktarfélags Eyfirðinga. Þetta er léttur haki með
breiðu blaði, sennilega fluttur inn frá Noregi um 1960.
Skaftið er 67 cm langt, blaðið er 5 mm þykkt, bogið
og með egg báðum megin. Þörf fyrir þessa léttu haka
fór vaxandi þegar unglingavinna sveitarfélaganna
hófst við gróðursetningu skógarplantna um 1960.
Lynghaki, eins og sjá má á 4. mynd, var notaður við
gróðursetningu í lyng- og víðivöxnu landi. Blaðið
sem er beitt og bogið var notað eins og exi við að
fjarlægja viðarteinung og rætur. Landið var flekkjað
með breiðri öxinni og loks gerð hola fyrir plöntuna.
Þessi gerð af gróðursetningahaka var ekki mikið
notuð við gróðursetningu, enda áhaldið þungt og
verkið því oft seinlegt. Uppruni áhaldsins er óþekktur
en svipuð tæki voru notuð hjá danska Heiðafélaginu
á jósku heiðunum um 1950.
Gróðursetningar „spetti“ eins og sjá má á 5. mynd, var
notað til að gróðursetja berrótarplöntur í mólendi
og þéttum moldarjarðvegi. Spettið er með fleyglaga
blaði með beittri egg. Áhaldið var notað á þann hátt
að stungin var hola fyrir plöntuna, plantan staðsett
við lóðréttan vegg holunnar, áhaldinu snúið við og
önnur stunga framkvæmd í um 5–10 cm fjarlægð frá
hallandi holubrún. Við þessa framkvæmd lokaðist
holan og plantan sat eftir keik í holu sinni. Áhaldið
var notað á Norður- og Austurlandi. Það tók við af
gróðursetningahökunum sem höfðu verið aðal áhöld
við gróðursetningu berrótarplantna. Afköst við gróður-
setningu voru 600–800 plöntur á dag í góðu landi.
Bjúgskóflur, 1965–2000
Bjúgskóflur voru upphaflega fluttar inn frá Þýska-
landi um 1965 og hugsaðar sem gróðursetningatæki
fyrir stærri berrótarplöntur og síðar pottaplöntur.
Innflutningur á bjúgskóflum var sennilega tengdur
auknum fjárveitingum frá Skógrækt ríkisins og
Landgræðslusjóði til skjólbeltaræktar. Þýskar bjúg-
skóflur voru ekki fluttar inn að ráði eftir 1980 vegna
kostnaðar.
6. mynd sýnir bjúgskóflu en blað hennar er boga-
lagað, um 40 cm langt og breikkar upp. Blaðið er 2
mm að þykkt með egghvassar brúnir. Skaftið er um
70 cm með þverhaldi. Bjúgskóflan er þungt gróður-
setningatæki, stinga þurfti tvær til þrjár stungur
til þess að fullgera gróðursetningaholu. Afköst við
gróðursetningu voru 100–200 plöntur á dag.
Á Akureyri var hafin framleiðsla á eftirlíkingu af þýsku
bjúgskóflunum árið 1985 (7. mynd). Léttum stungu-
spöðum var breytt og blöð þeirra beygð og á þau
soðið fótstig. Þessi gróðursetningatæki voru léttari,
sterkari og afkastameiri en þýsku skóflurnar.
6. mynd.
Bjúgskófla.
2. mynd.
Gróðursetningahaki.
3. mynd.
Gróðursetningahaki.
4. mynd.
Lynghaki.
5. mynd.
Gróðursetningaspaði (spetti).