Skógræktarritið - 15.10.2014, Blaðsíða 80

SKÓGRÆKTARRITIÐ 201478
standa e.t.v. eftir um 350 tré/ha (eins og er í Guttorms-
lundi á Hallormsstað) – e.t.v. um tíundi hluti þess sem
upphaflega var plantað.
Viðhorf flesta frístundaræktenda til þéttleika og
grisjunar hljóta að vera önnur. Kostnaður vegna
affalla er hár bæði vegna sokkins efniskostnaðar
og vinnu. Þá ráða margir illa við grisjunina og sinna
henni af þeim sökum minna en þyrfti. Heppilegra er
losna við grisjunina með því að tryggja plöntunum
fullnægjandi uppeldi og vaxtarskilyrði og koma þeim
fyrir á varanlegum og tryggum vaxtarstað þótt það
kosti meiri vinnu og tíma í upphafi.
Skjólgirðingarnar gerðu örugga plöntun bakka-
plantna mögulega og var sitkagreni upphaflega
gróðursett með 3 m millibili (rúmlega 1.100 plöntur
á ha). Nokkrum árum seinna varð sýnt að til að halda
heppilegu ljósmagni í trjáreitunum þyrfti að fjarlægja
þriðju hverja plöntu enda voru náttúruleg afföll mjög
lítil. Best hefur reynst að stinga grenið upp áður
en það nær eins metra hæð. Ef það væri gert síðar
yrðu flutningar erfiðir án véla. Í framhaldinu hefur
sitkagreni verið plantað með 4-5 m millibili.
Kostnaður við skjólgirðingar er umtalsverður og
augljós ávinningur að komast hjá því að nota þær
nema í brýnni þörf. Því var ráðist í að framrækta smá-
plöntur (t.d. bakkaplöntur) í beðum sem eru í skjóli af
eldri trjám. Þetta útheimtir talsverða vinnu og hefur
leitt til þess að margar tegundir eru ekki gróðursettar
á varanlegum stað fyrr en þær eru orðnar fjögurra til
sex vetra. Þær hafa þá staðið í ræktunarbeði í allt að
fjögur ár og orðnar hátt í metri á hæð.
Sáning og uppeldi
Þegar hin reglubundnu ræktunarstörf voru komin
í góðan farveg hófust þreifingar með sáningu og
uppeldi smáplantna. Það var hluti af ánægjunni en
einnig mikilvægur þáttur í að halda kostnaði innan
hóflegra marka. Þessi starfsemi efldist með tilkomu
gróðurhúss sem er með glerjaða suðurhlið og suður-
þak en er að öðru leyti einangruð timburbygging
sem nýtist einnig sem vélageymsla. Ferli þessarar
uppeldisstarfsemi hefur þróast smátt og smátt og er
nú í stórum dráttum þannig:
1. Yfirleitt er sáð í mars en þá nýtast sólardagar til
að byggja upp varma í húsinu til að mæta einstaka
frostnótt sem búast má við á þessum tíma. Priklun er
í sumarbyrjun og stundum umpottun að hausti. Ung-
plönturnar eru óslitið í húsinu fram undir júní á öðru
ári. Kosturinn við að sá snemma er að plönturnar ná
lengri vaxtartíma og byggja upp næringarforða og
frostþol fyrir fyrsta veturinn.
2. Ársgamlar plöntur eru settar út í júní og standa
þar í skjóli til loka september eða fram í október.
Að því er stefnt að þær hausti sig úti. Umpottun er í
ágúst. Flestar plöntur á öðru ári eru aftur teknar á hús
en vegna takmarkaðs innipláss eru þær harðgerðari
settar í lokaða útikassa.
3. Eftir tvo vetur fara langflestar plöntur endanlega
út úr húsinu. Tegundum sem eiga að lifa í takmörkuðu
skjóli er plantað í uppeldisreiti, t.d. greni, fura og
lerki. Öðrum tegundum er umpottað og í október
settar í skjólgerði til vetursetu. Meðal þeirra er birki,
elri, heggur, hlynur, kirsi, reynir og þinur.
4. Viðkvæmari tegundum eins og beyki, stilkeik,
lífviði, lind, rauðviði, sýprus og þöll er umpottað
síðla sumars á öðru árinu og fluttar í hús í október til
dvalar þriðja veturinn þar.
5. Í einstaka tilfellum er metið hvort viðkvæmustu
4. mynd. Dögglingsþyrnir (Crataegus douglasii) í góðu skjóli. 5. mynd. Sitkagreni og mýrarlerki í uppeldisreit.