Tímarit lífeindafræðinga - Jul 2006, Page 20

í sermi hvarfast líka við píkrinsýru og hafa margar leiðir
verið reyndar til að bæta sértæki og draga úr áhrifum
truflandi efna. Fyrir meira en 20 árum var þróuð sértæk
ensímatísk aðferð við mælingu á kreatíníni. Sú aðferð er
ekki laus við áhrif truflandi efna en þau eru önnur og vega
minna en efnin sem hvarfast við píkrinsýru. Vegna mikils
kostnaðar hikuðu þó flestir við að nýta sér þessar framfarir
en verð prófefna hefur farið lækkandi og stöðugt fleiri hafa
í kjölfarið tekið að nota ensímatísku aðferðina.
Þess má geta að ensímatíska aðferðin hefur verið notuð
í þurrefnakemíutækninni við mælingar á kreatíníni. Margir
framleiðendur hafa þó staðlað hana þannig að hún gefi
sem sambærilegastar niðurstöður við Jaffé aðferðina. Við
miðunaraðferð sem gefur nákvæmustu og áreiðanlegustu
niðurstöður á kreatínínmagni í sýnum nýtir „Isotope
Dilution Mass Spectrometry“ (ID-MS) tækni og margir
framleiðendur prófefna nota þá aðferð við magnmælingu á
kreatíníni í stöðlum. ID-MS aðferðin er aðgengileg á fáum
sérhæfðum rannsóknastofum en hentar ekki í læknisfræði
legum þjónusturannsóknum. Hún er hins vegar nauðsyn
leg sem lokaþrep í rekjanleika á mæligildum staðla sem
notaðir eru fyrir kreatínín og jafnframt er hún notuð við
mat á áreiðanleika annarra kreatínín mæliaðferða.
Gaukulsíunarhraði (GSH) segir til um það hversu mikið
blóð hreinsast af tilteknu efni á mínútu og þarf umrætt
efni að hreinsast úr líkamanum með gaukulsíun eingöngu.
Gullstaðallinn til margra ára var að gefa inúlín í æð og
fylgjast með útskilnaði á efninu í þvagi samfara lækkun
efnisins í blóði en inúlín er hvorki frásogað né útskilið í
nýrnapíplum og hreinsast úr líkamanum eingöngu með
gaukulsíun. Á seinni árum eru þó önnur efni fremur
notuð eins og iohexol, 99mTe-DTPA eða 51Cr-EDTA en það
síðastnefnda er notað hér á landi. Allar þessar mælingar á
gaukulsíunarhraða eru tímafrekar og kostnaðarsamar og
því aðeins framkvæmdar í völdum tilvikum.
Einfaldari aðferð er að mæla styrk efna sem safnast fyrir
í blóði þegar gaukulsíun nýrna minnkar eins og kreatínín
en prótínið cystatin C hefur einnig verið notað í þessum
tilgangi á allra síðustu árum [6]. Kreatínín skilst fyrst og
fremst út um gaukla nýrna en þó einnig um píplur, eða
um 10% af heildarútskilnaði. Þetta hlutfall eykst í krónískri
nýrnabilun eftir því sem gaukulsíun minnkar. Við skerta
nýrnastarfsemi safnast kreatínín því upp í blóði. Samband
S-kreatíníns og GSH er þó ekki línulegt þannig að S-kreat
ínín getur verið innan viðmiðunarmarka þó að GSH sé
mikið lækkað. Það veldur því að mæling á kreatíníni í
blóði er ekki sérlega næmur mælikvarði á byrjandi nýrna
skemmdir.
Á undanförnum árum hafa margir bent á nauðsyn þess
að endurbæta bæði aðferðafræði og stöðlun við mælingar
á kreatíníni til að auka möguleika á samhæfingu við
greiningu og eftirlit með framgangi nýrnasjúkdóma [7, 8].
Flestir taka undir mikilvægi þess að nota áætlaðan GSH til
að meta nýrnastarfsemi. Í janúar á þessu ári birtust ítarlegar
leiðbeiningar um endurbætur á S-kreatínín mælingum frá
vinnuhópi á vegum „National Kidney Disease Education
Program“ í Bandaríkjunum [9]. Þar er sagt að breytileiki
(variability) í niðurstöðum á S-kreatíníni valdi því að allar
reiknijöfnur sem hafa verið notaðar til að áætla GSH gefi
óáreiðanlegt mat á eðlilegri og lítillega skertri nýrnastarf
semi. Jafnframt er þar nefnt að aðalvandamálið við að bæta
áreiðanleika mæliaðferðanna og þar með greiningu sé að
eyða hliðrunarskekkjum og áhrifum truflandi efna.
Þetta verkefni er unnið sem innlegg í að meta áreiðan
leika og nákvæmni í mælingum á S-kreatíníni hérlendis og
kanna hvort áætlaður GSH sé hjálplegur við greiningu á
byrjandi nýrnaskemmdum. Verkefnið er þrískipt, í fyrsta
lagi eru borin saman S-kreatínín gildi 100 einstaklinga
fengin með þremur mæliaðferðum, kínetískri Jaffé aðferð
frá Roche og tveimur ensímatískum aðferðum: einni frá
Roche og annarri frá Ortho Diagnostics. Í öðru lagi eru
skoðaðar niðurstöður mælinga á GSH rúmlega 100 ein
staklinga með 51Cr-EDTA clearance aðferð og þær bornar
saman við áætlaðan GSH með einfaldaðri MDRD formúlu.
Í þriðja lagi er áætlaður GSH fyrir 3018 einstaklinga sem
komu í Öldrunarrannsókn Hjartaverndar reiknaður með
þremur reikniaðferðum, Cockcroft og Gault reikniaðferð
inni, MDRD formúlunni og einfaldaðri MDRD formúlu,
og kannað hvernig nýrnastarfsemi þeirra flokkast eftir því
hver af reiknijöfnunum þremur er notuð.
Efni og aðferðir
Fengin voru 100 serumsýni, valin með tilliti til mæligilda til
að gera samanburð á þremur mismunandi mæliaðferðum
fyrir S-kreatínín. Sýnin eru ópersónugreinanleg og ekki er
vitað um aldur, kyn, lengd föstu eða annan undirbúning
einstaklinganna.
Rannsóknaniðurstöður úr 51Cr-EDTA nýrnaclearance
rannsókn fengust á ópersónugreinanlegu formi frá Ísó
tópastofu LSH ásamt S-kreatínín mælingum sömu einstakl
inga, með leyfi Vísindasiðanefndar. Alls voru þetta 116 ein
staklingar sem komu til rannsóknar á síðastliðnum 3 árum.
Blóðsýni til mælinga á S-kreatíníni, urea og albúmíni
eru frá þátttakendum sem komu í Öldrunarrannsókn
Hjartaverndar og fellur undir upplýst samþykki þeirra um
að blóðsýni sem tekin eru megi nota til rannsókna. Sýnin
eru tekin eftir 12 tíma föstu, látin standa í 30 mínútur og
síðan skilin niður við 1500 g í 10 mínútur. Blóðmælingar
sem hér er greint frá eru oftast framkvæmdar samdægurs
en í nokkrum tilvikum hafa sýni verið geymd við -80˚C í
nokkrar vikur, þídd og síðan mæld. Skoðuð eru mæligildi
3018 einstaklinga sem skiptast í 43% karla og 57% konur á
aldrinum 68 – 95 ára, meðalaldur 77 ár hjá báðum kynjum.
Þyngd einstaklinganna er einnig fengin úr gagnagrunni
Hjartaverndar.
Þrjár aðferðir eru notaðar við S-kreatínín mælingar
tvær frá Roche og ein frá Ortho. S-kreatínin var mælt með
Ortho aðferðini á Vitros 950 á Klínískri lífefnafræðideild
Landspítala háskólasjúkrahúss við Hringbraut (LSH-Hb).
Úrea og albúmín í sermi var ákvarðað með aðferðum
frá Roche og allar Roche mælingarnar framkvæmdar á
Hitachi 912 á Klínískri lífefnafræðideild Hjartaverndar við
Holtasmára (KLH).
20 TÍMARIT LÍFEINDAFRÆÐINGA 2006 / 1. árgangur / 1. tbl.
Grein / gaukulsíunarhraði