Fróðskaparrit - 01.01.2001, Side 8

Fróðskaparrit - 01.01.2001, Side 8
12 •HVØR SUM í MÍNIFÓTSPOR STÍGUR, LÆR IKKI ALLAN STUND! um, avgera hann og Hilda, at nú skulu tey gera av við risan og sleppa sær burtur. Hetta er ofta ein dramatiskur tilburður, har hetja og fíggindi berjast. I sunrmum vælkendum ævintýrum finnur hetjan eitt stórt og tungt svørð, ið hann ikki orkar at vika. Hann fær tá ein gandadrykk ella okkurt tílíkt, so at hann gerst førur fyri at høgga øll sjey ella níggju høvdini av trøllinum og soleiðis bjarga gentuni. Tað er tá ofta gentan, ið sum hjálpari vísir honum á henda drykk. Onk- untíð er fíggindin sjálvur hjálpari. Eitt nú í Risans klótu (Jakobsen s. 245), har risin biður høvuðspersónin (ein genta í tí ævin- týrinum) fáa sær eina salvu, ið á undurfull- an hátt grøðir eitt sár, hann hevur fingið. Henda sama salva vísir seg seinni av vera partur av bjargingini. I okkara kvæði verður eingin veruligur bardagi. I staðin lumpa systkini risan. Eftir umbøn frá Hildu tekur Rosmar Rólv á bak- ið og vaðar við honum aftur til fólk. Hetta er eitt frábrigdi av funktión nummar 16. Síðani, tá teir skiljast, og Rosmar skal heimaftur, lokkar Rólvur hann til at gera enda á sær sjálvum. I A-frábrigdinum við hesum ørindum: 89 Tá ið tú kemur mitt á leið, tú lít teg upp í eystur, har manst tú ta drotning síggja, hon gevur tær fullgott treyst. 90 Risin leit í sólarmagn, hann náddi ikki fram at ganga, stendur í miðjum Irlands havi, nrerkir stóran dranga. Hetta er funktión nummar 18 í frymlinum hjá Propp. Harav fylgir beinleiðis funktión nummar 19. Av tí at risin er umskaptur til stein, er Hilda nú bjargað úr hansara klóm, og upprunaligi skaðin bøttur. I frymlinum hjá Propp koma nú 13 funk- tiónir (nummar 17 og 20-31). Sum nevnt er frymilin hjá Propp almennur, t.e. at hann skal galda fyri søguslagið, ikki ta einstøku søguna. Ein fylgja er, sum longu nevnt, at ikki allar funktiónir eru við í hvørjari søgu. Har kunna vera nógvar (einki kent ævintýr hevur allar 31), men spurningurin er, hvussu fáar kunnu vera, og eru summar meira neyðugar enn aðrar, fyri at vit kunna tosa um ævintýr? Holbek viðger ástøðið hjá Propp og er atfinningarsamur viðvíkjandi sínámillum støðuni hjá teimum ymsu funk- tiónunum. Summar eru fast heftar saman í pør, aðrar standa einsamallar. Hetta hevur nógv at siga fyri spumingin omanfyri, hvussu fáar tær kunnu vera. Propp tykist sjálvur at halda, at tey, ið siga søgur, kunna rættiliga frítt velja, hvussu nógv tey gera burturúr. Til hetta sigur Holbek, at so frítt kunna tey ikki velja, av tí at funktiónarnar í ein ávísan mun eru bundnar saman. Og, sigur hann, tvær av funktiónunum noyðast altíð at vera við í einum ævintýri. Tær eru nummar 8, at skaðin verður framdur, og nummar 19, at hesin sami skaði verður bøttur aftur. Allar aðrar funktiónir kunna leggjast burturúr. Eg veit ikki heilt, hvussu bókstavrætt, vit eiga at skilja hetta. Taka vit tað, sum tað er sagt, eri eg ósamdur við Propp og Holbek. Her væntar okkurt annað ytri eyðkenni, ið ger, at ein søga er eitt ævintýr og ikki bara einhvør søga. Endin á søguni er av týdn-
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160

x

Fróðskaparrit

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.