Fróðskaparrit - 01.01.2001, Síða 8

Fróðskaparrit - 01.01.2001, Síða 8
12 •HVØR SUM í MÍNIFÓTSPOR STÍGUR, LÆR IKKI ALLAN STUND! um, avgera hann og Hilda, at nú skulu tey gera av við risan og sleppa sær burtur. Hetta er ofta ein dramatiskur tilburður, har hetja og fíggindi berjast. I sunrmum vælkendum ævintýrum finnur hetjan eitt stórt og tungt svørð, ið hann ikki orkar at vika. Hann fær tá ein gandadrykk ella okkurt tílíkt, so at hann gerst førur fyri at høgga øll sjey ella níggju høvdini av trøllinum og soleiðis bjarga gentuni. Tað er tá ofta gentan, ið sum hjálpari vísir honum á henda drykk. Onk- untíð er fíggindin sjálvur hjálpari. Eitt nú í Risans klótu (Jakobsen s. 245), har risin biður høvuðspersónin (ein genta í tí ævin- týrinum) fáa sær eina salvu, ið á undurfull- an hátt grøðir eitt sár, hann hevur fingið. Henda sama salva vísir seg seinni av vera partur av bjargingini. I okkara kvæði verður eingin veruligur bardagi. I staðin lumpa systkini risan. Eftir umbøn frá Hildu tekur Rosmar Rólv á bak- ið og vaðar við honum aftur til fólk. Hetta er eitt frábrigdi av funktión nummar 16. Síðani, tá teir skiljast, og Rosmar skal heimaftur, lokkar Rólvur hann til at gera enda á sær sjálvum. I A-frábrigdinum við hesum ørindum: 89 Tá ið tú kemur mitt á leið, tú lít teg upp í eystur, har manst tú ta drotning síggja, hon gevur tær fullgott treyst. 90 Risin leit í sólarmagn, hann náddi ikki fram at ganga, stendur í miðjum Irlands havi, nrerkir stóran dranga. Hetta er funktión nummar 18 í frymlinum hjá Propp. Harav fylgir beinleiðis funktión nummar 19. Av tí at risin er umskaptur til stein, er Hilda nú bjargað úr hansara klóm, og upprunaligi skaðin bøttur. I frymlinum hjá Propp koma nú 13 funk- tiónir (nummar 17 og 20-31). Sum nevnt er frymilin hjá Propp almennur, t.e. at hann skal galda fyri søguslagið, ikki ta einstøku søguna. Ein fylgja er, sum longu nevnt, at ikki allar funktiónir eru við í hvørjari søgu. Har kunna vera nógvar (einki kent ævintýr hevur allar 31), men spurningurin er, hvussu fáar kunnu vera, og eru summar meira neyðugar enn aðrar, fyri at vit kunna tosa um ævintýr? Holbek viðger ástøðið hjá Propp og er atfinningarsamur viðvíkjandi sínámillum støðuni hjá teimum ymsu funk- tiónunum. Summar eru fast heftar saman í pør, aðrar standa einsamallar. Hetta hevur nógv at siga fyri spumingin omanfyri, hvussu fáar tær kunnu vera. Propp tykist sjálvur at halda, at tey, ið siga søgur, kunna rættiliga frítt velja, hvussu nógv tey gera burturúr. Til hetta sigur Holbek, at so frítt kunna tey ikki velja, av tí at funktiónarnar í ein ávísan mun eru bundnar saman. Og, sigur hann, tvær av funktiónunum noyðast altíð at vera við í einum ævintýri. Tær eru nummar 8, at skaðin verður framdur, og nummar 19, at hesin sami skaði verður bøttur aftur. Allar aðrar funktiónir kunna leggjast burturúr. Eg veit ikki heilt, hvussu bókstavrætt, vit eiga at skilja hetta. Taka vit tað, sum tað er sagt, eri eg ósamdur við Propp og Holbek. Her væntar okkurt annað ytri eyðkenni, ið ger, at ein søga er eitt ævintýr og ikki bara einhvør søga. Endin á søguni er av týdn-
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160

x

Fróðskaparrit

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.