Helgarpósturinn - 27.08.1987, Blaðsíða 14

Leikhús
Margrét á Kataióníutorgi.
Kannski er ég að missa af
einhverju á íslandi...
lífsins og
gledinnar
Els Comediants, léttklæddir i skógarlundi. Margrét er þriðja frá vinstri í efri
röð.
Alé, innanhússýning. Farsi um uppruna mannsins og þróun hans...
EFTIR EGIL HELGASON MYNDIR EGILL HELGASON OG FLEIRI
Sumarið 1980 þótti með ólíkindum fallegt í Reykjavík.
Það var Listahátíð í borginni, ef til vill sú fjörlegasta fyrr
og síðar. Hinir framandlegustu straumar léku um höfuð-
borgina. Á Lækjartorgi striplaðist berrassaður Japani og
vakti hneykslun ráðsettra vegfarenda og úlfúð í blöðum.
Er þetta líka list, spurðu grandvarir menn, fullir efa-
semda. Þar sem ekki fyrir svo löngu var Breiðfirðinga-
búð fluttu allra handa kúnstnerar verk sín undir heiðum
himni — skildir, misskildir, torskildir og fráskildir. Allan
júnímánuð blésu ylvolgir vindar, og listin — hún átti sér
fleiri óvæntar hliðar; þegar ærslafullir suðurlandabúar
hertóku Kvosina með lúðrablæstri, stultupríli, dansi og
forláta karnevalfígúrum var yfir borginni kátínubragur
sem ekki líður fjótt úr minni þeirra sem upplifðu.
Ætli flesta rámi ekki líka í umrætt
suðurlandafólk, sem vann hugi og
hjörtu þennan sólarmánuð sem það
staldraði við á íslandi. Það er að
minnsta kosti víst að þetta sumar
höfðu þeir djúp áhrif á æskufólk
sem ól í brjósti sér leikhúsdrauma.
Leikhópar á borð við Stúdentaleik-
húsið og Svart og sykurlaust eru að
einhverju leyti afkvæmi þessa gesta-
leiks á Listahátíðinni sumarið 80.
Já, Els Comediants komu frá Barce-
lona, sprelluðu á götum úti, ærsluð-
ust í Laugardalshöll og léku á als
oddi í Þjóðleikhúsinu okkar.
En það vita kannski ekki margir
að íslendingur hefur starfað með
þessum eftirminnilega leikhópi í
hérumbil sex ár — eða allar götur
síðan 1981.
Það er vor í Barcelona. Ég hitti
Margréti Árnadóttur á útikaffihúsi á
Katalóníutorgi í hjarta borgarinnar,
á slóðum þar sem anarkistar og
kommúnistar bárust á banaspjót
fyrir fimmtíu árum, í stað þess að
sameinast gegn erkibölvaldinum
Frankó. Núorðið er öllu friðsam-
legra um að litast í Barcelona, þótt
kvöldið áður hafi katalónskir þjóð-
ernissinnar slegist við lögreglu fyrir
utan þetta sama kaffihús. En það
kvað vera árviss viðburður á messu
sánkti Georgs, verndardýrlings
borgarinnar þar sem Margrét hefur
alið manninn síðasta hálfa áratug-
inn.
LEIKIÐ í
ÍSLENDINGANÝLENDU
Margrét Árnadóttir segist hafa
verið langdvölum frá ættjörðinni
síðasta hálfa áratuginn. Hún kemur
ekki til íslands nema endrum og
eins, segir að það taki því ekki að
fara upp á minna en mánuð í einu.
Hún kom þó heim til íslands um síð-
ustu jól. Magga biður forláts á því
hversu stirðmælt hún sé á íslensku,
segist hugsa á spænsku þegar hún
talar um starf sitt og leikhúsið. Það
er kannski ekki nema von. Margrét
hefur lítið sem ekkert komið nálægt
leikhúsi á Fróni, enda þótt mörg ná-
in skyldmenni hennar þar séu mikið
leikhúsfólk. Bróðir hennar, Örnólf-
ur Árnason, er leikskáld og menn-
ingarmálaforkólfur. Systir hennar,
Olga Guðrún Árnadóttir, er rithöf-
undur og hefur líka skrifað leikrit.
Þetta er daginn fyrir kosningar á
Islandi, en Barcelona lætur það sig
öngvu varða...
Margrét segist hafa byrjað leik-
listarferil sinn í Kaupmannahöfn fyrir
meira en tíu árum, í þeirri blómlegu
íslendinganýlendu sem þar var und-
ir lok hippatímans svokallaðs. Hún
var í þingum við hljómsveit sem hét
Kamarorghestar, og síðar stofnaði
hún leikhópinn Kröku í félagi við
Kaupmannahafnaríslendinga og
nokkra innfædda Dani. Þar léku af
íslendingum meðal annars þeir
Rúnar Guðbrandsson og Árni Pétur
Guðjónsson, svo einhverjir séu
nefndir.
Af Els Comediants segist Margrét
fyrst hafa haft nasasjón þegar hún
kom unglingur til Barcelona 1972.
Þá var hópurinn tiltölulega nýr af
nálinni. Aftur hitti hún Comediants
þegar Kraka fór í leikferð til Ítalíu
1977. Upp frá því var hún í stöðugu
sambandi við leikflokkinn, sem
endaði með því að henni var boðið
að slást í hópinn. Hún sló til. ,,Ég var
orðin þreytt á Skandinavíu og
Skandinövum," segir hún. „Þetta
var óborganlegt tækifæri til að kom-
ast í tæri við aðra tegund af leik-
húsi.“
Samt segist hún ekki hafa átt
neinn heiður af komu Els Comedi-
ants á Listahátíðina 1980. Það var
Örnólfur bróðir hennar sem þar vél-
aði um.
ALHLIÐA
KULTURSAMSTEYPA
Els Comediants hafa starfað í
næstum 16 ár, og vitaskuld hefur
hópurinn tekið ýmislegum breyt-
ingum á þeim tíma. Nýir meðlimir
hafa bæst við, gamlir helst úr lest-.
inni. Samt hefur undirstaðan lítið
breyst, sjálfur bakhjarlinn. Sú kjöl-
festa er enn sem fyrr alþýðuhefðir
frá Katalóníu, þjóðsögur, ýmis
minni og tákn úr þjóðtrú, fígúrur og
siðvenjur sem hafa einkennt al-
þýðuskemmtanir frá örófi alda, auk
áhrifa frá Commedia dell’arte-leik-
húsi þjóða sem byggja norð-vestan-
vert Miðjarðarhafið.
Síðustu tvö árin hafa Els Comedi-
ants verið með tvö leikverk á efnis-
skránni. Alé er innandyrasýning,
eins konar saga lífsins í spéspegli,
farsi um upphaf og viðgang mann-
kindarinnar, sem á furðulegan hátt
skýtur allt í einu upp úr ómælinu.
Djöflarnir er útisýning, þar sem
áhorfendum er boðið til helvítis
eina kvöldstund. En helvíti er ekki
bara tóm kvöl, heldur líka ærsl,
prettvísi, leikaraskapur, kynórar —
og svo náttúrlega eldur, brenni-
steinn, reykur og púðurkerlingar.
Og þegar helvíti birtist á jörð er það
alls staðar — á götum, torgum, hús-
þökum, í skúmaskotum og
skemmtigörðum.
En Els Comediants eru ekki bara
leikflokkur, heldur líka umsvifa-
mikil kúltúrsamsteypa. Upp úr leik-
ritinu Sol Soleil, sem sýnt var í Þjóð-
leikhúsinu, gerði hópurinn all-
skrautlega bók, sem hefur verið
þýdd á ýmis tungumál og er höfð til
sýnis á nútimalistasöfnum um víða
veröld. Fyrir rúmu ári gerði hópur-
inn kvikmynd, sem hann kallaði
Karneval. Sú var sýnd á kvikmynda-
hátíðinni í Feneyjum — og kannski
einhvern tíma á íslandi, ef guð lofar.
Hópurinn var einnig fenginn til að
skipuleggja mikla hátíð sem haldin
var til að fagna því að Ólympíuleik-
arnir 1992 féllu í hlut Barcelona-
borgar. Svona má lengi telja. Els
Comediants er leikhús, samvinnufé-
lag, kommúna, hugmyndabanki,
hljómsveit — og margt fleira.
Að sögn Margrétar er rekstur
hópsins líka orðinn miklu stærri í
sniðum en áður var. Hann hefur ný-
skeð fest kaup á ögnarstóru sirkus-
tjaldi, sem rúmar sjö hundruð
manns. Þetta tjald verður sett upp á
landareign Els Comediants, Canet
de Mar, stóru sveitabýli sem er í
senn æfingaaðstaða og fast heimilis-
fang leikflokksins.
ENGAR PRÍMADONNUR
— En hvers vegna allar þessar
fjárfestingar? Er hópurinn að verða
stofnun, eins og hvert annað Þjóð-
leikhús?
„Við höfum öll elst og gerum aðr-
ar kröfur en hér áður fyrr,“ segir
Margrét. „Við lifum í sambýli og í
upphafi bjuggu menn mjög þröngt.
Nú erum við búin að kaupa þetta
risastóra hús, þar sem menn hafa
herbergi út af fyrir sig. í staðinn
fyrir að elda sjálf höfum við ráðið til
okkar kokk. Það tapast óskaplegur
tími við að elda mat ofan í tuttugu
og fimm manns. Við vorum líka orð-
in leið á því að vera með magapínu
af ódýru restaurantafæði. Garð-
yrkjufólk höfum við líka í vinnu.
Þetta er viss grundvallarbreyting að
hafa eignast hús og jörð. Til að geta
haldið það út að vera á stöðugum
ferðalögum er nauðsynlegt að hafa
góðan stað til að hvíla sig. Leikhúsið
hefur heldur ekki staðið í stað. Nú-
orðið höfum við yfir miklu meiri
tækni að ráða. Músíkantarnir eru
komnir með alls konar heila og
spiladósir. Og þótt við byggjum enn
á sama hugmyndagrunni hafa kröf-
urnar sem við gerum til leikara og
tónlistarmanna aukist til muna.“
— Hvernig er þá innra skipulag
leikhóps sem lifir í sambýli í Barce-
lona, fyrrum höfuðborg anarkism-
ans?
„Fyrsta krafan er einfaldlega sú
að maður sé skapandi, hafi einhverj-
ar hugmyndir. Ánnars skiptum við
okkur niður í hópa. Einn hópur sér
um fjármál. Annar sér um húsið. Sá
þriðji um útlit og áferð sýninganna.
Svo er einn af leikurunum það sem
við köllum „coordinator" og kemst
næst því af okkur að vera leikstjóri.
Hann gengur auðvitað ekki um og
hrópar fyrirskipanir, heldur hefur
hann síðasta orðið hvað varðar
heildarútlit leiksýninganna.”
— Og þú sjálf?
„í félagi við skrifstofu hópsins sé
ég um bréfaskriftir á ensku. Ég
skipulagði líka leikferð til Englands
og Irlands. Þess utan er það í mínum
verkahring að allir búningar fyrir
Djöflasýninguna séu í góðu ástandi,
nærbuxur jafnt og hanskar. Þannig
eru allir með í öllum þáttum starfs-
ins, allur prímadonnuháttur er eitur
í beinum Els Comediants. Svona lag-
að gerir þessi eilífu ferðalög auðvit-
að miklu auðveldari en ella. Enda
hefur það sýnt sig að sviðsmenn og
tæknifólk í leikhúsum vinnur alveg
einstaklega vel með okkur. Það eru
allir óðir og uppvægir að læra það af
okkur hvernig við undirbúum sýn-
ingar.“
— Verðið þið þá ekki vör við að
aðrir leikhópar kópíeri ykkur?
„Það er mikið af leikhópum sem
hafa lært af Els Comediants og
vinna í sama anda. Það eru til hópar
sem eru hreinar eftirlíkingar og eru
að rembast við að vera eins og við.
Okkur líkar best við þá leikflokka
sem fara aðrar leiðir."
HEIMSENDATAL ÓÞARFI
— Els Comediants mundi víst
14 HELGARPÓSTURINN