Helgarpósturinn - 27.08.1987, Blaðsíða 32

NÆRMYND
Jóhcmna Sigurðardóttir
EFTIR FRIÐRIK ÞÓR GUÐMUNDSSON TEIKNING ÁRNI ELFAR
Fáir stjórnmálamenn njóta eindreginnar virðingar bæði samflokksmanna og
pólitískra andstæðinga. Flestir þeirra eiga sér ,,dygga“ andstæðinga ef ekki óvild-
armenn, jafnvel í meira mæli innan eigin flokks en utan. Jóhanna Sigurdardóttir
félagsmálaráðherra er hins vegar að mestu óumdeild í Alþýðuflokknum. Og þeir
andstæðingar hennar utan flokksins sem eru reiðubúnir að gagnrýna hana eru
yfirleitt fljótir að bæta jákvæðum lýsingarorðum við þegar hið neikvæða hefur
verið talið upp. Jóhanna er að flestra dómi fylgin sér og afkastamikil sem þingmað-
ur, heiðarleg og réttsýn. Aðrir benda aftur á móti á að hún fari of geyst í sum mál,
sé fljótfær og á köflum ófyrirleitin í málatilbúnaði og einn viðmælandi sagði að Jó-
hanna væri „tækifærissinnaður málefnaþjófur".
að kemur varla á óvart að
Jóhanna skuli hafa valist
til að gegna stöðu félags-
málaráðherra. Húsnæðis- og jafn-
réttismál hafa verið henni ofar-
lega í huga. Hitt hefði þó verið jafn
sjálfsagt að hún tæki að sér heil-
brigðismálin en þó einkum trygg-
ingamálin, en hún hefur sem al-
þingismaður beitt sér mjög fyrir
endurbótum á tryggingalöggjöf-
inni. Sigurdur tngimundarson
faðir hennar var alþingismaður og
forstjóri Tryggingastofnunar ríkis-
ins 1970—1978. Jóhanna var skip-
uð í endurskoðunarnefnd laga um
almannatryggingar 1978 og í
sömu nefnd sat Sigurður 1970,
1971 og 1975. Og í þeirri nefnd sat
líka móðir Sigurðar og amma Jó-
hönnu, nafna hennar Jóhanna
Egilsdóttir, 1960—1964 og var að
auki alþingismaður um skeið og
verkalýðsforingi. Reyndar sagði
samflokksmaður Jóhönnu, sem
náið fylgdist með stjórnarmynd-
unarviðræðunum, að valið á milli
heilbrigðis- og tryggingaráðuneyt-
isins og félagsmálaráðuneytisins
hefði vafist fyrir Jóhönnu að
mörgu leyti. „Félagsmálaráðu-
neytið varð þó ofar. En ég veit til
þess að hana langaði mjög mikið
til að fá tryggingamálin skilin frá
heilbrigðismálunum, að hún yrði
félags- og tryggingamálaráðherra.
Það var hennar ósfcasamsetning,
en niðurstaðan varé önnur eins og
alþjóð veit."
Jóhanna Sigurðardóttir
félagsmálaráðherra fæddist í
Reykjavík 4. október 1942,
sama dag og tvíburasystirin Anna
María, sem gift er Bernhard Peter-
sen framkvæmdastjóra. Jóhanna
er dóttir Siguröar Egils Ingimund-
arsonar verkfræðings, alþingis-
manns og forstjóra Trygginga-
stofnunar ríkisins og Karítasar
Gunnarsdóttur. Sigurður var al-
þingismaður fyrir Alþýðuflokkinn
öll Viðreisnarstjórnarárin, sat í
stjórn Bæjarútgerðar Reykjavík-
ur 1949—1962, sömu ár sat hann í
stjórn BSRB og gegndi ótal öðrum
trúnaðarstörfum. Hann er sonur
Jóhönnu Egilsdóttur, sem sat í
stjórn Verkakvennafélagsins
Framsóknar 1923—1962 eða í
fjóra áratugi, í miðstjórn ASÍ
1928—1942, var varaformaður
stjórnar Kvenréttindafélags ís-
lands 1948—1952 og sat í mið-
stjórn Alþýðuflokksins um árabil
frá 1942. Hún var bæjarfulltrúi í
Reykjavík 1934—1938 og sat á
þingi 1958 sem varaþingmaður.
Það hafði auðvitað sitt að segja
að alast upp á heimili þar sem
stjórnmál og verkalýðsmál voru
oft í brennidepli. Jóhanna bjó
fyrstu árin á Eiríksgötunni. ,,Á
heimilinu var oft líf í tuskunum,
þarna bjuggu í sama húsi Sigurður
og þau öll systkinin og var mikið
um umræður, sérstaklega þegar
Jóhanna amma okkar kom í heim-
sókn," segir Anna María Sigurðar-
dóttir, tvíburasystir Jóhönnu. „Ég
myndi segja að hún Jóhanna hefði
verið ósköp venjuleg sem krakki,
alls ekki hæglát, frekar að hún
hafi róast á unglingsárunum. Hún
fór t.d. rólega af stað í Versló og
ekki að sjá að hún ætlaði sér stóra
hluti. En hún hefur samt alltaf ver-
ið fylgin sér í því sem hún hefur
verið að gera hvert sinn, það hefur
ekkert breyst." Til þess hefur verið
tekið hversu ólíkar þær tvíbura-
systurnar eru í útliti, lund — og
metnaði, Jóhanna hefur siglt
hraðbyri ólgusjó stjórnmálanna
en Anna María er „bará' húsmóð-
ir. „En ég hefði aldrei trúað því fyr-
ir bara fáeinum árum síðan að
Jóhanna ætti eftir að verða ráð-
herra svona ung og þar áður að
hún yrði þingmaður. En auðvitað
er ég afskaplega hreykin af henni
og ég finn á öllum að hún vinnur
vel. Sjálf hef ég engan áhuga á
pólitík og við ræðum aldrei þá
hluti, en höfum á hinn bóginn allt-
af verið mjög samrýndar," sagði
Anna María.
Að gagnfræðaskólaprófi
loknu lá leið Jóhönnu í
Verzlunarskóla íslands,
en þar var yfirkennari enginn
annar en Sigurður faðir hennar. í
Versló var Jóhanna lítt áberandi,
helst að faðernið beindi augum
manna að henni og systurinni. Ein
bekkjarsystra Jóhönnu sagði
þannig að hún hefði ekki skorið
sig úr hópnum og ekki verið virk
í félagsmálum skólans. „Við hefð-
um vafalaust öll orðið ansi hissa ef
við hefðum einhvern veginn feng-
ið að vita að hún færi þessa leið í
lífinu. Það var ekkert talað um
pólitík, að öðru ieyti en því að
skólinn var einn stór Heimdallur
og þeir sem ekki tilheyrðu þeim
félagsskap létu yfirleitt lítið fyrir
sér fara. Ollu meira áberandi voru
menn á borð við Björgúlf Guð-
mundsson, fyrrverandi forstjóra
Hafskips, hann var þannig týpa.
Þannig að Jóhanna var alls ekki í
sviðsljósinu, þótt fólkið hennar
væri vissulega áberandi; Sigurður
faðir hennar kennari í skólanum
og verðandi þingmaður og Jó-
hanna amma hennar framarlega í
verkalýðsmálunum og pólitík."
Einn kennara Jóhönnu í
Versló var Guðlaugur Þor-
valdsson, þá fulltrúi í Hag-
stofu Islands, núverandi ríkissátta-
semjari. Hann segist muna vel eft-
ir þeim systrum. „Þetta er nú orð-
ið nokkuð langt síðan og ég man
ekki eftir neinu öðru en góðu í
sambandi við þær systurnar. Þær
voru nokkuð ólíkar í útliti og lund-
arfari, það virtist nokkru léttara
yfir Önnu Maríu, en síðar meir
fannst mér Jóhanna alltaf hress og
glaðleg. Og báðar voru þær ágæt-
is nemendur."
Jóhanna útskrifaðist úr Versló
1960. Leiðin lá til Danmerkur, þar
sem hún dvaldist í eitt ár, og síðan
til Bretlands, þar sem hún lagði
stund á enskunám. Það er hins
vegar árið 1962 að flugfreyjustarf-
ið verður fyrir valinu hjá Jóhönnu.
í sama starfi var góð vinkona Jó-
hönnu, Steinunn Sigurðardóttir,
og ferðuðust þær víða saman á
flugfreyjuárunum.
„Jóhanna hefur alltaf verið
manneskja orða sinna, sem aldrei
gefst upp. Ég man vel eftir því eitt
sinn er við ferðuðumst saman á bíl
um landið, að bíllinn bilaði eitt-
hvað, eins og gerist og gengur. Við
vorum þarna nokkrar konur sam-
an og höfðum ekkert vit á bílum,
en Jóhanna tadi þetta hins vegar
ekkert mál, sagði að þetta væru
„nálarnar í karbúratornum" og að
það þyrfti bara að blása í þær, þá
færi bíllinn í gang! Ég efast um að
hún hafi vitað hvað hún var að
gera frekar en við hinar. Það gerð-
ist svo auðvitað ekkert, en það
mátti alltaf reyna! Og þannig er
Jóhanna; geðgóð, ákveðin og fylg-
in sér í alla staði." Steinunn sagði
enn fremur að hún hefði alveg
eins átt von á því þessi árin að
Jóhanna færi síðar út í félagsmál
og pólitík. „Ekki vegna þess að
hún væri pólitísk, heldur vegna
þess að hún var manneskja sem
aldrei gafst upp, greind og sýndi
það strax i félagsskap okkar flug-
freyja að hún bauð upp á svo ótal
margt. Enda má segja að það hafi
virkilega komist skriður á okkar
mál þegar hún tók við félaginu."
Nefndi Steinunn sem dæmi að það
hefði verið Jóhanna sem sá fyrir
þvi að flugfreyjur gengju í Lífeyris-
sjóð verslunarmanna, þær hefðu
ekki verið í neinum lífeyrissjóði
fyrir.
að er um miðjan sjöunda
áratuginn að forystuhæfi-
leikar Jóhönnu fara að
koma í Ijós. 24 ára tók hún sæti á
borgarstjórnarlista Alþýðuflokks-
ins, en baráttan fyrir málefnum
flugfreyja átti hug hennar allan.
Hún átti sæti í stjórn Flugfreyjufé-
lags íslands 1966—1969, þar af
sem formaður 1966 og 1969. Hún
leiddi fyrsta verkfall flugfreyja
1969, gat sér orð fyrir hörku í
samningum og verkfallsstjórn úr
símaklefanum í herbergi Fram-
sóknar. Á sama tíma í stjórn fé-
lagsins og verkfallsbaráttu var
Jóhanna Kristjánsdóttir: „Hún
Jóhanna var mjög ákveðin í bar-
áttunni. Flugfélögin höfðu og hafa
alltaf sýnt okkur flugfreyjunum lít-
ilsvirðingu sem kvennastétt, en ég
er ekkert að ýkja þegar ég segi að
það hafi verið Jóhanna sem
breytti þessu talsvert. Hún gaf
ekki eftir í neinu en þessi einurð
hefur alltaf biundað í henni, hún
enda úr þannig fjölskyldu. Samt
hefur einhvern veginn alltaf farið
mjög lítið fyrir henni og það urðu
allir mjög hissa að þetta skyldi
leynast allt í henni, sem nú hefur
komið frarn," segir Jóhanna Krist-
jánsdóttir flugfreyja.
Eftir verkfallið tóku við rólegri
tímar. 28. febrúar 1970 giftist
Jóhanna Þorvaldi Jóhannessyni,
prentara og ljósmyndara, sem nú
er sölustjóri hjá Heklu hf. 1972
fæddist sonurinn Sigurður Egill og
fimm árum síðar fæddist annar
sonur, Davíð Steinar.
e
32
ÍT.URINN