Helgarpósturinn - 25.02.1988, Blaðsíða 28

PENINGAR & MARKAÐUR
Næst verð-
bólgan í eins
stafs tölu?
Þýðir verðbólguhjöðnun atvinnuleysi?
Full atvinna verðbólgu? Og þenslu?
Um langt skeið hafa bjartsýnir
menn lýst því yfir sem nálœgu tak-
marki í efnahags- og fjármálum að
ná verðbólgunni niður á sama stig
og gengur og gerist í viðskiptalönd-
um okkar. Petta er vissulega göfugt
takmark, þótt nokkuð hafi bögglast
fyrir mönnum, hvernig œtti að fara
að því. Satt að segja hefur engum
þótt taka því að nefna aðferðirnar
til að ná þessu takmarki. Jafnframt
hafa allir stjórnmálaflokkar lýst því
yfir sem stefnu sinni að halda beri
uppi fullri atvinnu í landinu. Pessi
stðarnefnda stefna hefur upp á síð-
kastið tekist svo vel, að slegist er um
hvern vinnufœran mann, og í fjöl-
mörgum greinum, sem krefjast tals-
verðrar verkkunnáttu, eru gull og
grœnir skógar í boði. Þetta hefur
þrýst upp meðaltalskaupmœtti
launa, svo aö hann hefur líklega
aldrei verið hœrri, og hlutfall launa
af þjóðartekjum er líka hœrra en
nokkru sinni fyrr. Þessi kaupmáttar-
aukning kallar svo á gífurlega auk-
inn innflutning, sem aftur orsakar
viðskiptahalla við útlönd, sem tal-
inn er geta numið 10 milljörðum
króna á þessu ári.
Hvaða aðferðum hafa helstu við-
skiptaþjóðir okkar beitt til að ná
verðbólgunni undir 10% markið og
núna síðustu árin niður fyrir 5%?
Hver hefur verið aðferð Thatchers
og Kohls og Mitterrands og annarra,
sem hafa beitt sér í baráttunni gegn
verðbólgunni? Þau hafa einfaldlega
lagt fyrir róða fyrrtalda takmarkið
— þetta um fulla atvinnu. Að ná
verðbólgunni niður undir núllið hef-
ur kostað allt að 10% atvinnuleysi —
og allt að 25% í yngstu árgöngun-
um. Um gervallt meginland Evrópu
og Bretlandseyjar má finna í millj-
ónatali fólk undir 25 ára aldri, sem
aldrei hefur fengið fasta vinnu á
ævinni. Atvinnuleysingjar Evrópu-
bandalagsins teljast í tugum millj-
óna og í milljónatali í Bandaríkjun-
um. Að vísu má finna lönd, sem
sameina þessi tvö markmið nokk-
urn veginn — t.d. Sviss og Japan —
en þar má líka segja að ríki járnagi
og báðar þjóðirnar sparsamar og
nægjusamar að ævalangri hefð.
Hagfræðingar munu yfirleitt sam-
mála um, að ekki sé hægt að keppa
að þessum tveimur markmiðum
samtímis. Öðru verði að fórna fyrir
hitt. Þennan beiska sannleika þora
þó fáir að orða — og alls enginn hér
á landi. Líkur benda til að með fullri
atvinnu — án þenslu — verði verð-
bólgu ekki komið neðar en að bilinu
12—15% Það breytir auðvitað ekki
því að stjórnmálamenn okkar munu
galvaskir halda áfram að keppa að
hvorutveggja í senn. Enda hvor-
tveggja vinsæl slagorð og falla al-
menningi vel í geð. Og ekki sakar að
beita hnútasvipunni gegn þenslunni
um ieið. Þannig má hafa þrjá til reið-
ar, ríða öllum í senn — og hverjum
í sína áttina.
Verðbólga á íslandi 1966 til 1987*
‘Br»)HnglivntmrtbvlsAVu ti upftiih Ulo* t ir.hs
Þetta línurit sýnir þann hlut, sem launþegar skera sér úr hinni margfrægu
þjóðarköku. Stærst hefur sneiðin orðið á árunum '79—'82 en þá fellur kakan.
Hún hefur verið að „heva" sig síðan '84. Tölur þriggja síðustu ára eru byggðar
á áætlun og spá og þróunin upp á við að öllum líkindum heldur hraðari en línu-
ritið gefur til kynna, einkum síðastliðnu ári. Sumir spá því að þetta hlutfall hafi
verið komið um eða yfir 70% markið í árslok '87. Engu verður þó slegið föstu
um það fyrr en seint á næsta ári, þegar útreikningar liggja fyrir.
16 HELGARPÓSTURINN

r aJLI f ” T —18 •'f ? 4
mm-