Morgunblaðið - 22.12.1968, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. DESEMBER 1968
„Þetta er fullgott í þig“
Þarf að stofna félag mjólkurneytenda eð a afnema mjólkur-
sölulögin til þess að koma mjólkursölu málunum í
höfuðstaðnum í viðunandi hort?
VERZLUNARMÁTI sá, er
.Mjólkursamsalan í Reykjavík
rekur, mun vera með alger-
um einsdæmum frá því sel-
stöðukaupmennirnir dönsku
verzluðu hér á einokunartím
anum. Viðbrögð fólksins hafa
og verið hin sömu og í þá
daga, bænaskrár sendar og
undirskriftum safnað, en af-
staða ráðamanna hefir verið
með sama hætti. Þar er talað
fyrir daufum eyrum enn sem
komið er. Nú er svo komið að
ekki er sætt lengur. Hér verð
ur að koma breyting á og því
Eldavélar
Bökunarofnar
Vöflujárn
BURG
Grillofnar
J. Þorláksson & Norðmann.
DREMGJAJAKKAFOT
Vesti og buxur (samstætt).
Bindi, skyrtur, slaufur.
verður ekki trúað fyrr en í
fulla hnefana að við eigum
ekki menn sem geta gripið í
taumana og hrint af höfuð-
borgarbúum og losað bændur
við eitt harðsnúnasta einok-
unarfyrirtæki, sem rekið er
í höfuðborg vorri.
í þessari grein mun ég ekki
rekja forsögu Mjólkursamsölunn
ar, sem ein út af fyrir sig er
ljótur blettur á stjórnmálasögu
síðari áratuga, þegar niður var
drepin einhver virðingarmesta
athafnasemi og fullkomnasta þjón
usta, sem einhver ötulasti at-
hafnamaður þjóðarinnar á þeim
tíma hafði á komið. Enn í dag
hefir selstöðusamsalan ekki get-
að komið á jafn fullkominni
þjónustu og þessi eini athafna-
maður gat í té látið fyrir þrem-
ur áratugum. Og nú er það síð-
asta afreksverk þessara selstöðu
samsölu að kaupa danskar doll-
ur, og selja skyrið neytendum
ofurlítið dýrara en áður.
Sænskar hyrmur og dansk-
ar dollur eru ær og kýr þessa
fyrirtækis, sá bjargvættur sem
á að verða ti'l að auka ánægju
neytendanma og um leið gróða-
vegur bændanna, sem sagt er að
eigi og stjórni fyrirtækinu.
Það er ömurleg harmsaga ís-
lenzkum bændum að þeir skuli
ekki bera gæfu til að fá þessu
fyrirtæki eðlilega framkvæmda-
stjórn hvað þá stjóm, sem gæti
orðið sunnlenzkum bændum tiil
hvað mestrar þurftar. Eða halda
menn að það sé hagur bænda
að hafa hvern einasta meytenda
vöru þeirra, í höfuðborg lands-
ins og nágrenni hennar, sáróá-
nægðan með viðskipti við þá?
Halda menn að það auki samúð-
ina með bændum að þurfa að
bölsóttast yfir vöru þeirra hvern
einasta dag? Trúir því nokkur
maður að íslenzkir bændur hafi
ekki meira viðskiptavit en svo
að þeir lifi enn eftir mottói sel-
stöðukaupmannanna dönsku:
„Þetta er fullgott í þig!“?
Öll framkoma Mjó'lkursamsöl-
unnar beinist að því að spilla
hinu góða andrúmslofti, sem á
að vera milli bænda og neyt-
enda. Það er engu likara en þeir
líti á það sem heilaga skyldu
sina að ergja svo neytendur að
þeir kaupi sem allra minnst af
þeirri vöru, sem þeir hafa á
boðstólum. Allt sölufyrirkomu-
lag vöru þeirra og umbúðahætt
ir eru með þeim eimdæmum, að
hvaða smámjólkurbú úti á landi
virðist geta skotið þeim ref fyrir
rass. Nægir í því efni að nefna
heimsendingu mjólkur, sem víða
er við höfð og byggist á því
að nú er hægt að setja mjólk-
ina í 10 lítra neytendaumbúðir,
og þarf því ekki að færa minni
heimilum mjólk nema á nokk-
urra daga fresti. Allur mjólkur-
burður húsmæðra er því af þeim
tekinn.
Hér í Reykjavík þvælir Mjólk
ursamsalan um það sýknt ogheil
agt, að þeitta sé svo dýrar um-
búðir, að ekki komi til greina að
nota þaer. Það eru gefnar yfir-
lýsingar á yfirlýsingar ofan. Hitt
er þó staðreynd að það sama verð
á umbúðum utan um mjdlk í 25
lítra kössum og í hyrnum og það
verður lægra þegar plastpokarn
ir innan í kassana verða fram-
ileiddir hér á landi. 10 Htra um-
búðirnar eru hins vegar 29 aur-
um dýrari en hyrnurnar eins og
er (verðið miðað við það sem
var fyrir gengislækkun).
Við þetta bætist svo að um-
búðir þessar eru framleiddar hér
á landi en ekki í Svíþjóð eins
og hyrnumar. Það er engu lík-
ara en Mjólkursamsalan þurfi
að draga Iifsandann gegnum Te-
tra-pak í Svíþjóð. Það er eins
og ekkert annað fyrirtæki ver-
aldarinnar geti fullnægt forráða
mönnum hennar.
Við höfum nú búið við hyrn-
umar í 10 ár. Það hefir þrá-
sinnis verið skorað á Mjólkur-
samsöluna að breyta til og raun
er hafa forráðamenn hennar marg
lofað breytingu, síðast ferhyrn-
unum, sem þóttu spor til bóta.
En hverjar urðu efndirnar? Það
hefir verið bent á fleiri gerðir
umbúða og meðan innflutningur
þeirra var frjáls gat Mjólkur-
samsalan snúið sér hvert sem
hún vildi og hefði þá þegar átt
að velja amerískar umbúðir eða
brezkar, því bæði þessi lönd og
þó einkum Bandaríkin skara langt
fram úr Norðurlöndum í frá-
gangi mjólkur og mjólkurvara.
Svo vesöl getur upplýsingaþjón
usta samsölunnar varla verið að
henni sé ekki kunnugt um þetta.
Mjólkursamsalan hendir nú
milljónum eða milljónatugum í
að endurnýja og koma upp nýj-
um útsölustöðum mjó'lkur, verzl
unum sem standa tómar (af við-
skiptavinum) mikinn hluta dags
ins, vegna þess að mjólk er fyrst
og fremst keypt í upphafi og
við lok verzlunartímans. Það eru
engin vandkvæði á því að selja
mjólk í venjulegum matvöru-
verzlunum og sá háttur er nú
við hafður á þeim stöðum úti á
Iiandi þar sem kassamjólkin er
komin. Þar er hún einnig send
heim með öðrum matvörum. Hér
er kastað milljónum í óþarfa fjár
festingu og hér eyðir Mjólkur-
samsalan milljónum í óþarfa
vinnulaunagreiðslur.
Á sama tíma og ráðamenn þjóð
arinnar hvetja til sparnaðar og
viðha'lda getu almennings til
mjólkurkaupa með niðurgreiðsl-
um er selstöðusamsölunni leyft
að ráðstafa með milljónatugi í
alls óraunhæf viðskipti.
Á sama tíma hugsar samsalan
ekkert um það að veita betri
þjónustu með því að fjölga mjólk
urflokkum á markaðnum og
rjómaflokkum, eins og gert hef-
ir verið um áratugi hjá andleg-
um forsvarsmönnum þeirra á
Norðurlöndum. Það ráðslag, að
flytja mjólk í stórum stíl í brús
um norður úr landi á markað
hér í Reykjavík, er einnig furðu
legt. Það þarf að filytja brús-
ana fram og aftur. Þeir taka
sama rými hvort þeir eru fullir
eða tómir. Væri ekki nær að
flytja kassana suður og selja
þá hér, því mjólk er pökkuð í
kassa á öllum þeim stöðum þar
sem samsalan kaupir mjólk fyr-
ir norðan? Bæði rúmast kass-
arnir betur í flutningabílum og
svo þarf ekki að flytja þá norð-
ur. Það sér hver heilvita maður
hversu fáránleg ráðstöfun þetta
er. En hvar eru þeir valdhafar,
sem hér ættu að grípa í taum-
ana? Og hver borgar svo brús-
amn? Ætli það séu ekki bænd-
urnir á íslandi. Það er ákveðið
verð á mjólk og bændurnir fá
ti'l skiptanna það sem verður
hreinn ágóði af sölu vöru þeirra.
Halda þeir í raun og veru að
þetta ráðslag með fjármuni þeirra
verði til þess að hækka mjólkur
verðið til þeirra?
Eða finnst mönnum það til fyr
irmyndar að þríflytja sömu mjólk
ina sama veginn eins og á sér
stað upp í Borgarfirði? Þar er
mjólkin fyrst flutt frá bænum
niður í Borgarnes þaðan til
Reykjavíkur, síðan upp í Borgar
nes aftur í hymum og þá loks
seld Borgnesingum. Verður þetta
til að auka ágóða íslenzkra bænda
af sölu þessarar aðalframleiðslu
vöru þeirra?
Eitt sérstæðasta dæmi er þó
það að Mjó'lkursamsalan i Reykja
vík setur mjólk á kassa. Þetta
gerir hún fyrir her Atlantshafs-
bandalagsins á Keflavíkurflug-
velli, því ef svo væri ekki, þá
myndu Bandaríkjamennirnir þar
ekki kaupa af okkur mjólkur-
dropa. Og einn aðili annar fær
mjólk í kössum. Það er Elliheim
ilið Grund. Það er vel að Mjólk
ursamsalan skuli miskunna sig
yfir gamalmenni. Eða getur það
verið að einhver önnur ástæða
liggi þarna til grundva'llar?
Við verðum að vænta þess,
að Mjólkursamsalan sjái að sér
og sé fáanleg til að breyta við
skiptaháttum sínum. Til þess að
svo megi verða þarf að taka upp
viðræður milli stjórnar hennar
og fulltrúa neyténda. Eins og er
virðast engin neytendasamtök,
sem mark er takandi á, í landi
þessu. Því verður vart séð að
annað komi til greina en koma
á stofn félagi mjólkurneytenda
sem berjist fyrir réttlætiskröfum
almennings í þessum efnum.
Bæri þessi leið hins vegar
engan árangur verður ekki ann
að séð en að Alþingi verði að
grípa í taumanna og afnema
mjólkursö'lulögin og gefa sölu
mjólkur frjálsa og veita mönnum
þannig tækifæri til að nálgast
hina beztu framleiðsluvöru
bænda á viðunandi hátt.
Að sinni skal þetta látið nægja
um þetta mikilsverða mál. Til
eru þó ýmsar frekari fróðlegar
upplýsingar, sem kunna að sjá
dagsins ljós síðar.
Eg hef ofðið nokkuð harðorð-
ur í garð Mjólkursamsölunnar
og forustumanna hennar. En það
er ekki að ástæðulausu. Ég hef
raunar þagað allt of lengi um
það sem mér hefir verið kunn-
ugt í þessu efni og veldur því
að ég hef í lengstu lög viljað
vona að úr þessu rættist. Hér
er barizt fyrir góðu málefni og
ekki hvað sizt málefni bænd-
anna í landinu, þótt einhverjir
kunni að vera þeirra á meðal,
sem ekki sjá í svipinn að þetta
er fyrst og fremst þeirra hags-
munamál, um leið og það er
hagræðingarmál neytendanna.
Vignir Guðmundsson.
íslenzkir kjólor ó sýningu í Sögu
Hvítur perlubróderaður silkikjóll með svörtu organdy-belti og
stórri rós að framan. Báðir kjól arnir eru frá Kjólav. Elsu.
Nýlega efndu Módelsamtökin til
tízkusýningar í Hótel Sögu. Sýnd
ir voru íslenzkir kjólar. Þar á
meðal þessi svarti gljásilkikjóll
(Það er mjög í tízku í Frakklandi
um þessar mundir). Til skrauts er
hvít pifa framan á ermum og
hálsmáli.
Humphrey
St. Paul, Minnesota 15. des. (AP)
HUBERT H. Huímphrey, vara-
forseti Bandaríkj anna, hefur
ákveðið að gerast prófessor við
tvo háskóla í Minnesota þegar
hann lætur af varaforsetaembætt
inu í janúar. Verður hann skip-
aður prófessor við Macalester há
skóla í St. Paul og Minnesota-
háskóla í Minneapolis, og mun
sennilega kenna þar stjórnmála-
vísindi. Var Humphrey prtófessor
í stj órnmjálavísindum viÖ Mac-
alester háskólann veturinn 1943
—44 áður en hann var kjörinn
borgarstjóri í Minneapolis, en
stundaði áður nám við Minne-
sotaháskólann.
Prófessorsiemibættinu fylgja 30
þúsund dollara laun (kr. 2.640.
000,—) og er ætlazt til að Hum-
hrey stundi kenmslu í náu mán-
uði ársins.