Morgunblaðið - 22.12.1968, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. DESEMBER 1968
31
„Gegnum
dökkvann
glæta
gægist“
Ari Þorgils'son ritaði í ís-
lendingabók: „í þann tíð var
íslandi viði vaxit miðli fjalls
og fjöru“. Ari hefur trúað
því, að þessi mynd, sem. hann.
gefur okkur af landinu hafi
verið sönn, en ef til vill gef-
ur hann meiri skóghnignun í
skyn, en átt hefur sér stað. Á
öðrum tímum hefur fólk gælt
við þessi orð Ara — og ekki
laust við, að tuttugasta öldin
— börnin — skó'lafólkið —
geri það einnig. Víst má vera
að Ara hefði ekki líkað land-
ið eins og það lítur út í dag
því nokkur tonn af mold
— „húmus“ — fslands — ís-
lenzkum jarðvegi — hafa tek
ið upp og í haf út á þeim
tíma liðnum síðan Ari var
uppi. En það eru fleiri en
Ari, sem láta hugann hvarfla
til þess tíma, er fsland var
skógi vaxið. Einstök félög og
samtök sá í kilóraðan svörðin
og gera þannig það, sem í
þeirra valdi stendur til end-
urgræðingar skóglendanna. Ef
laust eru öll smáhandtökin
mikið starf þegar þau eru
lögð saman — en trúlega hefst
ekki undan — því meira fýk
ur á ári, en mönnum tekst að
hefta með jarðvegsbindingu
sterkra jurta. Um jarðgræðslu
þarf að vekja áhuga — þjóð-
aráhuga — svo rætast megi
skáldsins i kvæðinu Helga
Jarlsdóttir, er hún mælir:
Upp úr hvítum úthafsöldum
fsland reis í möttli grænum.
Heilluð grét ég helgum tárum
af hamingju og fyrirbænum.
Við mér brostu birkihlíðar
blikuðu f jöll í sólareldi.
Aldrei fann ég fyrr né síðar
fegri tign og meira veldi.
Margur vildi víst gjarnan
leggja orð í belg, þegár hér
er komið þessari ræðu — og
menda á, að nægilega sé nú
þegar unnið að jarðgræðslu.
Vel má vera — og rétt. En
við ætlum okkur ekki þá dul
— að fá fólk til að henda
kjarna og öðrum áburði út
um land allt fyrir offjár, sem
þó væri nauðsynlegt, til að
halda aftur af j arðfokinu.
Nei — við ætlum að benda
á næsta nágrenni. Við spyrj-
um — hvort við gætum ekki
fegrað betur í kringum okk-
ur? — því fagurt umhverfi
göfgar hugarfarið. Það sem um
ræðir er: „Maður á að rækta
garðinn sinn“. Og það reyna
menn. í það minnsta streða
sumir ákaft við íslenzku „gæru
skeppnuna" og eru hryggir
vegna ágangs hennar. Þeir
vilja stuðla að fegrun þess
„garðs“, sem mál okkar snýst
um að þessu sinni — því sá
En æskilegt væri, að fremur
hávaxinn gróður afmarkaði
hinsvegar takmörk svæðisins.
Menn vildu nú benda á Aust
urvöll — og segja hann full-
góðan til þvílíkrar notik-
unar, en svo er því miður
ekki. Sá sem rennir þessu
bleki fékk fyrirmæli eins
„vaktara“ Jóns Sigurðssonar
is — ef til vill alveg að
Grandavegi.
Þarna er tilvalið smátjarnar
svæði — fallegt á sumrum —
hentugt á vetrum — fyrir litlu
börnin að skauta á.
Márgt er fagurt í Hljóm-
skálagarðinum, en tæplega
verður það lengi — grunnt
Ræktun og borgarprýði
garður er höfuðborgin okk-
ar — Reykjavík.
Reykjavík er staðsett í
fögru umhverfi — þakkað sé
Ingólfi, sem átti heima í Grjóta
þorpinu. Þar er því miður
um að hverfa af hinni „hei-
lögu jörð“ — Austurvelli —
með hóp manna, er voru í
öllu friðsamir og virðulegir
svo sem venjulegu fólki er
mögulegt. Þannig standa mál-
in og „Grjótaþorpið" er hent
er nefnilega á banka og ráð-
hústitringinn í sumum. En á
fegurðinni getur samt orðið
framhald — í áttina að
ÍReykjavegi — framhjá og
kringum menningarstofnanirn
ar — niður og út til Njarð-
ekki fagurt um að lítast. Setj
um svo, að húsunum væri vel
við haldið og umhverfið snyrti
legt — þá ætti þorpið rétt
á sér — vegna sögu sinnar,
en fara mun bezt á því að
gera þetta svæði að gróður-
lundi einum-miklum. Enn sem
komið er höfum við ekkert
það svæði í miðbænum, sem
fólk getur safnast saman á og
rætt málin, svipað og er í
mörgum borgum erlendis —
og er nokkuð snjallt. Morgun
blaðshúsið gæti gefið þokka-
legt skjól fyrir einni vind-
átt — ekki er það amalegt.
ugt svæði. fyrir fólk til að
safnast saman á. Lækjartorg
er löngu orðið of lítið og trufl
ast þar að auki mjög af um-
ferð „díseldreka" Strætisvag
Reykjavíkur.
Við víkjum úr miðborginni
og höldum vestur á Eiðs-
granda — vesturtakmörk borg
arinnar. Landmegin við þá
götu á að rækta sem verður
hluti garðs á milli Eiðs-
grandans og Nesvegar, á
svo stóru svæði — er hæfi-
legt þætti — í hlutfalli við
íbúafjölda næstliggjandi svæð
argötu. Framhald þessa garðs
mætti liggja meðfram Umferð
arstöðvarveginum og Laufás-
veginum — gamla og tengja
Hljómskálagarðinn, „Háskóla
garðinn“ og Klambratún sam
an. Göngustígurinn milli Há
skólagarðs og Klambratúns
yrði líklega vinsæl leið —
Vesturbær Austurbær — frá
Háskóla til Listamannaskála.
Vití skulum ímynda okkur, að
við séum stödd á þessum
göngustíg, og í stað þess að
snúa yfir á Klambratún víkj
um við til hægri — upp í
Öskjuhlíðina. Hún er örugg-
lega skemmtilegasta garðstæði
í gjörvallri Evrópu.
f síðasttöldu stöðunum get
um við reist plastskála —
danshús — ásamt veitingabör
um — þar sem unga fólkið
kemur og snýr sér fyrir lít-
inn pening — án alls tildurs
— laust við allt vesen. Laug
ardalurinn tekur við þessu
hlutverki hvað viðvíkur öðr-
um borgarhlutum. Þar er alls
herjaraðstaða til alls, sem
hvarflað getur að mönnum.
Og — sem meira er — þar
er vísir að bílastæðum, en þau
vantar í eina skrúðgarð
Reykjavíkur í dag Hljómskála
garðinn. Og er það vægast
sagt súrt í broti fyrir þá, sem
búa fjær en svo, að þeir telj-
ist miðbæjarmenn.
Ýmsa staði aðra mætti laga
til og víkka út — eins og í
kringum nokkrar kirkjur og
stórar byggingar — þar sem
mönnum hefur gleymst að
hugsa fyrir garði. En garða
skulum við gera úr moldar-
flögum og hrjótmelum öllum
— hvernig sem ástand þeirra
er.
Skynsamleg er að búast allt
af við því versta en vona
hið bezta. Sumum verður á
sú skyssa að búast við ein-
hverju sæmilegu — og slaka
á. Starf þeirra verður ekki
eins árangursríkt eins ogefni
stóðu til, ef þeir hefðu búið
sig undir hið versta — átt
von á því — og síðan eign-
ast ágóða ef betur áraði svo,
en ráð var fyrir gert. Þetta
er vizka og viðkemur skyn-
samlegri stjórnfræði. Við skul
um því búast við því versta.
„Næsta sumar er útliðið ekki
glæsilegt". Atvinnuleysið alls
staðar — og æskan að koma
út úr skólunum full óþreyju
að taka til hendinni. En ekk-
ert að gera! Þá er upplagt
verkefni handa þessu dug-
mikla fólki — að rækta garð
inn okkar. — Reykjavík.
SKÁLHOLT III
Helga Magnúsdóttir í Bræðra
tungu er auðsjáanlega full-
trúi hinnar íslenzku kvenstétt
ar, meðan hún var og hét.
Lágvaxin kona, heldur þétt-
vaxin, í meðallagi fríð. —
Ósköp venjuleg hið ytra, en
það er skapfestan og skyn-
semin, sem gera hana sérstæða
Helga er ekki venjuleg kona.
Hún brýzt út í élið og lytftir
upp höndunum. Um leið s'lot-
ar veðrinu og við verðum aft-
ur vör við kyrrð og ró. Helga
Magnúsdóttir er ekki aðeins
höfðingi, hún boðar frið og
hamingju. — Eitt þeirra at-
riða, sem Guðmundur Kamb-
an sýnir okkur hvað bezt, er
éyðingarmáttur rógsins. Hann
er tvímælalaust einn mesti böl
valdur mannlegrar hamingju.
Eitt orð er sagt, illri hugsun
skýtur upp, löngun mannsins
til að tortíma og eyða fær út-
rás, líkt og þegar stíflugarð-
ur brestur, aldan æðir yfir
akur sakleysis og ótímabærr-
ar góðmennsku. — Ragnheið
ur veikist. Hún hefur ekki
fengið að sjá barnið sitt. En
móðurástin lifir. í örvæntinga
fullri tilraun ti’l að fullnægja
þeirri þrá bíður hún tjón, sem
aldrei verður bætt. Hún las
óvitandi dauðadóm sinn í
augum Hallgríma Péturssonar.
Þá skall sjúkdómurinn á sál
hennar. Þráin eftir að sjá
barnið sitt blossar upp með
miklu magni. Hún liggur og
gleymir því, að hún er ein.
Þessi stórlynda kona er reiðu
búin að skríða fyrir fætur föð
ur síns, ef hún fær að þrýsta
barninu sínu að sér eitt andar
tak. En hún neitar að biðja
föður sinn þessarar síðustu
virktár. — Ragnheiður Bryn
jólfsdóttir er dáin, Hún dó
ósköp venjulegum dauðdaga.
En það er miki] reisn yfir
Rágnheiði Brynjólfsdóttur og
örfögum hennar. Hún er tákn
mannveru, sem glúpnar ekki
yfir neinu. Ást hennar hlýt-
ur að hafa verið heit og stór-
fengleg. Kona, sem ekkert
vald fær sigrað, hlýtur að
elska mikið. Og vald slíkrar
ástar stendur ofar öllu öðru.
Ragnheiður Brynjólfsdóttir
hlaut að deyja í sorg. — Skál
holt er fyrst og fremst frá-
sagan af Brynjólfi Sveinssyni
Þessi mikli maður, sem hugði
var neyddur til embættis í
á frama í erlendum löndum,
Ská'lholti. En þegar ákvörð-
un hafði verið tekin, sneri
hann sér af almætti að mál-
efnum biskupsstólsins. Hann
virðist í eðli sínu hafa verið
mikill fjármálamaður, og lest
ur Skálholts líkist oft upp-
lestri úr íslenzkum verzlunar
tíðindum. Brynjólfur hefur
axlaði allar sínar sorgir, sama
ákaflega trúaður, og hann
hve þungbærar þær voru.
Sömu'leiðis stefndu allar hans
gerðir að því að leiða ham-
ingju yfir ástvini sína. En
örlögin voru honum grimm, og
að lokum stóð hann einn á
sviðinu, lotinn af elli oghrum
ur af sorg. Brynjólfur Sveins
son hlýtur alltaf að verða í
hugum okkar stórbrotinn per
sónuleiki. Stálvilji og trú-
festa voru hans leiðarljós, en
hann verndaði það ljós með
hyggni stjórnmálamannsins.
Ást hans á íslandi verður
okkur ógleymanleg, en einndg
ástleysi hans sjálfs. Hann
stóð sem jötunn meðan boðar
einmanakenndar og mótlætis
skullu á herðum honum. Hann
hélt ákveðinn í átt til eigin
sannfæringar, með eigin mann
dóm að ferðafélaga. Brynjólf
ur Sveinsson var mikill mað-
ur, þess vegna varð hann
óhamingjusamur maður.