Morgunblaðið - 22.12.1968, Blaðsíða 25

+
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. DESBMBER 1968
f
25
vini, sambönd, eins og þeir sjálf
ir kalla það, og hafa eingöngu
áhuga á sölu og dreifingu lista-
verka. Hér er enginm idealismi
á ferð og engir veraldar afglap
ar, eins og sumir komast að orði.
Hér er það blákaldur business,
Bem gi'ldir. Þetta er ekki ein-
stakt fyrir New York borg, ég
er hræddur um, að sama sagan
gildi fyrir London og París.
Listaverkakaupmaður sagði mér
fyrir stuttu, að hann áliti það
tímaeyðslu eina, ef hann hefði
ekki fjörutíu þúsund dali yfir ár
ið í hreinan ágóða. „Annars borg
ar sig ekki að standa í þessu,“
baetir hann við. í>að er því ekki
að furða, að nokkur handagang
ur er í öskjunni. Það er líka á-
berandi, að þegar menn koma
inn á sýningar, er hverjum og
einum gefið glöggt auga, sumir
látnir afskiptalausir, aðrir fá
Vandræðalegt kurteisisbros, og
einstaka' er boðin aðstoð. En ef
þekktur safnari kemur inm úr
dyrum, verður heldur en ekki
uppi fótur og fit, eins og kannski
eðlilegt er. En ekki eru allar
ferðir til fjár. Ég hitti einnig
fyrir nokkru listsala frá Ind-
landi, sem hafði tapað um sex-
tíu þúsund dölum á tveim árum
og var að pakka saman dóti
sínu til 'heimferðar til Bombay.
Samkeppnin er hörð og miskun-
arlaus. Gallery opna og loka, að
eins þeir útvöldu stamdast sam-
keppni viðskiptalífsins. Business
er business, segja þeir hér á
Manhattan.
Á fimmtugustu og sjöundu
götu er hægt að sjá allar lista-
ðtefnur heims. Þar er eitthvað
fyrir alla, og ekki get ég skilið,
að hægt sé að framleiða það
listaverk, sem ekki gengur í
augu einhvers í þessu mannhafi
allls staðar frá úr veröldinni.
Það er áreiðanlegt, að ekki er
hægt að láta sér detta þá vit-
leysu í hug, að ekki verði fundn
ir sálufélagar í New York borg.
Þetta er eibt af því stórkostlega
við þenmma stað. Það er eins og
kvensamur íslendingur mun hafa
sagt hér einu sinni: „Hér er gott
að vera. Maður getur boðið út
kvenmanni, og enginn tekur eft
ir því.“ Sem sagt: Fjöknennið hef
ur bæði sína kosti og galla, allt
eftir því, hvernig litið er á til-
veruna.
Ef ég man rétt, voru hér við
þessa götu skemmtilegir litlir
barir, þar sem hægt var að heyra
heimstns bezta jazz í gamla daga,
og það kostaði ekki mikinn pen-
ing að fá sér drykk. Nú eru þeir
allir horfnir og húsnæðið notað
tn annarrar og gróðavænlegri
sítarfsemi. Hér kemur dæmi um
annan eiginleika þessarar borg-
ar: Hve snöggt hlutirnir gerast
og hve miklar breytingar eiga
sér stað. Eitt í dag annað á morg-
um. Þebta á við alla hluti hér,
jafnvel heil borgarhverfi, sem
hverfa og eru byggð upp að
nýju á örskömmum tíma. LLstin
sveiflast líka til eftir tímans
þörf og hóflega sagt, stundum
nokkuð snögglega. „Svo er nú
komið, að listaverkið er orðið af-
dankað og úrelt um leið og það
er komið á léreftið eða jafnvel
áður,“ heyrði ég einn af nem-
endum við listaskóla í Green-
widh Village halda fram við
kennara sinn á dögunum. Lát-
um vera, að uinglingar tali þann-
ig. Æskunni liggur alltaf mikið
á og hefur ekki áður í heims-
sögunni verið á eins miklum þön
um og nú. En því verður ekki
mótmælt, að margit af því sem hér
er á boðstólum og kallað er list,
mundi ég hiklaust flokka undir
það, sem ensk tunga kallar „No
velty game“ og er litið í ætt við
list. En hitt er einnig stað-
reynd, að hér á fimmtugustu og
sjöundu götu eru 'listaverzlanir,
sem hafa á boðstólum margt af
því bezta, sem finnanlegt er í
dag. Hér er hægt að eignast
verk eftir Picasso, Matisse og
flesta meistara viðurkennda, en
það verður að vera þó nokkuð
í pyngjunni til að höndla fyrir.
Til dæmis er hægt að fá lito-
graphiu eftir Chagall fyrir um
bil 1300-2000 dali, og upplagið
er yfirleitt um 350 eintök af
hverri mynd, en það er ekki svo
stórt upplag, þegar íhugað er,
hve stóran markað er um að
ræða. Þetta eru að vísu miklir
peningar í augum Evrópumanna,
en hér í New York gamga hlut-
imir glatt til. Það er miklu auð-
veldara að fá gefið upp verð á
'listaverkum hér í Ameríku en í
Evrópu. Þar virðist stundum
verðið vera eitthvert feimnismál,
hér er gengið hreint til verks,
þetta kostar hluturinn, og eng-
inn afsláttur kemur til greina.
Verzlunarmáti, sem ég kann vel
við, þegar listaverk á í hlut.
Líklegast hefur það merkileg-
asta sem ég sá í dag, verið sýn-
ing á járnskúlptúr eftir brezka
myndhöggvarann Anthony Caro,
sem er ungur maður, en þegar
orðinn heimskunnur fyrir list
sína. Hann vinnur allt úr járni
og málar það oftast í einum lit,
ekki svörtum eins og tíðkaðist
hér á árunum hjá Jacobsen
vini mínum ofl. Þetta voru ein,-
föld en sterk verk, sem töluðu
skýru og skiljartlegu máli. Ég
hafði mikla ánægju af að sjá
þessa sýningu og yfirgaf hana
fróðari en þegar ég kom. Til
gamans má nefna það, að þessi
sýning Caro hefur orðið þess
valdandi að Bretar og Banda-
ríkjamenn eru komnir í hár sam
an í heimspressurmi út af því,
hvort Caro sé undir áhrifum frá
bandaríska myndhöggvaranum
David Smith eða ekki. Sama er
mér, hvor hefur rétt fyrir sér.
SILAS
og hesturinn hans

saga af huigröidk'um dreng og banátitu
hans fyrir tilveru sinni í harðlyndum
heimi, Bókin hlaut fyrstu veirð-
v laun í barnabókasamikieppnd .
A dönsku Akademíunnar /a
1967.
Vv IIILMIR HF.
Það skiptir ekki máli hvort um
áhrif er að ræða eða ekki, því
að list Caro er gerólík því, sem
Smith var að gera, er hann lézt
fyrir nokkrum árum. Það, sem
mestu máli skiptir er hvort lista
manninum hefur tekizit að brjóta
þau vandamál til mergjar, er
hann hefur tekið fyrir, og ég sé
ekki betur en að hann megi vera
ánægður með árangurimn. Já,
það er hægt að rífast út af fleiru
en pólitik, svo að ómi yfir djúpa
Atlantsála, en satt að segja
finnst mér þetta hlægileg rimma
og heldur langt gengið. Má vera
að hér 'liggi við þjóðarsto'it?
Sýning á verkum Giacometti
og Dubuffet saman var einstak-
lega skemmtileg, og ég verð að
játa, að Giacometti kom mér svo-
lítið á óvart, en Dubuffet þekki
ég betur, og það sópar að honum
á annarri sýningu, sem haldin
er þessa dagana af verkum hans
í eigu Museum of Modern Art.
Á þeirri sýningu eru hvorki
meira né minna en um 200 mynd
ir, en með Giacometti sýnir hann
aðeins 12. Það gefur svolitla hug
mynd um, hve fjölskrúðugt lista-
líf er4í New York borg, að tvær
sýningar skuli ver-a af verkum
sama martns á sama tíma. Því er
líka haldið fram af mörgum, að
New York borg hafi nú sem
stendur vinninginn yfir París.
Hér séu hlutirnir að gerast, en
París sé stöðnuð. Ekki skal ég
felíla dóm um þetta atriði, en ein-
hvernveginn finnst mér ótrúlegt,
að svo sé. Annars er bezt að
fullyrða ekkert að sinni um
þetta, það kemur á daginn
seinna. En eitt er áberandi: Það
er ekkert smávægi'legur rígur
þarna á miLli.
Aðeins á einum stað sá ég sýn-
ingu á POP-list, sem ég hélt, að
væri hér vaðandi um allar triss-
ur. Þetta kom mér nokkuð á ó-
vart, en dagar þess ævintýris
munu taldir að mestu, ef ekki al-
gerlega. Þessi sýning verkaði á
mig sem hreinn skrípaleikur eða
sorglegur misskilningur. Það er
ekki stórt svæði, sem ég hef far-
ið um í dag, en sjálfsagt hef ég
séð yfir tuttugu mismunandi sýn
ingar og fór samt aðeins þar inn,
sem ég hafði ekki komið áður.
Ótrúlega, mikið er að gerast á
ekki stærra svæði. Þetta kalla
þeir hér „where the acstion is“.
Samt er þetta ekki nema lítill
hundraðshluti af því, sem er í
gangi á sviði mynd'listar í þess-
ari borg.
Samkeppnin er meira en hörð
hér á listasviðinu. Atlir eru
önnum kafnir við að ota sínum
tota. Allt er gert til að vekja
athygli á listamönnum og verk-
um þeirra. Svo langt geng-
ur þetta stundum, að engu tali
tekur. Þannig geta hlutirnir snú-
izt eingöngu um stundar frægð
og frama, sem ekkert skilur eft-
ir nema vonlaust tóm og endar
oft með persónulegum harmleik.
Allir eru að reyna að ná sér í
nokkra dali til að geta dregið
fram lítið. Þannig kemur sumt
af þessu fyrir sjónir. En auðvit-
að eru undamtekningar og ég er
visa um, að það er verið að
gera gríðar’lega merkilega hluti í
myndlist í Ameríku, eins og
stendur.
Mikið er ég annars heppin
með veðrið. Það er sannkallað
„Indian summer". Nú eru laufin
farin að falla af trjánum og lit
ríki náttúrunnar er hvergi feg-
urra en einmitt í skógunum á
þessum tíma árs. Þar sér maður í
Central Park. Klettarnir í þeim
garði minna mig á Grænland.
Þeir glitra af kristöllum og það
eru sjáanleg sorfin iör í þeim
frá því á ísöld. Ég held, að
haustið sé fegursti tími ársins
hér.
í ljósaskipturtum fór ég á tyrk
neskan matstað að fá mér kinda-
■kjöt steikt á teini, mi'kið lostæti
og gott í hungraðan maga, hrís-
grjón og sterka tyrkneska sósu
með. Fyrir matinn hressti ég mig
á „Skota á Klettum“ (Nokkuð
merkileg þýðing þetta, róman
tísk, og minnir mig á gamalt bæj-
arnafn á Grænlandi frá fornu
fari: Undir Höfða.) Svona hugs-
ar maður, þegar Icomið er vel nið
ur fyrir mi'tt glas af Skotanum.
Sat lengi, reit þessar línur í
kompu mína og gæddi mér á
sterku svörtu kaffi og einhverj-
um Tyrkjasnaps, sem ég kann
ekki að nefna. Ágætis samsetn-
ing, sem hressti mig og kom mér
í gott skap.
Sitaldraði aðeins við á Martins
Bar áður en ég hélt heimleiðis.
Horfði á leiðinlegan þá'tt í sjón-
varpinu, -sem átti að vera mjög
skemmtilegur. Það eru engin tak
mörk fyrir því, hvað fólk get-
ur verið asnalegt og lagst lágt
til að sjá fyrir sér.
Síðan heim, dálítið slæptur.
Dubuffet á að hafa sagt: „Ég
get lagt hart að mér tö að sjá
gott listaverk, en ég er einnig
málarL“ Ég er sammála Dubuff-
et. Þvoði af mér skyrtu. Sofna
vafalaust eins og steinn. Góða
nótt.

Jí» L- „ókr 1 LOFTSSOf> Ævisaga ýnds konungs' 1
Kr. 365.90 V