Morgunblaðið - 22.12.1968, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. DESEMBER 196«
Fimmtíu og átta ára
þjónusta þökkuð —
ÞEIR sem muna þá tíð, þegar
síminn kom til landsins, vita það,
að þá var stigið fyrsta stórskref
ið á framfarabraut þessarar ald-
ar.
Fram að þeim tíma bárust eng
ar fréttir frá öðrum löndum nema
með millilandaskipum og mis-
langt gat orðið á milli þeirra.
Þegar þau komu voru sendir
menn með póst og ýms erindi til
hafnarinnar og þeir færðu fólki
fréttirnar, er þeir komu til baka.
Hér á Eyrarbakka var farið
að skyggnast eftir skipum strax
og þeirra gat fyrst verið von, etn
það var undir byr komið, hve
lengi menn þurftu að stunda það.
Var þá líka til nokkurs að
vinna því að sá sem fyrstur sá
skipið fékk að launum brenni-
vínsstaup í Vesturbúðinni.
Þegar síminn var kominn bár-
ust fréttir daglega til landsins
og síðan út um landið með blöð-
unum. Þar sem símstöðvar voru
bárust helztu fréttir þó á undan
blöðunum. Því að þá ráku menn
ekki erindi gegnum síma án þess
að segja fréttir um leið og þetta
átti ekki lítinn þátt í því að gera
símstöðvarnar vinsælar.
í fyrstu þótti það eftirsóknar-
vert að hafa simstöð vegna
þeirra þæginda sem síminn
veitti. Því voru þess alknörg
daemi að menn buðust til að taka
að sér símstöð án nokkurs fasta-
gjalds fyrir þá þjónustu. Sím-
stöðvar voru allsstaðar settar á
hina beztu bæi í sveitum og í
þorpum voru þær fengnar í hend
ur áreiðanlegu fólki, sem fram-
arlega stóð að menningu.
Hér á Eyrarbakka varð Odd-
ur Oddsson gullsmiður fyrsti
simstöðvarstjóri. Hann var mað-
ur óvenjulega vel gefinn og
fjölfróður. Voru þeir eiginleik-
ar hans ekki eins þekktir og vert
var, vegna þess að hann var bæði
hlédrægur og yfirlætislaus. Auk
þess var hann svo hagur, að
varla var sá hlutur, sem hann
gat ekki smíðað eða lagað, ef
með þurfti og nutu margur góðs
af þvi. Kona hans var Helga
Magnúsdóttir frá Vatnsdal í
Fljótshlíð, mesta ágætis kona.
Það féll í hennar hlut að hafa
á bendi daglega vörzlu símans.
Leysti hún það af hendi með ó-
venjulegri elskusemi og lipurð.
Vegna lipurðar hennar og greiða
semi varð miklu meira úr þjón-
ustu hennar en hjá þeim, sem
aldrei gera nema skyldu sína.
Sem dæmi um það, hvernig
hún þjónaði símanum og við-
skiptamönnunn hans vil ég segja
eina sögu af fjölmörgum. Á heim
ili mínu bar að erfitt sjúkdóms-
tilfelli, sem var ekki annarra
meðfæri en sérfræðinga. Ég fer
til Helgu og bið hana að ná í
viðkomandi sérfræðing í Reykja-
vík. Hún fékk þau svör að hann
væri einhversstaðar úti í bæ. Ég
fer við svo búið heim þó erfitt
væri. Þegar ég er rétt komin
heim kemur Helga hlaupandi á
eftir mér og segist vera búin að
finna lækninn, hann sé á fundi
og ég geti talað við hann þar.
Þetta eina dæmi er engin und-
antekning, svona var öll henn-
ar þjónusta í 39 ár.
Símstöðin hér var opnuð hinn
1. september 1909, og frá þeim
degi var hún í höndum þeirra
hjóna þangað til Oddur heitinn
dó 1938. Þá tók Magnús sonur
þeirra við stöðinni og sá um hana
til 1947, er hann fluttist héðan.
Síðan tók við stöðinni Jórunn
dóttir þeirra hjóna. Bæði höfðu
þau lært símstörfin hjá foreldr-
um sínum. Þótti okkur, sem til
þekktum ekki lítið happ að fá
Jórunni hingað aftur. Hún veitti
stöðinni forstöðu í 20 ór. Þann
ig hafði sama fjölskyldan þessa
þjónustu á hendi hér þremur
mánuðum miður en 58 ár.
Þeir sem skreppa í síma, þeg-
ar þeim liggur á og fá afgreiðslu
að óskum, hugsa oft ekki út í
það, að sú afgreiðsla byggist
stundum á því að starfsliðið
gerði betur en skyldan bauð.
Munu bæði landssíminn og við-
skiptamenn hans standa í þakk
arskuld við margt af þessu ó-
nefnda starfsliði.
Nú, þegar þetta er að verða
úr sögunni að mestu með hinni
nýju sjálfvirkni símans, þykir
mér ástæða til að þakka þessu
fólki fyrir hina löngu og hollu
þjónustu þess við okkur Eyr-
bekkinga.
Pálína Pálsdóttir
Eyrarbakka.
Helga Magnúsdóttir
Jórunn Oddsdóttir.
Oddur Oddsson
Merkileg heimildaskrá
ÞAð ER oft höfuðnauðsyn, þá
er menn vilja leggja stund á eitt
hvert mál eða viðfangsefni, að
kynna sér sem rækilegast það
sem áður hefur verið um það
rætot eða ritað. Þetta er oft hæg-
ar sagt en gert, því að heim-
ildir eru oftast á víð og dreif, en
skrár um þær ekki til eða ófuU-
nægjandi. Á þessu hefur nú ver
ið ráðin mikil og góð bót, að því
er snertir íslenzkan landbúnað,
því að komin er frá hendi
Hvanneyringa m ikil skrá um
þessi efni, fyrir atbeina skóla-
stjórans þar, Guðmundar Jóns-
sonar, en tekin saman af þeim
Ólafi Guðmundssyni, tilrauna-
stjóra þar, Magnúsi Óskarssyni
tilraunastjóra, Bjarna Guð-
mundssyni búfræðikandídat og
frú Hafdísi Pétursdóttur, sem
einnig hefur annast fjölritun
verksins.
Ritgerðatal heita eða biblíó-
grafía er geisimikið verk og
merkilegt, því að það er hvorki
meira né minna en hálft sjötta
hundrað blaðsíðna í stóru broti,
enda fjallar það um allar grein-
ar landbúnaðar og sögu hans
og nær frá árinu 1785 til 1965.
frá ýmsum greinum náttúrufræði
til æviminninga þeirra, er eink-
um hafa komið við sögu sveita-
búskapar, því er skipt í átta
flokka, en ritgerðunum er rað-
að eftir aldri. Sleppt er þeim
bókum, sem fjalla um landbún-
að, enda er þær að finna í
spjaldskrám Landsbókasafnsins,
svo og greinum í dgblöðum síð-
ari tíma, en þó hefur verið safn
að úr 81 timariti, en tala titl-
anna er legíó. Sýnir hún út af
fyrir sig, að íslenzkir bændur
hafa ekki lötrað sitt at-
vinnuskeið hugsunarlaust eftir
troðnum götum, heldur reynt að
brjóta mörg viðfangsefni þess til
mergjar, eftir því sem þróun og
þekking leyfði. Hér er líka náma
fyrir málfræðinga, því að oft
hefur orðið að skapa nýyrði yf-
ir áður óþekkt hugtök, svo sem
orðið grunn-maskína, en það
notar Stefán Bjömsson í ritgerð
um sínum um eðlisfræði, sem
hann reit í Rit Lærdómslistafé-
lagsins á árunurn 1781-1789.
Hann var um tíma rektor Hóla-
skóla, en rekinn frá því starfi og
dvaldist síðan í Kaupmannahöfn,
stærðfræðingur mikill og einn
fyrstur íslenzkra eðlisfræðinga.
En einkum er þó Ritgerðatalið
náma fyrir þá, sem leggja stund
á íslenzka atvinnusögu, og hef-
ur t.d. Árni Thorsteinsson land-
fógeti skrifað um fiskrækt 1881,
líklega fyrstur íslendinga. Hér
má sjá, að Scierbeck landlæknir
hefur skrifað um bakteríur 1885
og auk þess um jairðræktartil-
raunir sínar, og að síra Magnús
Grímsson gerði fleira en að
yrkja Bára blá, því að hann
fann upp sláttuvél og ritaði um
þá uppfyndingu sína 1852. Ekki
er svo að sjá sem ritað hafi ver-
ið um „hverfusteina" fyrr en
komið var fram undir síðustu
aldamót, en ég hef fyrir því ör-
ugga vissu, að langalangafi
minn, Sigfús Bergmann hrepp-
stjóri á Þorkelshóli, sem einnig
er langalangafi Guðmundar
skólastjóra, átti hverfistein á
áratugnum 1830-1840 eða fyrr.
Magnús Jónsson hefur skrifað
um „hægðar-strokk“ 1866, og er
þar á ferð eitt nýyrðið.
Þá má finna í þessu merkilega
riti ýmsar heimildir um þær list-
ir, sem fslendingar kunnu eitt
sinn, en hafa nú týnt eða eru að
týna, svo sem að velja vöð á ám
og að verka skinnklæði, en einn
Húsmœður !
Óhreinindi og blettir, svo
sem fitublettir, eggja-
blettir og blóðblettir,
hverfa á augabragði, ef
notað er HENK-O-MAT í
forþvottinn eða til að
leggja í bleyti.
Síðan er þvegið á venju-
legan hátt úr DIXAN.
HENK-O-MAT, ÚRVALSVARA FRÁ
. . Kakao-.
Milch-. ElgafH.
Usw.
itSí®iasfis'
ig að brotið var upp á ýmsum
nýjungum, sem enn hafa verið
lítt stundaðar, svo sem býflugna
rækt, kríurækt og kanínurækt.
Sjá má og, að fyrir meira en
100 árum gerðu sumir bændur
búreikninga, því að þá skrifaði
bóndi úr Rangárvallasýslu árið
1861.
Ekki er það á mínu færi að
geta um það, sem á kann að
vanta í þessu ritgerðatali, en þó
hef ég rekið mig á nokkurt mis-
ræmi í upptalningu æviminninga
þeirra, sem komið hafa við sögu
landbúnaðar eða ritað hafa um
málefni hans. Þannig er að mak-
legleikum getið æviminningar
Guðmundar Magnússonar pró
fessors, sem mjög kom við sögu
sullaveikinniar, en ekki Guð-
mundar Hannessonar, sem skrif-
aði þó margt um byggingar í
sveitum, eða Guðmundar Björns
sonar landlæknis, sem ritaði
merkilega grein um nægtu harð-
indi, en æviminningar þeirra
komu líka í Andvara. Þá hef-
ur höfundunum sézt yfir það, að
í Tímariti Iðnaðarmanna kom
minningargrein um Gísla Guð-
mundsson gerlafræðing, sem rit-
aði bók um Mjólkurfræði og ým
islegt annað um matargerð, en
um matargerð fyrr og nú ritaði
líka dr. Skúli Guðjónsson heila
bók, en það getur verið, að eng-
inn hafi orðið til að Skrifa um
hann látinn, og má það merkilegt
heita. Þá tel ég það nokkum
galla á Ritgerðatalinu, að það
skyldi ekki vera látið ná til
þeirra smáritlinga, sem að
einhverju leyti koma við land-
búnaði, þótt þá megi finna í
spjaldskrám Landsbókasafnsins,
svo og sjálfstæðar æviminning-
ar, eins og Jóseps Stoaftasonar
læknis, sem var hinn mesti bún-
aðarfrömuður. Útfararminning
hans kom út 1878, en ritgerð
mín um hann, sem kom út í Merk
ir íslendingar 1967 og einnig sér-
prentuð, birtist ekki fyrr en
lauk þessu Ritgerðartali Hvann-
eyringanna. Úr þeasu mætti þó
bæta, þegar H vanneyr in g ar
gefa út viðbót við Ritgerðatal-
ið, sem ég eíast etoki um að þeir
geri síðar meir, og væri þá æski-
legt að fá getið um fleiri ævi-
minningar merkra bænda, sem
komið hafa út í dagblöðum, en
það er að vísu lítot vinnandi
verk enn sem komið er, því að
fæst blöðin sýna af sér þann
sjálfsagða myndarskap að birta
árlega nákvæm efnisyfirlit, og
slík skrásetning er enn allt of
stoammt komin hjá Landsbóka-
safninu.
Ritgerðatalið er aðeins gefið
út í tæpum 200 eintökum og
munu nokkur eintök fást enn á
Hvanneyri, en að réttu lagi ætti
hvert búnaðarfélag landsins að
eignast það, auk þess sem þð
væri bæjarprýði í bókaskápum
bænda. Það er Guðmundi skóla-
stjóra og höfundum sínum til
mikils sóma og þá er það etoki
síður óbrotgjíam minnisvarði uim
vakandi áhuga íslenzkrar
bændastéttar fyrr og síðar fyr-
ir endurbótum í atvinnugrein
sinni. Engin stétt önnur hefur
mér vitanlega eignast slítoa heim
ildaskrá um sögu sína og mega
Hvanneyringar vera stoltir af
því að hafa fyrstir riðið á þetta
vað.
P.V.G. Kolka.
Fjórnr bækur ó ensku
eftir HARALD JÓHANNSSON hagfræðing.
THE IMPACT OF THE GREAT DEPRESSION ON
WORLD TRADE AND PAYMENTS, 126 bls.
ASPECTS OF ANCIENT AND MEDIEVAL
ECONOMIC I.IFE, 109 bls.
THE RISE OF CIVILISATION, 114 bls.
MERCANTILIST AND CLASSICAL THEORIES OF
FOREIGN TRADE, 160 bls.
Fást í bókabúðum. Kosta 150 kr.
Og ein á íslenzku ABDUL HAMAN PUTRA FURSTI
Þættir úr sjálfstæðisbaráttu Malaja.
Ób. 200 kr innb. 225 kr.