Morgunblaðið - 22.12.1968, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. DBSBMBER 1968
19
Jakob Þorláksson skipstjóri Bolungarvík:
Þrotlaus sókn á þverrandi
fiskimið
Á ráðstefnu, sem haldin var á
ísafírði dagana 16. og 17. nóv-
ember s.l. á vegum Fjórðungs-
sambands Fiskideildanna á Vest
fjörðum, voru mættir 10 þekktir
tækni og vísindamenn til að ræða
um ýmis viðhorf í fiskvinnslu,
fiskveiðum, skipabyggingum og
í ýmsum nýjungum í þessum
greinum.
Margt kom fram, sem fróðlegt
var að heyra. Einn þessara tí-
menninga var hinn þekkti fiski-
fræðingur Jón Jónsson. Ég
Mýddi á ræðu hans eins og
hinna, en heyrði mér til mik-
illar undrunar, að hún var eitt-
hvað keimlík þeim öðrum ræð-
um og skrifum, sem ég hef heyrt
og lesið áður frá þessum manni.
!Það kom sem sagit í ljós, að skoð
anir þessa fróða manns 3amrím-
ast ekki viðhorfum þeirra manna,
sem stundað hafa fiskveiðar und
anfarin 20—30 ár, og er ég einn
þeirra á meðal. Þetta er í sjálfu
sér ekkert skrítið, vegna þess að
viðhorf J.J. til fiskveiða og fisk
gangna á miðunum hafa ekkert
breytzt á þessum árum, og má
það undur kalllast. Það sjá þó
allir þeir, sem bolfiskveiðar hafa
stundað, að hér hefur orðið gjör
breyting til hins verra og stór
svæði, sem áður voru morandi
af góðfiski, eru nú sem eyðimörk.
Á ég þar við grunnmiðin hér
umhverfis Vestfirði, og margir úr
öðrum landshlutum hafa sömu
sögu að segja.
Ég vil nú leyfa mér að gera
nokkrar athugasemdir við ræðu
J.J. á þessum haustdagafundi.
Hann lét skilja það á sér
snemma í sinni ræðu, að bót
hefði orðið að útfærslu fiskveiði
lögsögunnar. Hann kom einnig
að því, að ofveiði lýsti sér í
minnkandi afla, enda þótt auk-
inn væri veiðiflotinn. Og það er
einmitt það, sem hefur gerzt hér
hjá okkur. Þorsk- og ýsuafl-
inn hefur stórmin-nkað á undan-
förnum árum, þrátt fyrir stærri
flota og meiri veiðitækni. En
þrátt fyrir þessi ummæli, telur
J.J. ekki um ofveiði hjá okkur
að ræða, og engin ástæða til að
friða nein svæði. Þetta sýnist
mér æði mótsagnakennt.
J.J. drap á það, að ekki væri
hægt að hjálpa náttúrunni að
gera slíkt. Væri sama og að kasta
peningum í sjóinn. Þetta vakti
undrun mína. Við vitum það öll
að það er hægt að hlúa að öllu
lífi bæði í sjó og vötnum og á
landi, og það er hægt að tefja
fyrir öillum þroska á hinum sömu
stöðum. Getur það hugsazt, að
J.J. sé hlynntur því? T.J. tal-
aði um botnvörpuna og taldi
hana ekki skaðlegt veiðarfæri. f
hana kæmi ekki nema stór fisk-
ur, möskvinn væri orðinn svo
stór. En hvernig stendur á því,
fyrst állt er nú svona gott við
þetta veiðarfæri, að togarar og
togbátar tala um það sín á milli,
að þeir hafi fengið svo og svo
mikið magn í vörpuna, en fisk-
urinn sé svo smár, að ekki sé
hægt að hirða nema lítinn hluta
aflans og verða því að færa sig
é aðrar slóðir. Þessar staðreynd
ir og margar aðrar, sem éghirði
ekki um að tína til, sýna, að það
er ekki allt rétt, sem J..J held
ur fram um þetta veiðarfæri.
Möskvinn á botnvörpunni þarf
enn að stækka, ef það er þá
nokkur lausn.
Það er álit margra, sem þess-
ar veiðar stunda, að möskvinn
lokist, þegar tognar á trollið,
og lokast þá allt inni, sem fyrir
því verður. — J.J. taldi sig vita
um dánartölu fiska hér við’land.
Það er úr lausu lofti gripið, því
að hann veitt ekkert um allar
þær tugmillljónir seiða og smá-
fiska, sem aldrei koma í land
og er drepið í ýmsar botsköfur.
Sem dæmi get ég nefnt, að á
einum rækjubát hér við ísafjarð
ardjúp voru talin þau seiði, sem
komu í nótina í nokkra daga,
og reyndust þau vera 1500—2000
á dag á þessum eina bát. Þessir
rækjubátar eru 25 talsins, og sjá
þá allir, hvílíkt geysimagn er
drepið með allskohar móti.
Eitt er það, sem þessi fróði
maður heldur fram, að þorsk-
urinn hrygni svo til eingöngu á
Selvogsbanka. Þetta er ekki
rétt. Mikið magn af þorski hef-
ur gengið inn á Breiðafjörð til
hrygningar. Það get ég sagt með
fullri vissu, þar sem ég hef ver-
ið með að stunda veiðar með net
á þeim tíma, þegar þorskurinn
er að hrygna. Leynir það sér
ekki, þar sem hann fæst í þús-
unda tali, kominn að hrygningu,
og er að hrygna, þegar hann
er veiddur.
Sömuleiðis hrygndi fiskur hér
grunnt undir Grænuhlíð og út
af Barða, á meðan nokkurt magn
komst á þessar slóðir. Og get
ég bætt því við, til skýringar,
að á Breiðafiði hafa veiðzt þús-
undir tonna af hrygningarfiski
á þessum árum og sjálfsagt ver-
ið mest frá 1960—1966. Bn hitt
er svo annað mál, að það er búið
að eyðileggja öll þessi mið, sem
ég nefndi, með of mikilli neta-
veiði, og þessar staðhæfingar
J.J. koma okkur sjómönnum kyn
lega fyrir sjónir.
í lok þessa umrædda fundar
voru umræður gefnar frjálsar,
og kom þar fram glöggur og
reyndur skipstjórnarmaður, sem
las upp fróðlega og sanna skýrslu
um ýsuaflann, sem sýndi fram á,
hve hann hefur farið ört minnk-
andi á nokkrum árum í ver-
stöðvum hér vestanlands, enda
má heita, að ýsa sé horfin hér
af okkar miðum, sé hliðsjón
höfð af því, sem áður var. Þetta
eru áhrifin af því, þegar smá-
ýsan hefur verið drepin í svo
hundruðum tonna skipti í síldar
nætur fyrir sumnan land, oft svo
smá, að það hefur orðið að kasta
henni eða þá að landa henni í
beinamjöilsframleiðslu. Þessar töt
ur um ýsuaflann taldi J.J. lítils
virði. Hér væri bara um sveifl-
ur að ræða í aflanum, en þessar
skýringar notar J.J. oft. En nú
er ég og aðrir þeir menn, sem
byggja á sinni reynslu, farnir
að efast um þessar röksemdir
hans. Væri nú fróðlegt að fara
að fá skýringu á því, hvað þessi
„mínus“-sveifla hjá J.J. geti
staðið lengi. Finnst mér, að hann
ætti nú að hafa það fyrir næsta
áfanga í rannsóknum sínum að
komast að niðurstöðu í því efni.
Ekki er þó örgrannt um, að
J.J. eigi sér einhverja fylgis-
menn í sjómannastétt, því að á
þessari ráðstefnu kom ein gust-
mikil rödd, svífandi eins og
stormsveipur ofan úr vestfirzk-
um dölum. í gegnum stormgný-
inn mátti heyra að kallað var á
aðstoð, já aðsitoð til að opna
fiskveiðilögsöguna tit að „nýta
fiskimiðin“. Fiskifræðingurinn
hresstist við þetta og var sam-
mála þessum hvassyrta manni.
En það er furðulegt að heyra
stíkar raddir aðeins 10 árum, eft
ir að fiskveiðilögsagan var færð
út í 12 sjómílur og allir lands-
menn voru sammála um. Þá var
talað um að titeinka sér 'land-
grunnið allt og að það væri okk
ar lokatakmark. Nú virðast þær
raddir hljóðnaðar, og er nú tal-
að um að „nýta fiskveiðilögsög-
una.“
Jón ræddi á þessari ráðstefnu
um hafraninsótonir og rannsóknar
skip. Nefndi hann í því sam-
bandi ranmsóknarskipið Bjarna
Sæmundsson, sem mitolar vonir
væru tengdar við, þegar það
væri komið til starfa. Einnig
nefndi hann Ánna Friðrikssow,
sem er nú við síldarleit og síld-
arrannsóknir. Þar er ég á sama
máli. Það er okkur mikil nauð-
syn að eiga góð skip til haf-
rannsókna, ef á þau veljast glögig
ir, samvizkusamir og dugandi
menn, svo sem á Árna Friðriks-
syni. Á ég þar við Jakob Jak-
obsson, sem hefur rutt sér braut
sem einn okkar færustu fiski-
fræðinga og nýtur nú virðingar
allra sjómannastéttarinnar ís-
'lenzku að verðleikum. Vil ég
þakka honum fyrir hans störf
og einnig Jóni Einarssyni, skip-
stjóra á Árna Friðrikssyni, sem
eimnig hefur lagt mikið á sig við
þessi störf.
Mér er ekki grunlaust um það,
ef þeir menn, sem rannsaka bol-
fiskstofnin*, temdu sér líkar
starfsaðferðir og Jakob Jakobs-
son, að þá væru þeir nú nær
sannleikanum um þessi mál.
Stundum leitar það á hugann,
hvort ekki sé nema eimn fiski-
fræðingur, sem eitthvað hefur að
segja um þessar þorsk- og ýsu-
rannsóknir. Mér vitanlega heyr-
ist lítið um þau mál frá öðrum
en Jóni Jónssyni.
Á þessum mildu haustdögum,
þegar þetta er ritað, er ástandið
svo slæmt hjá línubátum hér við
ísafjarðardjúp og í fjörðum vest
ur, að 200 smál. skip með línu
sem nær yfir 10 sjómílna vega-
lengd og telur 17000—18000
króka, fá oft og 'tíðum ekki nema
2—3 tonn í róðri, enda þótt sótt
sé yzt á landgrunnsbrún aust-
ur að Húnaflóa og vestur að
Breiðafirði. Þá er það okkar
reynsla, áður en þetta eymdar-
ástand skapaðist, að fiskigengd
var hvað mest á djúpmiðum í
endaðan nóvember og allan des-
ember.
Heyrzt hefur um góða afla-
hrotu hjá togurum djúpt úti fyr-
ir, austan Djúpál, en engu hafa
þeir sleppt hér upp á okkar
mið, og sýnir þetta betur en nokk
uð annað, hve mikill þungi hvil-
ir á okkar miðum frá þeim mikla
fjölda erlendra skipa, er stunda
veiðar hér úti af Vestfjörðum og
víðar við landið. Fer þeim sí-
fellt fjölgandi og stækkandi að
sama skapi.
Ég lýk nú athugasemdum við
ræðu J.J., en tel að hann þurfi
að endurskoða afstöðu sína til
þessara mála, því að ástandið er
ekki eins gott og hann telur
vera.
Nú kynni einhver, sem les
þessa grein, að halda, að ég vildi
nú banna allar veiðar. Því fer
fjarri. Ég vil aðeins vekja at-
hygli á því, að við megum ekki
hugsa aðeins um líðandi stund.
Við megum ekki veiða svo mik-
ið, að stofninn bíði slíkan
hnekk, að hann nái sér aldrei
aftur. Við erum ekki síðasta kyn
slóðin, sem byggir þetta land.
Við verðum að skipuleggja okk-
ar veiðar þannig, að stofninn sé
nógu sterkur á hverjum tíma til
að mæta því, sem eytt er.
Og að lokum vil ég segja þetta
góðir landar: Tökum höndum sam
an og vinnum einhuga að því
að fá umráðarétt yfir öllu land-
grunninu og fáum ti'l liðs við
okkur vinveittar þjóðir. Vinnum
markvisst að því hér heima fyrir
að friða einhvern hluta hrygn-
ingarsvæðanna fyrir þorskanet-
um og öllum botnsköfum og einn
ig að því að friða ungfisksvæðin
fyrir norðan og norðaustan fs-
land fyrir öllum veiðum. Stíg-
um sjálfir fyrsta skrefið og frið
um þessi svæði innan 12 sjó-
mílna markanna, og þá verður
aðstaða sterkari til friðunar ut
»r.
Bolungarvík, 8. desember 1968
Jakob Þorláksson.
Cunnar Sigurðsson, Seljafungu:
Heyr á endemi!
E. B. Malmquist er maður
nefndur. Hann ber starfsheitið:
Yfirmatsmaður. Það gefur til
kynna, að honum hafi verið fal-
ið yfirstjórn einhvers mats eða
dóms. Svo mun og líka vera.
Hann mun vera yfirmaður nokk-
urra annarra vitringa við gæða-
mat og flokkun kartaflna, sem
framleiddar eru í landinu. Hann
er í þjónustu ríkisins. En hverra
hag hefir hann í huga við starf
sitt veit Guð einn. Við bændur
vitum, að það er ekki okkar hag
ur, og heyrzt hefir mér á stund-
um, að neytendur teldu ekki hugs
að um sinn hag við gæðamat á
þeim kartöflum, er einkasala rík
isins selur þeim.
En Malmquist þessi er þó ekki
svo upptekinn við sitt kartöflu-
mat að hann ekki geti gefið sér
tíma til þess að sinna „yfirmati"
á öðrum sviðum.
f Morgunblaðinu hinn 4. des.
sl. birtist grein eftir yfirmats-
manninn, sem ber fyrirsögnina:
„Uppskera garðávaxta og mark-
aðsdreifing. Þar dregur Malmqu-
ist hvergi af hæfni sinni um „yf-
irmat“. Og nú er það ekki kart-
öfluframleiðsla íslenzkra bænda,
sem hann er að meta og setja
í annan flokk. Nei, nú er vitið að
menntunin látin gilda til þess að
meta löghlýðni og félagslegan
þroska bændastéttarinnar, en þó
einkum og sér í lagi, löghlýðni
og þroska íbúa Gaulverjabæjar-
hrepps. Hver láir mér þó að mig
reki í rogastanz við lestur á því-
líkum dómi. Ég sem í barnslegri
einfeldni minni hélt að mannin-
um væri vegna fyrra samneytis
við íbúa Gaulverjabæjarhrepps
heldur hlýtt til sveitarinnar. En
það er öðru nær. Aldrei hefir
nokkur starfsmaður í þágu rík-
isins ráðizt með þvílíkum aðdrótt-
unum að íbúum eins sveitarfé-
lags á íslandi. Það þori ég að
fullyrða, og er vizka þeirra
margra þó ekki lítil. Er og ekki
minnsti vafi á því, að þvílíkir
sleggjudómar og greinarhöfund-
ur hefur í frammi um íbúa Gaul-
verjabæjarhrepps varðandi sölu
á landbúnaðarafurðum þeirra,
jaðra við atvinnuróg, sem hann
getur vel orðið síðar meir að
súpa réttmætt seyði af.
Eftir að hafa sakfellt bænda-
stéttina upp til hópa fyrir mis-
yndi gagnvart lögum um sölu og
dreifingu garðávaxta og annarra
landbúnaðarafurða, gefur grein-
arhöfundur okkur íbúum Gaul-
verjabæjarhrepps þetta vottorð:
„Svo rammt hefir kveðið að
þessari „framhjásölu“ t.d. frá
hreppsbúum Gaulverjabæja-
hrepps í Árness., að bændur eða
fólk þeirra hefir gengið á milli
húsa í Reykjavík, bjóðandi garð
ávexti og egg langt undir þvi
verði, sem hin svokallaða 6-
manna nefnd ætlast til að neyt-
endur greiði fyrir greindar land
búnaðarvörur. Þá stendur ekki á
sumum kaupmönnum, smásölu-
verzlunum, að taka á móti þess-
um laumusendlum sveitanna. Sjá
þeir séu þar leik á borði að ræna
söluskattinum, auk þess sem
velta verzlunarinnar verður því
minni.“ Ja, mikið er að heyra.
Ekki er von til þess að kartöfl-
ur þær, er við framleiðum og
lenda undir mati þessa manns,
nái fyrsta flokki, þegar mat hans
á eigendum þeirra er ekki burð-
ugra en þetta.
Hitt er, að löngum hefir það
þótt lítilmannlegt að fella dóma
yfir mönnum eða málefnum án
þess að færa orðum sínum stað.
Þetta hlutskipti velur E. B. Malm
quist sér nú samt og veit nú sem
fyrr enginn mannleg vera hvað
honum gengur til. Ef hann hefir
sannanir fyrir því, að við íbúar
Gaulverjahæjarhrepps högum
okkur svo, sem hann lýsir, því
í ósköpunum mannar þessi rétt-
lætispostuli sig ekki upp til þess
að sækja okkur til saka fyrir
dómstólum þjóðarinnar. Segir
hann ekki einmitt í grein sinni,
að það varði sefctum að bregða
út af lagaboði um sölu og dreif-
ingu landbúnaðarvara? Nei, hann
kýs heldur að fella sjálfur rang-
an dóm um íbúa Gaulverjabæj-
arhrepps.
Það var aldrei ætlun mín að
gegnumlýsa grein yfirmatsmanns
ins að nokkru ráði. Til þess er
höfundur hennar ekki verður.
Hinu læt ég ekki ómótmælt, þeg
ar sveitungar mínir eru bornir
þvílíkum svívirðingum sem Malm
quist gerir í grein sinni, og ég
hefi þegar rifjað upp. Ekki þarf
ég á að halda upplýsingum frá
E. B. Malmquist yfirmatsmanni
um kosti eða lesti íbúa Gaulverja
bæjarhrepps. Trauðla þekkir
hann fólkið, sem byggt hefir, og
byggir mína ágætu sveit betur
en ég, eftir meir en 40 ára sam-
búð og samvinnu. Mér þykir því
vænt um að fá tækifæri til þess
að segja, að óvíða er um jafn
félagslynt, hjálplegt, duglegt
og sanngjarnt fólk sem hér í
sveit. Er þar enginn undanskil-
inn. Og mikið mætti Malmquist
þessi vera hreykinn, ef hann
hefði þó ekki væri nema ein-
hvert örlítið brot af þeirri rétt-
lætistilfinningu, sem fólkið hér
er auðugt af. En svo er ekki, því
miður.
Það er stundum talað um of
mikla yfirbyggingu á því húsi,
sem við köllum íslenzkt þjóð-
félag. Sízt er að mínum dómi of
mikið úr því gert. Ekki er ein-
asta að í þeirri yfirgerð séu þarf
legar sperrur og langbönd. Það
eru líka svo ótal margir raftar,
sem að vísu allir eru látnir hafa
einhvern tilgang, en hafa það í
raun og veru ekki. Allra sízt, ef
þeir eru fúnir eða feisknir. Þá
skila þeir ekki sínu hlutverki.
Eða er það virkilega hlutverk
Malmquist sem starfsmann rík-
isins, að haga svo starfi sínu með
rakalausum áburði á íbúa heils
sveitarfélags um vítaverð brot á
landsins lögum. Eða sýnir það
hæfni í starfi, að vita ekki ann-
að eins og það, að engin einka-
sala er til á eggjum, sem fram-
leidd eru í landinu? Það er og
allavega ný ráðstöfun, ef sala á
gulrófum og gulrótum er óleyfi-
legt nema til Grænmetisverzlun
ar ríkisins.
Ef þetta er rangt hjá mér, þá
væru starfsmenn ríkisins ekki of
góðir til þess að birta í tíma þær
reglur, er hér um gilda. Um skaifct
svik væri Malmquist sem og
mörgum öðrum sæmst að tala sem
allra minnst. Fáir vita, hver er
sekastur í þeim málum, og sízt
af öllu að hægt sé að koma skatt
svika stimpli á eitt sveitarfélag
í landinu framar öðru.
Þeir, sem treysta sér til þess,
eiga sannarlega ekki lítið undir
sér.
Uarttííarhurtir
INIMI
tJ TI
BÍLSKLRS
SVAL4
HMR
Jfhhi- Lr Vtikuriir h
O. VILHJALMSSON
RANARGQTU 12. SÍMI 19669