Morgunblaðið - 13.12.1975, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. DESEMBER 1975
19
Yelena Sakharov:
„Ræðan ekki gagn-
rýni á Solzhenitsyn”
Osló, 12. des. REUTER.
YELENA Sakharov neitaði þvf
f dag eiginmaður hennar hefði
haft uppi gagnrýni á rithöfund-
Reagan hef-
ur forystu
skv. Gallup
New York 12. des. Reuter.
RONALD Reagan, fyrrverandi
rfkisstjóri f Kalifornfu, hefur náð
forystu f skoðanakönnunum um
forsetaframbjóðanda repú-
blikana og hefur það ekki gerzt
fyrr, þar sem Ford hefur fram að
þessu haft meira fylgi. Gallup-
\stofnunin birti niðurstöður könn-
unar í New York Times f dag og
sýnir þar að Ronald Reagan nýtur
stuðnings 40% kjósenda repu-
blikana, en Ford nýtur stuðnings
32% þeirra. 27% óháðra kjósenda
kusu Reagan miðað við 25% sem
Ford hlaut.
inn Alexander Solzhenitsyn í
Nóbelsræðu sinni, sem hún las
upp við afhendinu verðlaunanna.
I ræðunni vfsaði Sakharov á bug
hugmyndum um afturhvarf til
bændaþjóðfélags og kvaðst sann-
færður um að allar tilraunir sem
hnigju í þá átt að hefta vfsinda-
lega og tæknilega framþróun og
hvetja til einagrunarstefnu, þar
sem allt væri byggt á hefðum úr
fortíðinni, væru óraunhæfar með
öllu.
Alexander Solzhenitsyn sem
fékk bókmenntaverðlaun Nóbels
fyrir fimm árum hefur hvatt til
andlegrar endurvakningar Rússa
og afturhvarfs til náttúrunnar.
Yelena Sakharov sagði að ræðan
væri ekki að neinu leyti gagnrýni
á Solzhenitsyn. Nauðsynlegt væri
að innan þjóðfélags rúmuðust
menn með allar skoðanir á öllum
málum. „Eins og eiginmaður
minn sagði í ræðu sinni þurfum
við umbætur, ekki byltingu, held-
ur fjölhyggjusamfélag sem bygg-
ist á umburðarlyndi," sagði frú
Sakharov.
Carl Gustaf Svfakonungur afhendir hér prófessor Ben Mottelson frá Kaupmannahöfn Nóbelsverðlaun
í eðlisfræði en þeim deildi Mottelson með Aage Bohr prófessor einnig frá Kaupmannahöfn og James
Rainwater frá Bandarfkjunum.
Reagan er eini repúblikaninn
sem opinberlega hefur lýst yfir að
hann muni keppa við Gerald Ford
um útnefningu flokks síns í kosn-
ingunum á næsta ári. Skoðana-
könnun þessi var gerð dagana
21.—24. nóvember, en þann 20.
nóvember hafði Reagan skýrt frá
Framhald á bls. 22
Hattersley í þinginu:
Bretar vilja málamiðlun
Bretiand: — en atburðurinn í fyrradag gerir þeim erfiðara fyrir
Felld tillaga um
dauðarefsingu
London 12. des. Reuter.
BREZKA þingið felldi í gær nýtt
frumvarp um að dauðarefsing
yrði innleidd á ný f Bretlandi.
Frumvarpið var lagt fram í kjöl-
far hinna miklu hryðjuverka sem
framin hafa verið i Bretlandi upp
á síðkastið og hafa fimmtíu
manns látið Iffið í 150 sprengju-
árásum og skotárásum. 361 þing-
maður greiddi atkvæði gegn
frumvarpinu en 232 voru því
fylgjandi. Meiri hluti var því 129
atkvæði.
Siðast þegar dauðarefsing var
rædd í brezka þinginu fyrir ári,
var tillaga um að hún tæki gildi á
ný felld með 152 atkvæða meiri-
hluta, eða 369 atkvæði gegn 217.
London, 12. des.
Einkaskeyti til Mbl.
UMRÆÐUR urðu í brezka þing-
inu f dag og fjölluðu um fiskveiði-
deiluna og átökin innan fslenzku
landhelginnar á fimmtudag.
Hattersley ftrekaði samningsvilja
Breta, en ýmsir þingmenn tóku
til máls og hörmuðu atburðinn
þótt ekki væri alltaf út frá sömu
forsendum.
Rov Hattersley aðstoðarutan-
rfkisráðherra lét svo um mælt, að
Bretar hefðu f huga að reyna
málamiðlunarleiðina til að leysa
deiluna. Hann Iét þó f Ijós efa-
semdir um að slfk meðferð máls-
ins mundi bera árangur, þar sem
tslendingar væru „samkvæmt
hefð“ andsnúnir málamiðlun og
krefðust þess, að Bretar féllust á
kröfur þeirra.
Þorskastrfðið milli þessara
aðildarþjóða Atlantshafsbanda-
lagsins takmarkaðist f fyrstu við
það, að fslenzk varðskip skáru á
togvfra brezkra fiskiskipa innan
200 mflna fiskveiðimarkanna,
sem Islendingar hafa eignað sér
með einhliða yfirlýsingu. Upp úr
sauð s.l. fimmtudag er varðskipið
Þór skaut fyrir stefnið á brezka
dráttarbátnum Star Aquarius þar
sem það var í vari vegna óveðurs.
— Þetta, sagði Hattersley f
Neðri málstofunni, gerir Bretum
mun erfiðara fyrir um að leysa
málið með samningum, enda þótt
Bretar séu „fullkomlega reiðu-
búnir“ til að leysa málið með
málamiðlun.
Einn af leiðtogum thaldsmanna
Reginald Maudling sagði að þrátt
fvrir illt útlit væri hann viss um,
að þingmenn stæðu að baki
stjórninni. Hann spurði hvort
rfkisstjórnin hefði reynt að fá
einhvern málsmetandi aðila á al-
þjóðavettvangi til að miðla mál-
um. Hattersley sagði að viðbrögð
Breta við kæru Islendinga til
Sameinuðu þjóðanna væru hin
örugga vissa um lagalegt rétt-
mæti afstöðu sinnar og þeim bæri
skvlda til að vernda sjómennina.
James Johnson, þingmaður
Verkamannaflokksins frá HuII og
formaður sjávarútvegsmála-
nefndar flokksins, sagði, að eng-
inn, sem væri með fullu viti, vildi
Atlantshafsbandalagið býður
fækkun kjamorkuvopna srnna
Brtissel, 12. desember
— AP — Reuter.
RÁÐHERRAFUNDI Atlantshafs-
bandalagsins, sem staðið hefur f
tvo daga, lauk f Brússel um há-
degi f dag. I yfirlýsingu, sem
gefin var út að loknum fundinum
segir meðal annars að ráðherr-
arnir hafi rætt deilu bandalags-
þjóðanna innan Nato, Bretlands
og tslands, um fiskveiðiréttindi,
en ekki tekist að brjóta þá sjálf-
heldu, sem deilan sé komin f.
Mestur hluti yfirlýsingarinnar
fjallar þó um gagnkvæma af-
vopnun austurs og vesturs og
slökun á spennu, enda var það
aðalumræðuefni fundarins.
Hefur Atlantshafsbandalagið
tekið nýtt frumkvæði á þessum
efnum með því að bjóðast til að
flytja frá Evrópu 1.000 bandarísk
kjarnorkuvopn gegn því að Sovét-
ríkin dragi til baka heilan skrið-
drekaher.
Þetta var samþykt að tillögu
Henry Kissingers, utanrfkisráð-
herra Bandarfkjanna, f þeirri von
að það gæti komið skriði á Vínar-
viðræðurnar um fækkun í herjum
austurs og vesturs. Felur boðið i
sér að 1000 kjarnorkuvopn og
29.000 bandarískir hermenn verði
fluttir frá Vestur-Þýzkalandi
gegn því að Sovétmenn kalli heim
1.700 skriðdreka og 68.000 her-
menn.
Akvað ráðherrafundurinn að
boð þetta skyldi lagt fyrir samn-
inganefndir Sovétrfkjanna og
bandamanna þeirra á þriðjudag,
eða áður en viðræðunum verður
hætt fyrir jólafrí.
Ráðherrarnir lögðu þó á það
áherslu í yfirlýsingu sinni að
þetta boð gæfi ekki til kynna
minnkandi samstöðu aðildarrfkja
Nato. Segja þeir að markmið
þeirra með afvopnunarviðræð-
unum sé að ná jöfnuði á milli
austurs og vesturs hvað snertir
fjölda hermanna sem staðsettir
eru sitthvorum megin við þá línu,
sem skiptir Evrópu. Bandarikin
eru með 7.800 kjarnorkuvopn í
Evrópu, sem er tvöfalt meira en
Sovétrfkin hafa. Sovétríkin hafa
farið fram á að um þessi vopn sé
fjallað f Vfnarviðræðunum.
Aðaláhugamál vesturveldanna
hefur verið að fækka f herjum
Sovétríkjanna, sem eru margfalt
fjölmennari, þannig að sami
fjöldi hermanna verði hjá báðum
hliðum og að ákveðinn verði há-
marksfjöldi þeirra hermanna,
sem Varsjárbandalagið og Nato
hafa undir vopnum. Sovétríkin
vilja hins vegar að hermönnum
verði fækkað hlutfallslega þannig
að þeirra herir verði áfram fjöl-
mennari.
Fylgi Atlantshafsbandalagsins
við það sjónarmið að jafnt eigi að
vera í báðum herjum er ftrekað f
yfirlýsingunni að ósk utanríkis-
ráðherra Vestur-Þýzkalands, en
hann sagði á blaðamannafundi í
gær að mismunandi stærð herj-
anna væri megin ástæðan fyrir
ótryggu ástandi í Evrópu.
Þó að afvopnun hafi verið aðal-
málið á dagskrá ráðherrafund-
arins voru einnig nokkur önnur
mál rædd. Auk þess að ræða fisk-
veiðideiluna, vöruðu ráðherr-
arnir óbeint við þátttöku á borg-
arastrfði í Angóla. Þeir ruddu úr
vegi hindrunum fyrir viðræðum á
milli bandalagsþjóðanna Grikk-
lands og Tyrklands um Kýpur og
opnuðu möguleika á skjótu sam-
komulagi á milli Tyrklands og
Bandaríkjanna um að bandarfsk-
ar herstöðvar í Tyrklandi verði
opnaðar á ný.
Eftir ráðherrafundinn sagði
Kissinger að Bandarfkin mundu
reyna að koma f veg fyrir tilraun-
ir Sovétríkjanna að ná áhrifaað-
stöðu í Angóla i gegnum vopna-
flutninga þangað. Sagði hann að
Bandaríkjastjórn væri fylgjandi
því að strfðandi frelsishreyfingar
Angóla fengju að útkljá málin sin
á milli án erlendra afskipta. Hann
kom sér hjá því að svara beint
spurningum um hvort rétt væri
frá greint í skrifum dagblaða um
að Bandaríkin hefðu veitt 50
milljón dollara aðstoð til
angólskra frelsishreyfinga, sem
berjast gegn frelsishreyfingunni
Mpla, sem Sovétríkin styðja.
skotbardaga f sambandi við þetta
mál.
Leiðtogi Frjálslynda flokksins,
Jeremy Thorpe, spurði hvort
Bretar hefðu sett einhver skilvrði
fyrir nýjum samningaviðræðum.
Því svaraði Hattersley neitandi.
John Prescott, þingmaður
Verkamannaflokksins frá Hull,
sagði: „Við hörmum allir þessa
þróun mála, sem er hættuleg lffi
og limum manna." Hann taldi þá
ráðstöfun að setja skip I slfka
aðstöðu Ifkjast „dauðadansi“. Þá
sagði hann: „Við viðurkennum
ekki að dauði eins manns sé jafn-
virði þrjátfu þúsund tonna af
fiski. Viljið þér kannast við að
málstaður Islendinga sé rétt-
mætur, þar sem við munum
viðurkenna hann á hafréttarráð-
stefnunni eftir hálft ár?“
Hattersley svaraði á þá leið, að
Prescott væri að biðja rfkisstjórn-
ina um að segja sjómönnum frá
Hull og öðrum hafnarbæjum að
frá lagalegu sjónarmiði gætu þeir
veitt á fslandsmiðum, en þar sem
fslenzka rfkisstjórnin væri mót-
fallin þvf að þeir gerðu það, þá
féllust Bretar á það sjónarmið
„svo viljið þið (sjómenn) gjöra
svo vel að fara heim f atvinnu-
Ieysið“.
„Þetta væri hvorki skvnsamlegt
sé drengilegt," sagði Hattersley.
Donald Stewart, þingmaður
skozka þjóðernissinnaflokksins
tók undir það, að allar horfur
væru á þvf, að 200 mflna reglan
vrði rfkjandi f þessum heims-
hluta og þvf væri það „óumræði-
lega ósanngjarnt og óviturlegt að
bregðast hart við á þessu stigi
málsins." Hattersley var þessu
ekki sammála og sagði: „Ef hart
hefur verið brugðizt við, þá hefur
það ekki verið af hálfu brezku
rfkisstjórnarinnar.**
Engin aðstoð
Þjóðveldisflokkurinn f Færevjun
hefur gert svohljóðandi sam-
þykkt:
Þjóðveldisflokkurinn fordæmir
innrás og yfirgang Breta i ís-
lenzkri landhelgi og heitir á fær-
eysk yfirvöld að sjá til þess, að
brezk skip við tsland fái enga
aðstoð í Færeyjum, nema um lif
eða heilsu sé að tefla.