Morgunblaðið - 09.02.1983, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRÚAR 1983
15
Hann túlkaði fyrir
böðulinn Klaus Barbie
Gottlieb Fuchs var lítið þekktur fyrir nokkrum vikum. Nágrannar hans
tóku varla eftir honum, hann fékk fáar heimsóknir og hafði hljótt um sig. En
dagana eftir að Klaus Barbie, Gestapóforinginn og „slátrarinn í Lyon“, var
handtekinn í Bólivíu gerðist gestkvæmt á heimili Fuchs. Hann var túlkur hjá
Barbie um tíma á stríðsárunum og fréttamenn vildu ólmir heyra frásögn
hans af því. Hann tók hlýlega á móti þeim, hafði gaman af tilbreytingunni og
fólk fór að segja: „Hann er eitthvað frægur þessi Fuchs.“
Fuchs er 79 ára, og svolítið farið
að förlast. Hann man þó vel eftir
Barbie. „Ein brutaler, brutaler
Mensch," sagði hann með þungri
áherslu og lýsti honum sem hinu
mesta illmenni. „Hann drap konur
og börn og misþyrmdi þeim sem
honum þóknaðist." Fuchs var í
þjónustu Barbies þegar Gestapó
náði Jean Moulin, andspyrnuhetj-
unni sem sameinaði neðanjarð-
arhreyfinguna í Frakklandi undir
eina stjórn. Hann sagðist hafa
heyrt Barbie berja Moulin og farið
inn í fangaklefann til hans á eftir
og þerrað blóð af enni hans.
Barbie stóð hann að verki og sagði
eitthvað á þá leið að Moulin væri
betra að drepast sem fyrst eða
hann myndi sjálfur merja úr hon-
um líftóruna. Ekki er vitað hvar
eða hvenær Moulin dó en Barbie
sagði nýlega í viðtali í Bólivíu að
hann hefði ekki frétt af dauða
hans fyrr en 1957.
Fuchs er fæddur og uppalinn í
Luzern í Sviss. Hann býr nú með
konu sinni í borginni St. Gallen í
norðausturhluta landsins og lifir
af öryrkja- og ellilífeyri. Hann fór
fyrst til Frakklands um miðjan
þriðja áratuginn i leit að sveita-
störfum, en mikil fátækt var í
Sviss á þessum tíma. Hann kom til
baka um 1935 og vann sem skó-
smiður í nokkur ár. Hann gekk í
Nasistaflokkinn og var nokkuð
virkur í honum. í bókinni Le Ren-
ard, sem var skrifuð á frönsku um
Fuchs fyrir 10 árum, segir að hann
hafi gengið í flokkinn til að njósna
um aðgerðir nasista fyrir Frjáls-
lynda flokkinn í Luzern og hann
hafi gengið úr honum aftur strax
og verkefni hans var lokið.
Fuchs fór aftur til Frakklands
skömmu fyrir stríð. Hann rakst á
auglýsingu eftir þýskumælandi
Gottlieb Fuchs á heimili sínu í St. Gallen.
Gottlieb Fuchs í stríðslok.
túlki í Lyon nokkrum árum seinna
og svissneski konsúllinn hvatti
hann til að sækja um starfið. Þeir
héldu að Rauða krossinn vantaði
fólk. Gestapó reyndist vera að
baki auglýsingarinnar en Fuchs
tók að sér starfið og vann fyrir
Barbie í eitt ár. Hann sagðist hafa
verið sendur eftir matvælum í
héraðinu í kring og hann hafi far-
ið hálfsmánaðarlega til Genfar.
Þar var hann í sambandi við
svissnesku leynilögregluna og gat
veitt henni upplýsingar um Gesta-
pó og hann starfaði einnig með
andspyrnuhreyfingunni í Frakk-
landi. Það komst upp um hann að
lokum og hann var sendur í fanga-
búðir.
Bretar björguðu honum úr
fangabúðum í stríðslok. Hann var
þá ekki nema 36 kíló og hafði setið
í Buchenvald, Dora-Nordhausen
og Belsen-Bergen. Hann var á
sjúkrahúsi um tíma, en var síðan
ekið að svissnesku landamærun-
um. Þar var tekið heldur illa á
móti honum. Hann lenti í löngum
yfirheyrslum og var að lokum
dæmdur í fjögurra vikna fangels-
isvist fyrir misferli með peninga
svissneska konsúlsins í Lyon.
Fuchs er enn bitur út í svissnesk
yfirvöld fyrir móttökurnar við
heimkomuna. Hann álítur að
gagnnjósnari í svissnesku leyni-
þjónustunni hafi orðið til þess að
hann lenti í þýskum fangabúðum
og hann kennir fyrri konu sinni
um móttökurnar í Sviss. Hún og
systkini hennar báru vitni um að
hann hefði verið nasisti og starfað
hjá Gestapó sem slíkur. En hann
hefur safnað vitnisburði fjölda
fólks í Lyon og fangabúðunum um
góðverk sín á stríðsárunum. Sjálf-
ur telur hann að hann hafi bjarg-
að um 2.000 manns frá dauða á
þessum tíma með lítilsháttar
læknisaðstoð og upplýsingum um
aðgerðir Gestapó.
ab
íslensk tónlist í Hollandi
NÚ í haust var flutt íslensk tónlist
á vegum Musica Nova á tónlistar-
hátíð í Hollandi og hefur blaðinu
borist þarlend gagnrýni. Á þessari
tónlistarhátíð, sem haldin var í De
Ijsbreker í Amsterdam, voru flutt
verk eftir Hjálmar Ragnarsson,
Leif Þórarinsson, Þorstein Hauks-
son og Guðmund Hafsteinsson.
Gagnrýnin birtist í NRC Handels-
blad, 23. október sl., undir fyrir-
sögninni „Enginn frumleiki á ein-
stæðri íslenskri tónlistarhátíð" og
er eftir Ernst Vermeuten.
Meðan hljómsveitir eru lagðar
niður í Hollandi, geta íslend-
ingar státað af spánýrri sinfón-
íuhljómsveit. Áhuginn er áber-
andi mikill, og áberandi er í enn
ríkari mæli, að salirnir fyllast
einnig þegar leikin er 20. aldar
tónlist. Nýja hljómsveitin setur
sér það mark að hafa a.m.k. eitt
íslenskt nútímaverk á hverjum
tónleikum. Þetta er ósvikin
menning, lexía frá norðurheim-
skautinu.
Frumlega hæfileika hef ég
ekki uppgötvað enn. Maður von-
ast eftir nýjum Charles Ive eða
til dæmis Arvin Párt, sem fann
einkar frumlegt svar við hinni
svokölluðu amerísku „minimal
music" í Sovétríkjunum (áður
Eistlandi). En þess ber þá jafn-
framt strax að geta, að Ives varð
að starfa í gjörsamlega einangr-
uðu 19. aldar umhverfi, sem þó
varla er einu sinni fyrir hendi
núna í Austur-Evrópu, — ég hef
aðeins móttöku vestrænna út-
varpsstöðva í huga. Og í Reykja-
vík koma nákvæmlega sömu tón-
listarmennirnir fram eins og hjá
okkur.
Þórarinsson, fæddur 1938, lét
stuttar skýringar fylgja tríói
sínu fyrir flautu, klarinett og pí-
anó, og það á sér ekki oft stað
hjá okkur á Vesturlöndum:
„Largo y largo var að mestu
leysti samið í Malaga, þar sem
ég fræddist um vín og æfði
nautaat um tíma á síðastliðnu
ári.“
Þessi Satie-kennda skýring er
vissulega í samræmi við hin
írónísku einkenni, meira i ætt
við Prokofjeff en Satie, fremur
glettin og grá en áberandi fram-
andi í dadaískum skilningi. Jaðr-
ar jafnvel stundum við sérvisku.
Byrjunin „lofar góðu“. Sköruleg
(deklamatorísk) þróun, sem virð-
ist kalla á stórkostlega hápunkta
(klimaxa), en sérhver útfærsla
er kæfð af ásettu ráði og sandi
orpin. Þannig stendur tríóið í
stað i sjö skissum í hægu og
miðlungshröðu tempói.
Þórarinsson lumar aftur á
móti á fleiru. Á laugardaginn
fáum við frumflutning á tvíleik
fyrir horn og sembal, sem nefn-
ist Capriccio. Upplýsingum sam-
kvæmt einskonar blaðsíða úr
dagbók sem skrifuð var rign-
ingarsumar í Reykjavík. Tón-
skáldið bætir reyndar við, að
baráttan við að hætta að reykja
væri sennilega betur viðeigandi
titill.
Öfgar
Að hætta að semja tónlist er
hin hliðin á öfgunum, en þó vildi
ég ráðleggja Hjálmari Ragn-
arssyni að stytta tríó sitt dálítið.
Dynjandi barsmíð í endurtekn-
um samhljómum getur verið
spennandi um stund, en ekki all-
an tímann sem verk hans tekur.
Öfgar eru honum greinilega hug-
stæðar: Afar sterkt og afar milt,
afar hátt og afar lágt. í rauninni
kemur píanóið — og einnig
flautan og klarinettið — inn eins
og nokkurskonar tvöfalt hljóð-
færi. Sumir effektarnir minna á
pólska skólann, til dæmis Szal-
onek. Stundum koma þeir vissu-
lega á óvart, mér kemur í hug
framsetning á ísköldum, háum
hljómvegg, sem rifnar skyndi-
lega, en við það koma hlýrri út-
línur í ljós.
í lokin býður Ragnarsson upp
á flosmjúka blásarahljóma, sem
herskátt píanóið svo að segja ríf-
ur upp. Synd að öfgarnar skuli
ekki verða til af nauðsyn, í
stuttu máli vera effektar. Og
ennþá einu sinni: Verkið er allt-
of, alltof langt.
Síðasta verkið hafði mest
áhrif á mig: Tríó fyrir klarinett,
selló og píanó. Hvað túlkun varð-
ar gat Musica Nova spilað hér út
hæstu trompum sínum: í mið-
kaflanum með tónnæmum blæ-
brigðum og í lokakaflanum með
tæknilegri snilld (mótorísku
virtúósiteti).
Guðmundur Hafsteinsson,
fæddur 1953 í Reykjavík, en
fyrst og fremst skólaður í
Bandaríkjunum (Juillard-skól-
inn hjá Vincent Persichetti) er
mikilvægt efni (talent). Flestir
hljómeffektar hans minna mig á
Crumb, og oft eru þeir „mónó-
dískir" að uppsetningu. Afar
velhljómandi tónar, einkum í
samspili selló-pizzikató og
„plokkun" píanóstrengjanna og
afar næm hljómun (sónoritet) í
hljóðnum yfirtóna. Því miður er
verkið svolítið ruslaralegt í
hröðu köflunum og ekki laust við
olnbogabætur: Boðið er upp á
tremolo og gerviákafa, en ekki
verður Hafsteinsson vændur um
skort á tónvísi (músíkaliteti) og
guðmóði.
Óþarft er að fjölyrða um að
þessi litla tónlistarhátið býður
upp á einstætt tækifæri: Ekkert
verkanna hefur birst á prenti, og
yfirlitskynningar á íslenskri
tónlist í Hollandi eru sjaldgæf-
ari en ísjakar. Og að hugsa sér
að allt þetta á sér stað án
minnstu styrkveitinga. Tón-
skáldin og flytjendurnir fá ekki
eyri fyrir. Eiginlega má kalla
það hneyskli. . .
David Dorf prófessor í hótelfræðum
og ferðamannaþjónustu.
Þarf að
auka land-
kynninguna
— segir David Dorf pró-
fessor, sérfræðingur í
ferðamannaþjónustu
NÝLEGA voru Kér á landi 17
háskólastúdentar frá Bandaríkjunum
í þeim tilgangi að kynnast hótel-
rekstri og ferðamannaþjónustu á Is-
landi. Þetta eru nemar í Sullivan
(’ounty Community College, en þessi
skóli hefur undanfarin 6 ár sent nem-
endur sína í kynnisferðir til íslands.
Með í fórinni var David Dorf, próf-
essor og farandkennari í hótelfræð-
um og ferðamannaþjónustu. Dorf
hefur ferðast um heiminn þveran og
endilangan, en ísland er eitt af hans
uppáhaldslöndum og hann hefur ver-
ið tíður gestur hér frá árinu 1956.
Glöggt er gestsaugað, er haft fyrir
satt, og því hafði Morgunblaðið sam-
band við Dorf og bað hann um að líta
sínum glöggu og reyndu augum á
ferðamannaþjónustu á íslandi.
„Ferðamannaþjónustan á íslandi
miðar að því að laða fólk til lands-
ins sem hefur sérstök áhugamál,
náttúruunnendur, göngugarpa,
ævintýramenn sem vilja komast í
kynni við eitthvað nýtt og óvenju-
legt, og svo framvegis. Þetta er að
mínu mati rétt stefna. ísland er
mjög sérstætt land og það á að
leggja áherslu á þessa sérstöðu
sina í ferðamannaþjónustunni.
Fólk er farið að ferðast svo mikið
nú á dögum að það er orðið leitt á
því að koma til landa þar sem allt
er eins og í heimalandinu. Það þrá-
ir tilbreytingu og á íslandi er nóg
af henni.
Hins vegar þurfa íslandingar að
leggja meiri áherslu á að kynna
landið sitt. í augum flestra Banda-
ríkjamanna er ísland nútímans
hreint leyndarmál. Saga landsins
er betur þekkt, ekki síst vegna
þátta Magnúsar Magnússonar. Mín
skoðun er því þessi: ferðamanna-
þjónusta á Islandi er á réttri braut,
en það þarf að stórauka kynning-
una, búa til kröftuga ímynd,“ sagði
David Dorf.
Kvikmyndaklúbbur
Alliance Francaise:
„Altarisganga
Juliens“
Kvikmyndaklúbbur Alliance
Francaise sýnir kvikmyndina „Alt-
arisganga Juliens“ í Regnboganum
miðvikudaginn 9. og fimmtudaginn
10. febrúar næstkomandi kl. 20.30.
Myndina gerði René Féret árið
1976 og eru leikarar 60 að tölu, m.a.
Philippe Leotard, Natalie Ba.ve,
Marcel Dalio, Andre Tains.v og
Monique Melinand. Myndin er
þjóðfélagsfræðileg niynd, sem segir
sögu fjölskyldu i Norður-Frakk-
landi á 20. öldinni. Allir fjölskyldu-
meðlimirnir konia saman i nokkra
daga til að fagna altarisgöngu ungs
tlrengs.