Morgunblaðið - 09.02.1983, Blaðsíða 34

Elín J. Jónsdóttir Richter skrifar frá Þýzkalandi:
34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRÚAR 1983
• •
Hemd fyrir Onnu
Konan, sem skaut morðingja dóttur sinnar
6. marz 1981: í Lúbeck fara fram
réttarhöld í máli Klaus Grab-
owskis, 35 ára gamals slátrara,
sem ákærður er fyrir morð á 7
ára gamalli telpu, Önnu
Bachmeier. Móðir telpunnar,
Marianne Bachmeier, situr
hljóð í sæti sínu og fylgist með.
Skyndilega stendur hún upp,
dregur fram skammbyssu og
skýtur Grabowski margsinnis í
bakið, og deyr hann á stund-
inni. — Þar með var kæran
gegn Klaus Grabowski niður
felld. Marianne Bachmeier var
handtekin í réttarsalnum og
síðan ákærð fyrir morðið á
sakamanninum. Mál hennar
kom fyrir rétt í nóvember sl. og
hefur verið í meðförum síðan.
Þetta mál hefur vakið mikla at-
hygli um gervallt Þýzkaland.
Sjaldan hefur fólk úr öllum
stéttum látið jafnmikla hlut-
tekningu og/eða gagnrýni í ljós
í sambandi við morðmál og í
þessu tilfelli. Að sjálfsögðu
hefur fólk yfirleitt mikla sam-
úð með Marianne Bachmeier,
sem missti dóttur sína á svo
hroðalegan hátt, og margir
telja gerð hennar m.a.s. fylli-
lega réttlætanlega. En aðrir
eru raunsærri og segja, að ekki
megi taka svo fram fyrir hend-
urnar á dómstólunum, hversu
skiljanleg, sem þessi viðbrögð
annars kunna að vera. Hvar
myndi það enda, ef svona lagað
yrði ekki dæmt samkvæmt
ríkjandi réttarfari og hver og
einn, sem þætti sér misboðið,
kæmi þannig fram persónu-
legum hefndum?
En málið er síður en svo einfalt. í
raun og veru er ekki einungis
fjallað um morðið á Klaus
Grabowski sem slíkt, heldur
var þráðurinn tekinn upp þar
sem frá var horfið við dauða
hans. Það hafði sem sé komið
fram, að ekki var allt með
felldu í sambandi við afskipti
réttvísinnar af honum. Klaus
Grabowski hafði komið við
sögu dómstólanna löngu áður
en hann framdi ódæðisverkið á
Önnu. Óeðlilegar kynhvatir
hans höfðu komið honum í koll
áður — hann hafði tælt litlar
telpur til sín, misnotað þær og
fróað kynhvöt sinni í nærveru
þeirra. Ennfremur hafði hann
framið ýmis önnur afbrot, svo
sem þjófnað o.fl. Síðasti dómur
yfir honum var á þá leið, að
Klaus Grabowski yrði settur
inn á lokað hæli til meðferðar.
Það var og gert, og hluti með-
ferðarinnar var sá, að Grab-
owski var vanaður, en við það
hurfu kynhvatir hans — bæði
eðlilegar og óeðlilegar. Eftir
nokkurn tíma var hann látinn
laus sem heilbrigður maður
samkvæmt vitnisburði þeirra
manna, sem báru ábyrgð á
meðferðinni, þ.e. lækna og
sálfræðinga. Þetta kann að
hafa verið rétt; a.m.k. lifði
hann eðlilegu lífi um tíma, án
þess að fyrri hneigðir hans
gerðu vart við sig.
En er fram liðu stundir fannst
Grabowski lífið ákaflega leið-
inlegt vegna vangetu — eða
löngunarleysis — til kynlífs,
svo að hann leitaði til læknis.
Hann kvartaði ennfremur um
höfuðverk og aðra kvilla, sem
læknirinn taldi stafa af vönun-
araðgerðinni. Læknirinn, Volk-
er Vom Ende, sem er eiginlega
sérfræðingur í þvagfærasjúk-
dómum, tók þá örlagaríku
ákvörðun að setja Grabowski í
hormónameðferð. Honum var
að vísu ekki vel kunnugt um
fortíð sjúklingsins, sem sagðist
hafa verið vanaður vegna þess,
að hann hefði viðhaft ósið-
samlegt athæfi á almannafæri.
Það er með ólíkindum, að
læknirinn skyldi ekki verða
tortrygginn. Aldrei nokkurn
tíma hefur slík aðgerð verið
framkvæmd í Þýzkalandi
vegna slíkra smámuna. En
dómara þeim, sem hafði eftirlit
með Grabowski, Dr. Uta Fisch-
er, fannst ekkert athugavert
við að gefa manninum svolítið
af hormónum, og lækninum
fannst alveg sjálfsagt að
hjálpa aumingja sjúklingnum í
vandræðum hans. Með þessari
„aðstoð" gerðust læknirinn og
dómarinn sek um þau hroða-
legustu mistök, sem hægt er að
hugsa sér. Við hormónagjaf-
irnar vaknaði ekki eingöngu
löngun Grabowskis til eðlilegs
kynlífs, heldur voru það aftur
litlar telpur, sem hann hafði
aðallega augastað á. Hann var
því orðinn jafnhættulegur um-
hverfi sínu og áður. Því fór
sem fór: dag einn varð Anna
Bachmeier, lítil og lagleg 7 ára
gömul telpa, á vegi hans. Hann
lokkaði hana með sér og varð
henni að bana. Enginn veit,
hvað þeim fór á milli, um það
er enginn til frásagnar nema
Grabowski sjálfur á sínum
tíma, og þykir mér varasamt
að leggja of mikinn trúnað á
framburð hans.
í sambandi við afbrot Grabwoskis
finnst mér sárgrætilegast að
vita til þess, að svona maður,
stórhættulegur börnum, skuli
hafa verið frjáls ferða sinna.
Og það, þótt vitað væri um
hættuna, sem af honum staf-
aði! Mér er ekki kunnugt um,
að læknirinn hafi verið sviptur
lækningaréttindum, né verði
látinn svara til saka á neinn
hátt.
En víkjum aftur að Marianne
Bachmeier, aðalpersónu máls-
ins, sem nú er fyrir rétti. í
sambandi við hana skjóta
margar spurningar upp kollin-
um — sumum þeirra verður
sjálfsagt aldrei svarað til fulls.
Fortíð hennar, sem er mjög svo
litrík, þótt manneskjan sé ekki
gömul — eða 32 ára — hefur
verið mjög til meðferðar fyrir
réttinum. En ferill hennar var
svo sem alþjóð kunnur fyrir,
því að vikublaðið „Stern" birti
sögu Marianne Bachmeier í
hvorki meira né minna en 13
greinum, sem hún hefur trú-
lega fengið drjúgan skilding
fyrir. Tímaritið var mjög gagn-
rýnt fyrir að birta greinaflokk
þennan, áður en réttarhöld
hófust, því að hætta er talin á,
að dómarar og kviðdómendur
taki ekki hlutlausa afstöðu í
málinu, en greinarnar voru síð-
ur en svo hlutlaust skrifaðar.
Það leikur enginn vafi á, að Mari-
anne Bachmeier átti erfiða
æsku. Hún og fjölskylda henn-
ar eyddu mörgum árum í
flóttamannabúðum nálægt
Hannover eftir stríðið, en þau
voru hrakin frá eignum sínum
í fyrrum Prússlandi. í þessum
flóttamannabúðum fæddist
Marianne. Faðirinn var drykk-
felldur og vann lítið sem ekk-
ert. Móðirin skildi við hann, er
Marianne var 5 ára gömul.
Hún — móðirin — giftist síðan
aftur, vinnusömum en skap-
styggum manni. Hann var
vondur við stjúpdóttur sína,
sem varð fyrir tíðum barsmíð-
um af hans hendi. Marianne
hataði stjúpföður sinn og gerði
honum lífið leitt á margan
hátt.
Marianne var bráðlaglegur táning-
ur, sem allir strákar voru
skotnir í, og var hún óspör að
gefa þeim undir fótinn. Hún
fékk því snemma orð á sig fyrir
að vera lauslát. En er hún var
16 ára varð hún ódauðlega
ástfangin af skólabróður sín-
um og fór svo, að hún varð
barnshafandi. Þá var stjúpföð-
urnum nóg boðið. Hann rak
hana að heiman og kom henni
Klaus Grabowski, morðingi Önnu og
fórnarlamb Marianne Bachmeier.
fyrir á heimili fyrir verðandi
mæður, og fékk móðir hennar
ekki rönd við reist. Hér eignað-
ist hún fyrsta barn sitt, sem
var telpa, Christine að nafni.
Þótt mikill flækingur hafi ver-
ið á Marianne næstu tvö árin,
hafði hún þessa dóttur sína
alltaf hjá sér, þangað til
Christine var 7 eða 8 ára, að
henni var komið í fóstur.
Þrátt fyrir barnsburðinn lauk
Marianne gagnfræðaprófi með
mjög góðum árangri, enda ku
hún vera mjög vel gefin. Síðan
hóf hún nám sem verzlunar-
stúlka, en hún lauk því aldrei.
Um tíma vann hún sem síma-
stúlka, en leiddist það, af því
að hún vann eingöngu með
kvenfólki, sem var allt svo af-
brýðisamt. Marianne var
nefnilega svo ofsalega sæt og
átti upp á pallborðið hjá karl-
mönnum (!!) — Aðalinnihald
lífsins voru nú diskótek og bar-
ir, og oft nældi hún sér þar í
rekkjunauta til einnar nætur.
Svo var hún líka bardama í
einhvern tíma og fór mikið orð
af henni í því starfi.
Móðir Önnu, Marianne Bachmeier.
Tæplega tvítug tók Marianne upp
fast samband við ungan mann,
sem dáði hana mjög, en ástin
var ekki gagnkvæm. Það var
mikið rótleysi á hjónaleysun-
um, og peningaleysi háði þeim
mjög. Hún varð nú þunguð í
annað sinn, og eignaðist aftur
stúlkubarn, sem foreldrar
barnsföður hennar tóku að sér
og ættleiddu. Sambandið við
piltinn varð síðan slitrótt, en
hann reyndi að halda í hana í
lengstu lög. Hún átti það
reyndar til að leita til hans
hvað eftir annað á milli þess að
hún var í tygjum við hina og
þessa.
Einhvern tíma um þetta leyti
komst Marianne í kynni við
ungan lækni, sem kallaður var
Yogi. Hann hafði leigt sér hús
ásamt nokkrum samlæknum
sínum og upp frá því átti Mari-
anne þar athvarf, ef hún átti
ekki í annað hús að venda. í
þessu húsi var lifað fyrir líð-
andi stund, oft haldin partý, en
einnig voru eiturlyf höfð um
hönd. í einu slíku partýi kynnt-
ist hún Christian Berthold frá
Kiel, sem var þar staddur af
tilviljun. Leiðir þeirra skildi að
nóttinni liðinni, en nokkrum
vikum seinna komst Marianne
að raun um, að hún átti von á
barni á nýjan leik. Níu mánuð-
um seinna fæddist Anna. Vini
hennar, lækninum, fannst
barnið ótrúlega líkt Christian
Berthold og lét hann vita af
þessu. Berthold setti sig þegar
í samband við Marianne; lækn-
irinn tók blóðprufur og gat
fært á það sönnur, að Christian
Berthold var faðirinn. Nú hóf-
ust kynni þeirra fyrir alvöru,
og svo fór, að foreldrar Önnu
hófu sambúð í Kiel. Þar átti
Berthold bjórstofu, sem var af-
ar vel sótt, og í fyrsta sinn á
ævinni þurfti Marianne ekki að
hafa fjárhagsáhyggjur. Er
fram liðu tímar, fór hún að
hjálpa til við rekstur knæp-
unnar og fórst henni það vel úr
hendi. Hún var mjög vinsæl
meðal gesta sinna.
Hjónaleysin, Marianne Bachmeier
og Christian Berthold, voru
mjög ólík og gekk á ýmsu í
sambúð þeirra. Rótleysi og
hverflyndi einkenndi þau bæði,
og þeim var algerlega um megn
að lifa reglubundnu lífi. Þetta
kom skiljanlega niður á dóttur-
inni, Önnu. Skólaganga hennar
var t.d. mjög skrykkjótt, því að
enginn hugsaði um að vekja
hana tímanlega og koma henni
í skólann. Samt sem áður
bendir ekkert til þess, að hún
hafi verið óhamingjusamt
barn. — Eftir svolítinn tíma
varð Berthold leiður á öllu
saman, seldi knæpuna og flutti
með fjölskylduna til Lubeck.
Þar keypti hann m.a. húsbát,
sem þau bjuggu á um tíma. En
áður en langt um leið opnuðu
þau aftur bjórstofu, sem brátt
náði sömu vinsældum og gamla
knæpan í Kiel.
í Lúbeck hittu þau aftur vini sína,
lækninn Yogi, sem nú var
kvæntur og rak lækningastofu
í borginni. Hjónin tóku miklu
ástfóstri við Önnu, og þar sem
þau gátu ekki eignast börn
sjálf, langaði þau mikið til að
taka hana til sín. Hugmyndin
féll í frjóan jarðveg. Marianne
sá fram á, að þá ætti dóttir
hennar, sem nú var orðin 7 ára,
kost á að lifa því reglubundna
lífi, sem hún sjálf gat ekki boð-
ið henni. Hún myndi heldur
ekki þurfa að sjá alveg af dótt-
ur sinni, því að sambandið á
milli fjölskyldnanna var mjög
náið. Og Anna sjálf hafði ekk-
ert á móti þessum umskiptum,
og kann það að hafa ráðið úr-
slitum. Daginn, sem hún var
myrt, var Marianne einmitt
stödd hjá læknishjónunum til
að ræða og ganga frá málum.
Allt þetta og meira til hefur verið
til umræðu fyrir rétti undan-
farna þrjá mánuði. Það, sem
vefst nú mest fyrir dómurum
og kviðdómendum, er að skera
úr um, hvort morðið á Grab-
owski hafi verið framið af
ásettu ráði, eða hvort Mari-
anne Bachmeier hafi orðið
skyndilega alveg viti sínu fjær
í réttarsalnum, þar sem hún
sat og hlustaði á vitnaleiðslur
yfir manninum, sem svipti
dóttur hennar lífi. Hún fullyrð-
ir, að hún hafi allt í einu séð
fyrir sér, hvernig Grabowski
murkaði lífið úr Önnu, og að
hún hafi síðan ekki vitað, hvað
hún gerði. En samt bendir allt
til þess, að hún hafi orðið
Grabowski að bana af ásettu
ráði, og að hún hafi undirbúið
verknaðinn mjög gaumgæfi-
lega í samráði við sambýl-
ismann sinn og læknishjónin.
Eða hvers vegna í ósköpunum
var hún með skammbyssu á sér
í réttarsalnum? Það er nú ekki
beint venja fólks, að ganga með
morðvopn á sér. Konur, sem
sátu með Marianne í gæzlu-
varðhaldi, hafa borið fyrir
rétti, að hún hafi m.a.s. stært
sig af „afrekinu“ og þótt hún
mikil manneskja. Aðrir, sem
kannast við Christian Ber-
thold, hafa lýst gleði hans og
ánægju yfir morðinu, en það
mátti ráða af fjöldamörgum
umsögnum hans. Hann á og að
hafa ráðgert að selja blöðum
og tímaritum myndir og upp-
lýsingar um málið til að græða
almennilega á öllu saman. —
Um daginn las ég í einu dag-
blaðanna, að í vor ætti að hefj-
ast kvikmyndataka á sögu
Marianne Bachmeier undir
heitinu „Móðir Önnu“ — en
hvort það er fyrir tilstilli
Christian Bertholds skal ég
ekki segja.
Þann 25. febrúar á að dæma í máli
Marianne Bachmeier.
Elín J. Jónsdóttir Richter
Anna Bachmeier með Tóður sínum, Christian Berthold.