Morgunblaðið - 09.02.1983, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRÚAR 1983
Erlend fiskiskip
við ísland 1982:
21
Um orsakir mænusiggs —
öðru nafni multiple scleros-
is — er nær ekkert vitað.
Þessi ógnvænlegi sjúkdóm-
ur veldur oft skjótri hrörn-
un líkamans, samfara mikl-
um sjóntruflunum og víð-
tækri lömun. Hingað til
hefur sjúkdómurinn verið
álitinn ólæknandi með öllu,
en í eftirfarandi grein segir
Harold M. Schmeck frá
mjög athyglisverðum nýj-
ungum í læknismeðferð
ms-sjúklinga, sem hópur
bandarískra lækna við
Harvard-læknaskólann í
Boston hefur að undan-
íornu unnið skipulega að.
Auk cyclophosphamide gáfu
læknarnir hverjum sjúklingi
acth-hormón í vissum skömmt-
um, sem reynzt hefur koma að
gagni við að hefta mjög bráða
framrás multiple sclerosis, en
kemur hins vegar ekki að notum
við langtíma meðferð sjúkdóms-
ins.
Sjúklingar þeir, sem hlutu
þessa maðferð, voru svo stöðugt
bornir saman við tvo aðra hópa
sjúklinga. Fékk annar þeirra
einungis acth-hormón, en hinn
hópurinn fékk auk acth-hormóns
einnig þá læknismeðferð, sem
kölluð er plasma pheresis, og felst
í því að blóðvatn er tekið úr blóði
sjúklingsins svo unnt sé að fjar-
lægja úr því öll skaðleg mótefni,
sem ráðizt gætu á vefi sjúklings-
ins.
Nýjung í meðferð mænusiggs
(multiple sclerosis)
I síðustu viku var frá því
skýrt, að í fyrsta sinn hefði feng-
izt greinileg sönnun á því, að
unnt sé að hefta framgang hins
hættulega sjúkdóms multiple
sclerosis í all-langan tíma með
nýjum lækningaaðferðum; hefur
í nokkrum tilvikum jafnvel tek-
izt að bæta heilsufar slíkra
sjúklinga, sem þegar höfðu orðið
fyrir alvarlegri lömun.
Eitt athyglisverðasta tilfellið
var 25 ára gamall karlmaður,
sem að mestu leyti hafði verið
bundinn við hjólastól, en gat
orðið, einu ári eftir að hann kom
til læknismeðferðar í Boston,
gengið hjálparlaust og óstuddur.
Annað tilfelli var 27 ára göm-
ul kona, sem í upphafi meðferð-
arinnar gat ekki gengið lengra
en um það bil 8 m vegalengd,
þótt hún hefði tvo stafi sér til
stuðnings. Sex mánuðum síðar
gat hún orðið gengið ein og
óstudd. Við Iok eins árs meðferð-
ar í Boston hafði dregið úr fram-
förum hjá henni, en hún gat þó
samt gengið um að vild með því
að nota einn staf sér tii styrktar.
Fyrst um sinn aðeins
tímabundinn bati
Framfarir á borð við þetta eru
afar sjaldgæfar meðal sjúklinga
sem þjást af þess háttar lang-
varandi og víðtækri lömun á
taugakerfinu, sem leiðir til sí-
vaxandi bæklunar. Áður en
sjúklingarnir voru teknir til
þessarar sérstöku læknismeð-
ferðar í Boston, hafði heilsufari
þeirra sífellt verið að hnigna í að
minnsta kosti níu mánuði. Eng-
inn þessara sjúklinga hafði þá
alið með sér minnstu von um
bata, né heldur gert sér vonir
um, að unnt væri að hefta þá
stöðugu hnignun, sem verið
hafði á heilsufari þeirra. f lok
fyrsta árs þessarar nýju með-
ferðar voru um 80% sjúkling-
anna við óbreytt heilsufar, en
um það bil einn þriðji þeirra
hafði hlotið allnokkurn bata,
segir í skýrslu, sem birt var í
The New England Journal of
Medicine. Batinn, sem náðist á
heilsufari sumra þessara sjúkl-
inga, hefur nú þegar enzt í meira
en tvö ár.
Höfundar áðurnefndrar
skýrslu vilja samt sem áður und-
irstrika, að þessar framfarir á
heilsufari multiple sclerosis-
sjúklinga séu enn sem komið er
aðeins tímabundnar, þótt þær
verði hins vegar að teljast veru-
legar. Þá leggja þeir einnig
áherzlu á, að þessari nýju lækn-
ismeðferð megi enn sem komið
er einungis beita við aðstæður,
þar sem ýtarlega skipulagðar,
vísindalegar rannsóknir séu
lagðar til grundvallar. Þeir
benda á, að við meðferð sumra
þessara sjúklinga hafi ekki kom-
ið fram nein hagstæð svörun.
Ennfremur ber þess að gæta,
að einn snarasti þáttur þessarar
meðferðar gegn multiple scleros-
is er iyfið cyclophosphamide, sem
getur reynzt hættulegt, sé stór-
um skömmtum af því sprautað
beint inn í blóðrásina.
Læknarnir, sem eru frá
læknaskólanum í Harvard og
nokkrum stærri sjúkrahúsum,
sem tengjast skólanum, sögðust
iíta svo á, að rannsóknir þeirra
yrðu þó að teljast mikilvægt
skref í þá átt að finna árang-
ursríka lækningaaðferð við þeim
sjúkdómi, sem hrjáir um það bil
250.000 Bandaríkjamenn. Þeir
lögðu áherzlu á, að þessum fram-
förum í meðferð multiple scler-
osis yrði þó að taka með varúð og
gætni.
Betri árangur en
áður hefur þekkst
Höfundar þessarar skýrslu
voru læknarnir Stephan L.
Hauser, David M. Dawson, Jam-
es R. Lehrich, M. Flunt Beal,
Sherwin V. Kevy, Richard
Propper, John A. Mills og How-
ard L. Weiner.
„Þær framfarir, sem við höf-
um orðið vitni að i heilsufari
multiple sclerosis-sjúklinganna,
eru reyndar ekki varanlegs eðlis;
þær endast ekki nema um eins
til þriggja ára skeið," sagði
Weiner læknir á blaðamanna-
fundi í Brigham-sjúkrahúsinu í
Boston. „Við höfum ekki fundið
lækningu á sjúkdómnum. Við lít-
um á starf okkar sem fyrsta
skrefið í þá átt að finna árang-
ursríka læknismeðferð við þess-
um sjúkdómi." Hann skýrði enn-
fremur frá því, að sumir sjúkl-
inganna hefðu þurft að gangast
undir endurtekna meðferð til
þess að fullreynt yrði, hvort sá
bati héldist, sem náðst hefði í
fyrri meðferðinni.
Að sögn Weiners læknis og
annarra lækna í samstarfshópn-
um, hefur hingað til ekki verið
skýrt frá sambærilegum árangri
í vísindalegum rannsóknum á
réttri meðferð við multiple scler-
osis, þar sem sjúklingarnir voru
stöðugt bornir ýtarlega saman
við aðra ms-sjúklinga á svipuðu
sjúkdómsstigi, sem nutu venju-
legrar viðtekinnar hjúkrunar og
umönnunar.
Það er alveg sérstök þörf á, að
slíkar kröfur um nákvæman
samanburð séu uppfylltar, þegar
um multiple sclerosis er að ræða.
Orsakir þessa sjúkdóms eru
óþekktar og þróun hans er gjör-
samlega ófyrirsjáanleg. Sumir
sjúklinganna fá aðeins einu
sinni væga aðkenningu af sjúk-
dómnum en fá svo annaðhvort
aldrei framar aðra aðkenningu
eða það geta liðið mörg ár, þar
til sjúkdómurinn tekur aftur að
gera vart við sig.
Aðrir sjúklingar, sem þjást af
multiple sclerosis, eins og þeir
sem voru til meðferðar í áður-
nefndri athugun, hafa þegar
komizt á það sjúkdómsstig, að
lömunin er tekin að breiðast sí-
fellt meira út, án þess að nokkur
fái rönd við reist.
Truflarnir
á taugaboðum
Aðaluppistaða þeirrar með-
ferðar, sem læknarnir í Boston
stóðu að, var tveggja vikna
strangur lyfjakúr með cyclo-
phosphamide. Þetta lyf hefur þær
verkarnir, að ónæmiskerfi lík-
amans slævist mjög. Lyfið hefur
árum saman verið notað gegn
krabbameini.
Margir vísindamenn álíta, að
multiple sclerosis sé sjúkdómur,
sem herji á ónæmiskerfi það,
sem líkaminn hefur sér til varn-
ar og valdi þar með truflunum,
sem geri það að verkum, að
ónæmiskerfið snúist til árásar á
suma vefi líkamans.
Multiple sclerosis veldur
skemmdum á slíðrum þeim, sem
einangra taugaþræðina í heila
og í miðtaugakerfinu. Þessar
skemmdir valda svo því, að það
myndast eins og skammhlaup í
taugaboðum og hefur í för með
sér truflanir á stjórn vöðva lík-
amans, samræmi í líkamshreyf-
ingum fer úr skorðum, og það
tekur að bera á sjóntruflunum.
Læknismeðferð,
sem lofar góðu
Þeir sjúklingar, sem gefið
hafði verið lyfið cyclophos-
phamide ásamt acth-hormón,
komu stórum betur út úr áður-
nefndri meðferð en hinir tveir
hóparnir, sem hafðir voru til
samanburðar. I fyrstu gerði
áætlunin ráð fyrir, að alls yrðu
sjúklingarnir 75 talsins, og þeim
þá skipt niður í þessa þrjá hópa,
en þegar sjúklingahópurinn var
orðinn 58 manns, var fallið frá
því að taka fleiri með í saman-
burðarhópana tvo, þar sem allar
niðurstöður sýndu svo áberandi
mismun á þeim árangri, sem
fékkst af hinum þremur ólíku
aðferðum við læknismeðferðina.
Læknunum fannst það ekki leng-
ur réttlætanlegt að halda áfram
með hinar tvær tegundir með-
ferðar, sem notaðar voru til
samanburðar.
{ ritstjórnargrein, sem birtist
í The New England Journal of
Medicine, sagði Dale E. McFar-
lin, læknir við sérstaka stofnun
fyrir taugaskurðlækningar,
sérhæfða læknismeðferð við
heilablóðfall, málhelti og aðrar
truflanir á tjáningarhæfni í
Bethesda í Marylandfylki,
Bandaríkjunum, að mismunur-
inn, sem komið hefði í ljós við
meðferð Boston-læknanna á hin-
um þremur hópum ms-sjúklinga,
væri mjög sannfærandi. Hann
sagði einnig, að sá góði árangur,
sem náðst hefði af ónæmis-
slævandi meðferðinni við mult-
iple sclerosis, gæfi mjög sterk-
lega til kynna, að í framtíðinni
yrði möguleiki á að stórbæta alla
meðferð slíkra sjúklinga.
í sama hefti ofangreinds
læknarits var birt skýrsla frá
vísindamönnunum Boguslav H.
Fischer, Morton Marks og
Theobald Reich við New York-
háskólann en þeir hafa notað
súrefnisgjöf með hærri þrýstingi
en venjulega til meðferðar við
multiple sclerosis. Þessi svo-
nefnda hyperbaric súrefnismeð-
ferð hefur verið mjög umtöluð
sem aðgerð til lækninga við
multiple sclerosis, og hefur borið
verulegan árangur í baráttunni
við þennan sjúkdóm, enda þótt
sá árangur verði að teljast allur
siðri en sá sem fékkst við hinar
skipulögðu tilraunir Boston-
læknanna við að finna nýja og
árangursríkari meðferð gegn
þessum ógnvænlega sjúkdómi.
Veiddu 5.889
lestir af þorski
Á SÍÐASTA ári veiddu erlend fiski-
skip 5.889 lestir af þorski hér við
land. Hlutur Færeyinga var lang-
stærstur í þeim afia eða 5.009 lestir,
Norðmenn veiddu 650 lestir og Belg-
ar 230 lestir.
Samtals veiddu erlend veiðiskip
18.883 lestir af bolfiski við landtð
árið 1982 og auk þess 4.940 lestir
af kolmunna. Ef kolmunni er tal-
inn með veiddu Færeyingar 20.659
lestir samtals við landið á síðasta
ári„Norðmenn 1.858 lestir og Belg-
ar 1.306 lestir, samkvæmt upplýs-
ingum frá Fiskifélagi íslands.
Lestunar-
áætlun
Skip Sambandsins
munu ferma til íslands
á næstunni sem hér
segir:
HULL:
Jan .......... 21/2
Jan ............. 7/3
Jan ............. 21/3
ROTTERDAM:
Jan ............ 22/2
Jan ............. 8/3
Jan ............ 22/3
ANTWERPEN:
Jan ............. 23/2
Jan ............. 9/3
Jan ............ 23/3
HAMBORG:
Jan ............ 11/2
Jan ............. 25/2
Jan .......... 11/3
Jan ............ 25/3
HELSINKI:
Mælifell ....... 15/2
Helgafell ....... 4/3
Helgafell ...... 30/3
LARVIK:
Hvassafell ..... 16/2
Hvassafell ..... 28/2
Hvassafell ..... 14/3
Hvassafell ..... 28/3
GAUTABORG:
Hvassafell ..... 15/2
Hvassafell ...... 1/3
Hvassafell ..... 15/3
Hvassafell ..... 29/3
KAUPMANNAHÖFN:
Hvassafell ...... 2/3
Hvassafell ..... 16/3
Hvassafell ..... 30/3
SVENDBORG:
Hvassafell ...... 3/3
Hvassafell ...... 7/3
Hvassafell ..... 17/3
Hvassafell ..... 31/3
AARHUS:
Hvasssafell ..... 3/3
Hvasssafell .... 17/3
Hvassafell ..... 31/3
GLOUCESTER MASS.:
Skaftafell ..... 22/2
Jökulfell ....... 4/3
HALIFAX, KANADA:
Skaftafell ..... 24/2
m
SKIPADEILb
SAMBANDSINS
Sambandshúsinu
Pósth. 180 121 Reykjavík
Sími 28200 Telex 2101