Morgunblaðið - 09.02.1983, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRÚAR 1983
37
Bankarnir 1982:
Gjaldeyrisstaðan
rýrnaði um 1.686
milljónir króna
GJALDEYRISSTAÐA bankanna
versnaði verulega á síðasta ári, eftir
að hún hafði batnað verulega á árinu
á undan. Sömuleiðis rýrnaði gjald-
eyrisforði Seðlabankans verulega á
liðnu ári, eftir að hann hafði aukizt á
árinu 1981, að því er segir í bráða-
birgðayfirliti Seðlabankans um
greiðslujöfnuð og gjaldeyrisstöðu á
árinu 1982.
Gjaldeyrisstaða bankanna í
árslok 1982 var um 1.673 milljónir
króna og hafði hún rýrnað um
1.686 milljónir króna á árinu,
reiknað á gengi í árslok, en hún
var 3.360 milljónir króna í árslok
1981. Gjaldeyrisstaðan hafði hins
vegar batnað um 885 milljónir á
árinu 1981, reiknað á sama gengi,
en staðan var 2.475 milljónir
króna í árslok 1980.
Gjaldeyrisforði Seðlabankans
var í árslok 1982 um 2.441 milljón
króna. Hafði hann rýrnað um
1.319 milljónir króna á árinu, en
hann var um 3.760 milljónir króna
í árslok 1981. Gjaldeyrisforðinn
hafði hins vegar aukizt um 967
milljónir króna á árinu 1981, en
hann var um 2.793 milljónir króna
í árslok 1980.
Gjaldeyrisskuldir Seðlabanka
jukust um 449 milljónir króna á
síðasta ári, en þær námu í árslok
1982 um 948 milljónum króna, á
móti 498 milljónum króna í árslok
1981. Gjaldeyrisskuldir höfðu hins
vegar aukizt um 28 milljónir
króna á árinu 1981, en í árslok
1980 námu þær 470 milljónum
króna.
Metár var í sölu fólks-
bfla hjá Volvo á sl. ári
Alls voru seldir 317.000 bílar, þar af 751 á íslandi
VOLVO seldi alls liðlega 317.000
fólksbíla á síðasta ári og er það
mesta sala fyrirtækisins á einu ári.
Alls seldust 227.000 bflar af gerðun-
um 240 og 760, sem er um 9% aukn-
ing frá árinu 1981. Sala fyrirtækisins
á 300-gerðinni jókst hins vegar um
15%, en alls voru seldir liðlega
90.000 slíkir, samkvæmt upplýsing-
um Haraldar Hjartarsonar, blaða-
fulltrúa Veltis hf., sem er umboðsað-
ili Volvo hér á landi. Hér á landi
seldist samtals 751 bfll, sem er
mesta sala fyrirtækisins á einu ári,
eða 56% aukning frá árinu 1981 og
um 23% yfir mesta söluári Volvo á
íslandi 1978.
„Við erum auðvitað sérstaklega
ánægðir með útkomuna, með tilliti
til þess, að í fyrra dróst heildar-
bílaframleiðsla í heiminum saman
fjórða árið í röð, þótt batamerki
væri að sjá hjá mörgum framleið-
endum undir lok ársins.
Bandaríkin eru stærsti einstaki
markaður Volvo, með nýtt sölu-
met. Alls voru seldir liðlega 72.000
fólksbílar þar í landi í fyrra, borið
saman við um 64.000 á árinu 1981,
sem er um 13% aukning milli ára.
í Evrópu jókst salan mikið á
flestöllum mörkuðum, þ.e. í Bret-
landi, Sviss, Belgíu, Hollandi,
Frakklandi, Ítalíu, Spáni, Portú-
gal, Svíþjóð og Noregi. Aukningin
í Portúgal var t.d. 32%, í Frakk-
landi 29%, í Svíþjóð 23%, í Belgíu
20%, á Ítalíu 14% og Spáni 13%.
Stærsti markaður Volvo í Evrópu
er að sjálfsögðu Svíþjóð, með um
60.400 bíla,“ sagði Haraldur enn-
fremur.
Haraldur Hjartarson gat þess,
að eftirspurn eftir „station“-bílum
fyrirtækisins hefði verið mikil á
síðasta ári, en um þriðjungur
framleiðslu Volvo er „station"-
bílar. Nefndi hann t.d., að um 48%
heildarsölunnar í Bretlandi væru
„station“-bílar.
Ennfremur nefndi Haraldur. að
eftirspurn eftir turbo-bílum hefði
farið mjög vaxandi á síðasta ári,
sömuleiðis hinum nýja Volvo 760,
en á síðasta ári var framleiðslu-
hlutfall 760 um 10%, sem er um
50% meira en gert var ráð fyrir í
upphafi.
Loks má geta þess, að heildar-
velta Volvo á síðasta ári var um
65.400 milljónir sænskra króna, en
starfsmenn voru á síðasta ári um
allan heim um 74.800 talsins.
-*■ spurt og svarad
Lesendaþjónusta MORGUNBLAÐSINS
Um áfengismál og önnur vímuefni
Eins og skýrt var frá í Morgunblaðinu, mun blaðið á næstunni birta spurningar og svör um
áfengisvaldamálið og önnur vímuefni. Lesendum Morgunblaðsins er gefinn kostur á því að hringja
inn spurningar um hvað eina, sem snertir þessi málefni og mun SÁA hafa milligöngu um að afla
svara sérfróðra aðila til þessum spurningum. Þeir, sem hafa áhuga, eru beðnir að hringja í síma
10100 frá kl. 10—11 frá mánudegi til föstudags og verða þá spurningar teknar niður. Spurningar og
svör birtast síðan í Morgunblaðinu nokkrum dögum síðar. Hér fara á eftir spurningar og svör:
Hringið í síma 10100 frá mánudegi til fóstudags
Áfengisneysla
og róandi lyf
Maður spyr:.
Hefur vínneysla áhrif á notk-
un svefnlyfja eða annarra róandi
lyfja?
Þórarinn Tyrfingsson læknir
svarar:
Þessi spurning er varla nógu
ljós, en eins og ég skil hana verð-
ur svar mitt á þessa leið:
Þeir, sem nota svefnlyf og ró-
andi lyf, ættu að hafa eftirfar-
andi í huga:
1. Þeir eru í áhættuhópi og
meiri hætta en ella að þeir verði
drykkjusjúkir ef þeir hafa áfengi
um hönd.
2. Vín og þessi lyf magna upp
áhrif hvort annars og erfitt að
segja hver útkoman verður. Lyf-
in hverfa ekki úr líkamanum á
dagstundu og þó að menn neyti
þessara efna ekki samtímis kem-
ur þetta oftast meira og minna
saman. Þeir, sem nota þessi lyf,
verða oft fyrir því að meðferð
þeirra á áfengi verður allt önnur
en áður var. Þeir þola skyndilega
minna áfengi en áður, verða öf-
urölvi, argir, orðljótir og minn-
istap í drykkju algengt. Dauða-
skammtar þessara lyfja verða
mun minni þegar víns er neytt
samtímis þeim.
3. Hér hefir ekki verið talað
um hættuna, sem fólgin er í lyfj-
unum sjálfum, en ljóst ætti að
vera, að ærna ástæðu þarf til að
nota þessi lyf.
Ekki hægt að tengja
drykkjusýki brengl-
un í sykur og víta-
mínbúskap líkamans
Jón spyr:
Það sem ég las um arfgengi
áfengissýki í blaðinu á þriðjudg
minnti mig á það að í bók, sem
ég las um megavítamín, er haft
eftir lækni að á stöðinni sem
hann starfar við hafi 95%
þeirra, sem voru með áfengissýki
verið með lágan blóðsykur og að
lágur blóðsykur virðist vera
ættgengur. Þar er mælt með B-3
vítamíni gegn þessu, sérstaklega
eftir að menn eru hættir að
drekka. Hvað er hæft í þessu?
Þórarinn Tyrfingsson læknir
svarar:
Ekki hefur verið hægt að
tengja hugsanlegan erfðaþátt í
drykkjusýki við brenglun á syk-
ur- og vítamínbúskap líkamans.
Það er rétt að eftir drykkkju er
lágur bóðsykur býsna algengur
og lækkun á öllum B-vítamínum
í blóði. Hjá hve stórum hluta
sjúklinga þetta finnst, fer eftir
því hversu langt drykkjuskapur-
inn hefur gengið, því að þetta
eru afleiðingar drykkjunnar.
Venjan er að bæta sjúklingnum
upp B-vítamínin eins fljótt og
hægt er. Kannski er B-1 vítamín
þyngst á metunum í þessu efni.
Það er rétt að bæta því við að
B-vítamín eru fyrst og fremst
nauðsynleg fyrir taugakerfið og
því skiljanlegt að menn leggi
mikla áherslu á þan að öllum
jafnaði. Það var í tísku hér í eina
tíð að reyna að lækna krónískan
alkóhólisnia með réttu fæði, en
ég held ég megi segja að vísinda-
menn minnast þessa nú sem
einnar af hinum fjölmörgu til-
raunum til lækninga á þessu
meini, sem mistókust.
Yfirhylming
afar óráöleg
Vinnufélagi minn á við tölu-
vert áfengisvandamál að stríða.
Hann er oft fjarverandi úr vinnu
vegna þessa og hefur oft fengið
mig til að hylma yfir með sér.
Mér finnst þetta slæm staða sem
ég er í. Hvað er réttast að ég
geri?
Jóhann Örn lléðinsson starfs-
maður SÁÁ svarar:
Að hylma yfir með einhverj-
um er í raun sama og firra þann
hinn sama ábyrgð, og taka hana
þar með óbeint á sjálfan sig.
Þetta er allþekkt fyrirbæri, ekki
aðeins á vinnustöðum heldur
víðar. Hver man ekki frá skóla-
dögunum, eftir því að „maður
kjaftaði ekki frá“ þegar yfirvald-
ið var annars vegar, jafnvel þótt
brotið væri stórt. Þeir sem að
áfengissjúklingi standa, þ.e. fjöl-
skyldan, ættingjar, vinir og
vinnufélagar, hafa tilhneigingu
til þessa sama, oftast vegna þess
að þeir halda að þeir séu að gera
viðkomandi gott með því að
verja hann fyrir óþægindum.
Með þessu koma þeir aðeins í veg
fyrir að hann sjái sitt eigið
ástand eins og það er í raun og
veru og komi þar af leiðandi ekki
auga á neina ástæðu til að gera
neitt í málinu. Einnig er það æði
oft svo að þessir sömu aðilar eru
haldnir svipuðum einkennum og
áfengissjúklingurinn sjálfur,
þeir reyna að afsaka, réttlæta og
gera lítið úr ástandinu, og af-
neita því líkt og sjúklingurinn,
bæði vegna þekkingarleysis og
jafnvel fordóma. Hversu lengi
slíkt ástand getur varað er ærið
misjafnt en þar kemur að fólk
hreinlega gefst upp, sér í lagi
þegar ástandið versnar stöðugt.
Fyrirspyrjandi góður. Að
framansögðu ætti að vera nokk-
uð ljóst að yfirhylming af þessu
tagi er afar óráðleg og viðheldur
ekki aðeins núverandi ástandi
heldur gerir það verra með tím-
anum. Því væri heppilegast að
setjast niður með viðkomandi og
gera honum grein fyrir skoðun-
um þínum og tilfinningum,
vegna þessa ástands sem skapast
hefur, að þú getur ekki tekið þátt
í þessu lengur og að hann verði
að taka afleiðingum gerða sinna.
Með þessu heggur þú hugsanlega
skarð í þann varnarvegg sem
umhverfið og sér í lagi sjúkling-
urinn sjálfur hefur hlaðið upp en
það er höfuðforsenda þess að
bati fáist, að jafna þann múr við
jörðu.
Hvað er best
að gera?
Móðir spyr:
Hvort er betra að reka út á
götuna eða svipta sjálfræði son,
sein er alkóhólisti á háu stigi og
á góðri leið með að lcggja heimili
sitt í rúst? Hvað á til bragðs að
taka því lífið á heimilinu er
óbærilegt?
Sigurður Gunnstcinsson dag-
skrárstjóri á Sogni svarar:
Oft hefur maður heyrt þegar
hlustað er á reynslu annarra,
bæði alkóhólista, fjölskyldumeð-
lima, vinnuveitenda svo og ann-
arra að gripið hafi verið til að-
gerða eins og að ofan greinir og
það skilað góðum árangri fyrir
alla aðila, en í öðrum tilfellum
ekki. Hvort er betra að gera í
þessu tilfelli, verður að vera mat
þeirra sem best þekkja allar
kringumstæður. í hinni nýút-
komnu bók sem heitir „í sjálf-
heldu með alkóhólista“, útgefin
af Al-Anon-samtökunum á Is-
landi, er sagt frá reynslu ann-
arra og hvernig þeir brugðust
við undir hinum ýmsu kringum-
stæðum.
Leiðsögn, æfing
og reynsla
skapa meistarann
Stefán spyr:
I svari Þórarins Tyrfingssonar
læknis um daginn við spurningu
um það hvað alkóhólistar eigi að
gera, kom fram að þeir eigi að
láta áfengi og aðra vímugjafa
eiga sig og hafa nokkrar megin-
reglur í heiðri eða eitthvað í þá
veru. Mér þætti vænt um, ef
hann vildi tíunda þessar megin-
reglur.
Þorarinn Tyrfingsson svarar:
Þessar meginreglur hafa
sprottið upp úr reynslu alkóhól-
ista sjálfra í baráttunni við
sjúkdóminn. Þær hafa verið
teknar saman og kynntar, betur
en ég hef tök á. Ég nefni þó
nokkur atriði, en hafa ber þó í
huga að það sem á við einn, þarf
ekki að eiga við annan. Það er
hægt að orða það almennt, að
menn verða að lifa í sátt við for-
tíðina og huga vel að andlegri
líðan sinni. Þeir þurfa daglega
að geta skoðað spegilmynd sína
og unað glaðir við það sem við
blasir. Ábyrgt líferni í hvívetna
er þar mikilvægasti þátturinn.
Halda mætti áfram að telja upp
slíkar reglur, en það, sem úrslit-
um ræður, er að kunna til verka.
Það verður ekki lært af blöðum.
Leiðsögn, æfing og reynsla skapa
meistarann.
Fíkniefnaneytendur
geta leitað til með-
ferðarstofnana á
sama grundvelli og
áfengissjúklingar
Karlmaóur spyr:
Getur langt leiddur kannabis-
neytandi komið í meðferð á
sama grundvelli og alkóhólisti á
meðferðarstofnun og ef svo er
stafar honum hætta af lög-
gjafarvaldi, þ.e. getur hann átt
yfirheyrslur yfir höfði sér vegna
fíkniefnamisferils og hlotið dóm
fyrir?
Þórarinn Tyrfingsson læknir
svarar:
Svarið er já. Þessir sjúklingar
hafa verið í vaxandi mæli til
meðferðar bæði hjá ríkisspítöl-
unum og meðferðarstofnunum
SÁÁ. Með þær upplýsingar, sem
þeir láta í té, svo og upplýsingar
um dvalartíma og sjúkdóms-
greiningu, er farið með sem
trúnaðarmál og upplýsingar um
þetta enguia veittar, nema með
samþykki sjúklings. Rannsókn-
arlögreglan hefur aldrei haft að-
gang að þessum upplýsingum,
enda veit ég ekki til að þess hafi
verið óskað.