Morgunblaðið - 18.03.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. MARZ 1983
Sár í gegnum
íshafið
Inuikar bindast samtökum til
verndar heimskautssvæðunum
— eftir Guðnýju
Bergsdóttur
Inuit
Eskimóar, eða inuit, eins og þeir
vilja láta kalla sig, hafa löngum
átt við erfið lífsskilyrði að búa og
hefur misjafnlega vel tekist að að-
laga sig vestrænum áhrifum, sem
þeir óneitanlega hafa orðið fyrir á
síðustu áratugum. Vestrænu lönd-
in hafa sjaldan tekið tillit til inuit
og oft á gróflegan hátt notfært sér
þá og lönd þeirra. En nú vilja inuit
sjálfir gera eitthvað í málinu.
Inuit í Kanada, Alaska og á
Grænlandi hafa stofnað með sér
samtök „Inuit Circumpolar Con-
ference", sem hafa að markmiði
víðtæka samvinnu til verndar
heimskautasvæðunum, sem þeir
álíta að séu í mikilli hættu. Er hér
einna helst átt við ýmiskonar
mengun, sem skaðað getur dýra-
lífið. Fjölmargir inuit, ef ekki
flestir, lifa af fiskveiðum ásamt
hval- og selveiðum. Hvalir, selir
og margar fisktegundir eru í dag í
vaxandi hættu vegna útrýmingar
og inuit vilja gera allt sem í þeirra
valdi stendur til að viðhalda stofn-
unum. „Annars,“ segja þeir, „verð-
um við að flytja frá stórum lands-
hlutum, þar sem ekki er völ á öðr-
um atvinnugreinum en þessum
veiðum."
Frá Grænlendingnum Hans-
Pavia Rosing, sem er forseti sam-
takanna „Inuit Circumpolar Con-
ference", eða ICC, koma eftirfar-
andi upplýsingar um enn eina
hættu, sem ógnar dýralífinu á
heimskautasvæðunum.
Fundu olíu
Á lítilli kanadískri eyju, Mel-
ville Island, fundu menn fyrir
nokkrum árum mikið magn af
náttúrugasi. Stór alþjóðleg fyrir-
tæki hugsuðu sér þegar, að hér
væri hægt að græða stórfé. En áð-
ur en það getur orðið, þarf að
koma náttúrugasinu í vinnslu og
það þýðir að það þarf að sigla með
hið óunna gas frá Norður-Kanada
Forseti Inuit-samtakanna er Græn-
iendingurinn Hans-Pavia Rosing.
og til vinnslustöðva í Suðaustur-
Kanada. Og það er dágóður spölur.
Vinnslu- og flutningaáætlunin
er þegar tilbúin og hefur hlotið
nafnið: APP eða Artic Pilot Pro-
ject. Að baki APP standa fjögur
stórfyrirtæki: Petro-Canada (á
37,5%), NOVA, sem áður var Al-
berta Gas Trunk Line Co. Ltd. (á
25%), Dome Petroleum Ltd. (á
20%) og Melvilie Shipping Ltd. (á
17,5%). Þessi fjögur fyrirtæki
hafa þegar eytt fleiri hundruð
milljónum doilara í áætlunina.
Til að flytja náttúrugasið frá
Melville Island til vinnslustöðv-
anna, er áætlað að láta smíða og
taka í notkun risastór tankskip.
Hávaðamengun
Tankskipin eiga að vera hvorki
meira né minna en tæplega fjögur
hundruð metrar á lengd og tæp-
lega sextíu metra breið. Skip þessi
eiga að geta flutt um 140.000 kúb-
ikmetra af óunnu náttúrugasi.
Hér til viðmiðunar má geta, að
einn slíkur farmur hefði nægt öllu
Grænlandi árið 1980, hvað orku
snertir!
Eins og nærri má geta, þarf
stórar vélar til að drífa þessi fer-
líki áfram og eiga þær að vera um
200.000 hestöfl. Enda eiga skipin
að geta siglt í gegnum rúmlega
tveggja metra þykkan ís, með allt
að sjö hnúta hraða.
Til að byrja með, reiknar APP
með að skipin sigli um fimm sinn-
um í mánuði, en inuit óttast að
þegar áætlunin verði komin í
gagnið fyrir alvöru, að siglingar
þessar verði æ tíðari.
Og inuit hræðast afleiðingarnar
af þessum siglingum og telja að
langstærsta hættan sé hávaða-
mengunin, það er að segja, að há-
vaðinn frá hinum stóru og kraft-
miklu vélum skipanna, komi til
með að raska að verulegu leyti
dýralífinu í sjónum. Og þar með
erum við komin að kjarna málsins
og núverandi stefnumáli inuit-
samtakanna.
Útrýming dýra
Eins og allir vita hafa stóru
spendýrin í sjónum samband
hvort við annað með því að gefa
hljóðmerki frá sér. Þannig geta
þau „talað" saman og gefið hvort
öðru merki í upp til tíu kílómetra
fjarlægð. Samband þetta er lífs-
nauðsynlegt fyrir til dæmis hval-
ina, sem þannig gefa hvor öðrum
merki í sambandi við fæðuleit.
Einnig gefa þeir frá sér merki
þegar þeir leita sér maka, kalla á
afkvæmi sín o.s.frv.
Allt slíkt samband milli hval-
anna eyðileggst, þegar hin stóru
tankskip sigla á þeim svæðum,
sem dýrin halda sig. Hávaðinn frá
vélum tankskipanna mun berast
tæplega tvö hundruð kílómetra í
allar áttir frá skipunum, þegar
þau sigla á heimskautasvæðunum.
Þá verður einnig mikill hávaði
þegar skipin sigla í gegnum ísinn.
Líffræðingar telja að þessi há-
vaði muni hafa mjög alvarlegar
afleiðingar á dýralífið á öllu því
svæði, sem áætlað er að skipin eigi
að sigla í gegnum. Líffræðingar
segja einnig, að hávaðinn frá skip-
unum muni þvinga t.d. stóru hval-
ina burt frá þessum svæðum og
þar með um leið frá hver öðrum.
Sem í raun þýðir, að þar með er
Kortið sýnir greinilega fyrirhugaða siglingaleið hinna stóru tankskipa, allt
frá Melville Island í Norður-Kanada til vinnslustöðvanna í Suðaustur-
Kanada. Og leiðin liggur um uppeldissvæði bæði hvala og sela.
Ef selirnir hverfa af stórum svæðum heimskautasvæðanna, þá hverfa ísbirn-
irnir líka.
grundvallarlífsskilyrðum hval-
anna það mikið raskað að hætta er
á algjörri útrýmingu þeirra.
Siglingaleiðin
Vegna mikilla ísaflæma við
austurströnd Kanada, er áætlun
APP sú, að siglt verði nokkuð þétt
við vesturströnd Grænlands eða í
gegnum Davíðssund. Um 25% af
íbúum Grænlands, sem búa á vest-
urströndinni, lifa eingöngu af
fiskveiðum, svo og af veiðum á
hvölum og selum. Og það er ekki
um aðra atvinnu að ræða fyrir
þetta fólk.
Einnig mun Lancaster-sund
verða illa úti, þar sem vitað er að
eru gotstaðir fleiri tegunda hvala
og sela. Lancaster-sund er til
dæmis fæðingarstaður um 80%
allra náhvala í heiminum.
Þetta er teikning af risaskipunum, sem um er rætt. Þau eiga að vera tæplega 400 m löng og Grænlenska landsþingið mótmælti einróma hinni fyrirhuguðu áætlun, Artic Pilot Project.
tæplega 60 m breið og geta siglt gegnum rúmlcga tveggja m þykkan ís með 7 hnúta hraða. Þau
geta flutt um 140.000 kúbikmetra af náttúrugasi. Virkilegar ófreskjur!