Morgunblaðið - 12.01.1990, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JANÚAR 1990
Guðjón B. Baldvins-
son - Minningarorð
Fæddur 26. júlí 1908
Dáinn 6. janúar 1990
Guðjón fæddist að Refstöðum í
Hálsasveit og ólst upp í Borgarfirði
við þau kröppu kjör sem almennt
gerðust í upphafi aldarinnar. Skóla-
gangan var ekki löng, aðeins átta
vikur í heimagönguskóla fram að
fermingu en síðan fór hann í Lauga-
skóla í Þingeyjarsýslu átján ára
gamall. En það reyndist honum samt
dijúgt veganesti á löngum og merk-
um félagsmálaferli.
Hann hóf starfsferil sinn sem
vinnumaður í sveit og vann síðan
ýmsa verkamannavinnu, uns hann
gerðist erindreki ASÍ 1933 og síðan
starfsmaður atvinnumálanefndar
ríkisins. Starfsmaður Trygginga-
stofnunar ríkisins varð hann 1936
en réðst til Skattstofu Reykjavíkur
1946 og gegndi þar starfi deildar-
stjóra. Arið 1970 varð hann starfs-
maður BSRB og var fræðslufulltrúi
samtakanna, þegar hann lét af störf-
um sjötugur.
Félagsmálaáhugi var Guðjóni í
blóð borinn og ungur að aldri varð
hann virkur þátttakandi fyrst í ung-
mennafélögum og brátt einn af for-
MALA-
SKÓLINN
MÍMIR
I V - .
HEFUR ÁRATUGA
REYNSLU í TUNGU-
MÁLAKENNSLU Á
ÍSLANDI
ENSKA
ÞYSKA
SPÆNSKA
FRANSKA
ÍTALSKA
ÍSLENSKA
F.ÚTLENDINGA
ÍSLENSK
RÉTTRITUN
VIÐSKIPTA—
ENSKA
O.FL.
INNRITUN
STENDUR YFIR
©
10 004
216 55
Málaskólinn
Mímir
STJORNUNARfÉLAG ISIANDS
l\ER EIGANDI MÁLA5tCÓLANS MlMIS
ustumönnum í Félagi ungra jafnað-
armanna og kjörinn til trúnaðar-
starfa bæði í flokki sínum og verka-
lýðsfélögum.
Merkustu áfangar Guðjóns á fé-
lagsmálasviðinu eru þó tvímælalaust
frumkvæði hans fyrst að stofnun
Starfsmannafélags ríkisstofnana
árið 1939 og í framhaldi af því stofn-
un Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja 1942. Hann var í stjórn SFR
fyrstu tuttugu árin, þar af fimmtán
ár sem formaður. Hann var einnig
lengst allra í forustu BSRB eða 27
ár í aðalstjórn og 4 ár í varastjórn.
Verkefnin á þessum langa starfs-
ferli eru fleiri en svo, að þeim verði
gerð nokkur skil í stuttu máli. Hann
vann að undirbúningi launalaga
1945 og aftur 1955 svo og lífeyris-
sjóðslaga. Starfaði að stærstu áföng-
um í samningsréttarmálum opin-
berra starfsmanna, vann ötullega
að kjarasamningum bæði með mál-
flutningi fyrir gerðardómi og verk-
fallsvopni, stuðlaði að uppbygingu
orlofsheimila og fræðslustarfi sam-
takanna o.fl. o.fl. Og í hjáverkum
var hann svo mjög virkur í Guðspeki-
félagi, Náttúrulækningafélagi og
víðar.
Samstarf okkar Guðjóns hófst
með útgáfu afmælisrits BSRB árið
1962, og í framhaldi af því var okk-
ur tveimur falið það mikla verkefni
að smíða drög að kröfúm bandalags-
ins í fyrstu kjarasamningum sam-
takanna, sem fengið höfðu loksins
viðurkenndan samningsrétt. Þar
kom að góðum notum félagsleg
reynsla sem Guðjón hafði öðlast.
Upp frá þessu varð samstarf okkar
samfellt þar til hann lét af starfi
árið 1978.
Og það er lýsandi dæmi um ævar-
andi hugsjónaeld Guðjóns, að hann
lét ekki þennan löggilta aldur opin-
berra starfsmanna verða lokapunkt
félagsmálaumsvifa. Hann gerðist
nefnilega formaður og driffjöður í
lífeyrisþegadeild SFR og hafði 1980
forgöngu um stofnun Sambands
lífeyrisþega ríkis og bæja. Hann var
kosinn formaður þessara samtaka
eftirlaunafólks og gegndi því til
dauðadags. En allra síðasti áfanginn
var svo loks, þegar Rann gerðist einn
helsti hvatamaður að stofnun félags-
skapar, sem reist hefur hið myndar-
lega umönnunar- og hjúkrunar-
heimili Skjól.
Hér hefur aðeins verið stiklað á
stóru í fjölbreyttu ævistarfi Guðjóns,
en hann hefur með því reist sér
bautastein, sem lengi mun minnst.
Guðjón var tvíkvæntur. Með fyrri
konu sinni Steinunni Jónsdóttur
eignaðist hann þijú börn: Valgerði,
Baldvin og Hilmar. Með síðari kon-
unni Önnu Guðmundsdóttur átti
hann einn son, Baldur. Fjölskyldu
Guðjóns berast nú innilegar samúð-
arkveðjur vegna ástvinamissis þeirra
frá þeim stóra hópi sem notið hefur
góðs af gifturíku starfí hins ósér-
hlífna frumheija.
Þegar Guðjón hætti í starfí hjá
BSRB, þá lét hann í kveðjuorðum
sínum í Ásgarði í ljós þá ósk BSRB
til handa, að hlutskipti þess verði
vaxandi skilningur og bróðurhugur,
sem leiði til órofandi samheldni og
rökvísrar baráttu gegn hverskonar
misrétti og ójafnaði. Megi sú ósk
rætast.
Haraldur Steinþórsson
Einn af ötulustu forgöngumönn-
um Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja, Guðjón B. Baldvinsson, er lát-
inn. Hann átti dijúgan þátt í stofnun
BSRB árið 1942 og átti sæti í stjórn
samtakanna í yfir þijá áratugi eða
lengur en nokkur annar. Um skeið
var Guðjón formaður samtakanna
og um tíma var hann einnig starfs-
maður þeirra.
Minning:
Bjöm Vigfusson
frá Gullberastöðum
Fæddur 5. júlí 1899
Dáinn 28. desember 1989
Afi minn, Bjöm Vigfússon frá
Gullberastöðum, er látinn.
Þó hvíldin hafi verið honum kær-
komin verð ég að viðurkenna að eig-
ingimin skaut upp kollinum í huga
mér þegar ég frétti andlát hans.
Hver leggur nú stóru hlýju hendurn-
ar sínar yfir mínar, strýkur á mér
hárið og kallar mig elsku bestu stúlk-
una sína? Afi kallaði mig líka fall-
egustu konu í heimi. Og mér fannst
ég sannarlega vera það þegar hann
sagði það. Það fannst okkur öllum,
konunum sem afi kallaði fallegustu
konu í heimi. Afi minn kunni þá list
að láta fólk finna að það var mikils
virði. Það sem einkenndi hann frem-
ur öðru var hjartahlýjan, velvildin
og ástin sem hann bar til allra og
alls í kringum sig. Hann á ekki
marga sína líka í heiminum í dag.
Afi minn var fæddur og uppalinn
að Gullberastöðum í Lundarreykja-
dal, sonur Vigfúsar Péturssonar
bónda þar og Sigríðar Narfadóttur
ljósmóður og kennara. Æskustöðv-
amar voru honum alla tíð ofarlega
í huga, ég held að honum hafi alltaf
fundist öll vötn renna til Borgarfjarð-
ar. Síðustu ár sín dvaldi hann á elli-
heimilinu í Borgarnesi og þá naut
hann þess að fará í bíltúra á fornar
slóðir og rifja upp gamla tíma.
Rúmlega tvítugur að aldri fór afí
á landbúnaðarskóla í Skotlandi og
vann þar á sauðfjárræktarbúgarði.
Hann sagði alltaf að Skotar væru
yndislegt fólk. Alveg sama hvar hann
afi kom, allstaðar var yndislegt fólk.
í Skotlandi lærði hann enskuna sína,
sem átti eftir að koma sér vel heima
á íslandi, þar sem hann vann fyrir
breska setuliðið um tíma, m.a. sem
túlkur. Mikið varð ég hissa, rúmum
fjörutíu árum seinna, þegar ég í
fyrsta sinn heyrði afa minn hefja upp
raust sína á hljómfagurri enskunni
sinni. Þar var engu gleymt.
Afi stundaði ýmis störf um ævina,
síðast v:ð Landsbankann í Reykjavík.
Hann var lögregluþjónn í ein ellefu
ár og ég held að það sé leitun að
öðru eins glæsimenni í lögreglubún-
ingi og hann afi minn var.
Afi var með eindæmum glæsilegur
maður og hélt glæsileika sínum og
reisn alla tíð. Hann var mikill íþrótta-
maður á sínum yngri árum, stundaði
fijálsíþróttir, sund, glímu og hesta-
mennsku. Hann starfaði bæði sem
íþrótta- og sundkennari um skeið og
tamdi hesta frá unga aldri.
Hestamennska og búskapur voru
alltaf ofarlega í huga og árið 1941
hóf hann búskap að Hjarðarholti í
Dölum. Fyrir einu og hálfu ári fór
ég ásamt foreldrum mínum og afa í
bíltúr vestur í Dali. Afi sagði okkur
margar sögur og brandara og við
hlógum og átum súkkulaði og drukk-
um litlar kók með röri. í þeirri ferð
varð ég þess fullviss að afi hefði
stundað búskapinn lengur hefði þess
verið nokkur kostur. Hann bjó þá
með fyrri konu sinni, Önnu Kristjönu
Guðjón var baráttumaður, fylginn
sér og heill í störfum. Síðustu árin
helgaði hann krafta sína kjaramál-
um lífeyrisþega og hafði forgöngu
um stofnun Sambands lífeyrisþega
ríkis og bæja árið 1980 og var for-
maður sambandsins til dauðadags.
í því starfi kynntumst við sem yngri
erum Guðjóni B. Baldvinssyni og fór
þar ekki á milli mála hver eldhugi
var'þar á ferð. Hann miðlaði reynslu
og þekkingu og vann málstað sínum
fylgi með rökum og ótrúlegri þraut-
seigju.
Eg ætla ekki að rekja hér félags-
málasögu Guðjóns B. Baldvinssonar
en hún tengist óijúfanlegum böndum
sögu BSRB og reyndar baráttusögu
íslensks launafólks.
Þeir eru ófáir bæði í okkar sam-
tökum og annars staðar í þjóðfélag-
inu sem notið hafa góðs af verkum
Guðjóns og það er verðugt verkefni
fyrir hreyfingu íslensks launafólks
að halda merki hans á lofti.
Fyrir hönd BSRB votta ég minn-
ingu Guðjóns B. Baldvinssonar virð-
ingu og aðstandendum hans eru
færðar samúðarkveðjur.
Ögmundur Jónasson
Kveðja frá Starfsmanna-
félagi ríkisstofiiana
Fyrir rúmlega hálfri öld kom um
hálft hundrað opinberra starfs-
manna saman til fundar í Alþýðu-
húsinu við Hverfísgötu í Reykjavík.
Fundurinn var boðaður í því skyni
að stofna stéttarfélag meðal skrif-
stofu- og afgreiðslufólks hjá ríki og
ríkisfyrirtækjum. Hann markar upp-
haf Starfsmannafélags ríkisstofn-
ana, SFR, sem í dag er stærsta fé-
lag opinberra starfsmanna.
í dag minnumst við í SFR með
þakklæti og eftirsjá þess manns sem
hafði öllum öðrum fremur veg og
vanda af stofnun félagsins fyrir
fimmtíu árum, Guðjóns B. Baldvins-
sonar.
Hann var frumheijinn sem und-
irbjó jarðveginn, hvatti starfsfélaga
sína hjá hinu opinbera til samstöðu,
gekkst fyrir fundum um stofnun
félagsins og veitti því síðan forystu
um árabil.
Guðjón var kjörinn formaður SFR
á framhaldsstofnfundinum 22. nóv-
ember 1939 og gegndi því forystu-
hlutverki samfleytt til ársjns 1946
ogafturfrá 1950 til 1959.Áárunum
1946-1950 var hann varaformaður
Pétursdóttur Hjaltested. Hún þreifst
ekki í sveitinni svo þau brugðu búi
árið 1943 og fluttu aftur til
Reykjavíkur.
Önnu kvæntist afi árið 1926. þau
áttu engin börn saman, en tóku tvö
börn í fóstur og ólu upp. Annað
þeirra er faðir minn, Þórður Baldur
Sigurðsson, systursonur Önnu. Hann
er giftur Önnu Christiönu Lárus-
dóttur Hjaltested og eiga þau sjö
böm. Hitt er bróðurdóttir Önnu,
Ragnhildur Einarsdóttir Hjaltested
Moss, búsett í Bandaríkjunum og á
þijár dætur.
Anna dó árið 1958 og þremur
árum seinna gekk afi að eiga síðari
konu sína, Sigríði Hannesdóttur frá
Eyjafirði. Sigríður bjó þá með sonar-
syni sínum, Ingimundi Guðmunds-
syni, og saman ólu þau afi hann upp
sem sinn eigin son. Ingimundur er
giftur Oddnýju Magnúsdóttur.
Afi elskaði konurnar sínar út yfir
gröf og dauða. Hann bar mikla virð-
ingu fyrir þeim og var þeim góður
eiginmaður. Fallegustu ástarsögur
sem ég hef heyrt eru sögurnar hans
félagsins. Guðjón var þannig sam-
fellt í forystusveit SFR fyrstu tutt-
ugu árin. Jafnframt var hann einn
af frumkvöðlum þess að Bandalag
starfsmanna ríkis og bæja var stofn-
að árið 1942. Hann var formaður
bandalagsins 1946-1947 og í stjórn
þess um langt árabil.
Þegar Guðjón og félagar hans í
SFR hófu baráttu fyrir bættum kjör-
um opinberra starfsmanna voru eng-
in ákvæði til um vinnutíma ríkis-
starfsmanna, orlof, lífeyrissjóði,
veikindarétt, fæðingarorlof, atvinnu-
leysisbætur eða réttindi og skyldur
í starfi, svo nefnd séu nokkur þau
réttindi sem eru árangurinn af langri
baráttu stéttarfélaga og þykja sjálf-
sögð í dag. Opinberir starfsmenn
höfðu reyndar hvorki samningsrétt
né verkfallsrétt. Það þurfti því að
byija frá grunni.
A fyrstu árum SFR og síðar BSRB
voru mörg mikilvæg réttindamál
- knúin fram. Nægir þar að nefna lög
og reglur um vinnutíma, lífeyrisrétt-
indi, laun og réttindi og skyldur
opinberra starfsmanna. Guðjón
gegndi mikilvægu forystuhlutverki
af hálfu SFR og BSRB í öllum þess-
um baráttumálum.
Guðjón var alla tíð virkur félagi
í SFR og dró lítt af sér þótt aldurinn
færðist yfir. Hin síðari ár beindi
hann kröftum sínum sérstaklega að
baráttu fyrir málefnum aldraðra.
Hann beitti sér þannig manna mest
fyrir því að fyrsta lífeyrisþegadeild
opinberra starfsmanna varð til á
vegum SFR. Það var árið 1976.
Guðjón var formaður deildarinnar
til dauðadags og helsta drifljöðrin í
starfsemi hennar. Hann hafði einnig
forystu um stofnun Sambands lífeyr-
isþega ríkis og bæja árið 1980 og
var formaður þess frá upphafi. Þá
var hann einn af helstu forvígis-
mönnum umönnunar- og hjúkrunar-
heimilisins Skjóls.
Guðjón B. Baldvinsson helgaði líf
sitt baráttu fyrir bættum kjörum og
auknum réttindum opinberra starfs-
manna. Hann trúði alla tíð á mátt
samstöðu og fræðslu til að skapa
betra og fegurra mannlíf og var
ávallt reiðubúinn að sýna þá trú sína
í verki.
Starfsmannafélag ríkisstofnana
þakkar Guðjóni B. Baldvinssyni for-
ystu og samfylgd í fimmtíu ár og
færir eftirlifandi konu hans, Önnu
Guðmundsdóttur, og börnum inni-
legar samúðarkveðjur við fráfall
hans.
afa af því þegar hann kynntist kon-
unum sínum og fór að stíga í væng-
inn við þær.
Aldrei hafði hann séð jafn fallega
og myndarlega konu og hana Siggu
ömmu. Og hún var sannarlega mynd-
arleg, jafnt í útliti sem í verki. Hún
var mjög handlagin og listræn og
mikil húsmóðir. Mér eru sérstaklega
minnisstæð rausnarleg jólaboðin sem
afi og amma héldu meðan þau höfðu
heilsu til. Amma bakaði bestu kök-
urnar og ísskápurinn hjá þem var
alltaf fullur af litlum kók.
Eftir að heilsu ömmu tók að hraka
mjög mikið fór ég um'tíma til þeirra
einu sinni í viku til þess að hjálpa
til við húsverkin. Frá þeim tíma á
ég mínar dýrmætustu minningar um
afa minn og ömmu. Minningarnar
um það þegar við amma sátum í eld-
húsinu, drukkum kaffí og litlar kók
og ræddum innstu leyndardóma
hjartans á meðan afi læddist um
íbúðina og laumaðist til þess að „eiga
við hitann“. Svo skaust hann inn í
eldhús og sagði brandara, amma
fussaði en kímdi þó í barminn og
skammaði hann svo aðeins fyrir að
hafa átt við hitann. Alltaf þegar ég
kvaddi þau eftir þessar heimsóknir
fór ég þess fullviss um að ég væri
elsku besta stúlkan þeirra og falleg-
asta konan í heiminum.
Amma Sigga dó árið 1986 og
hafa árin hans afa míns síðan liðið
í bið eftir að komast til hennar. Ég
kveð þau bæði með eftirsjá en gleðst
í hjarta mínu yfir því að þau séu nú
saman á ný. Hafi þau þökk fyrir það
sem þau hafa gefið mér, foreldrum
mínum og systkinum.
í dag verður afi minn borinn ti!
moldar, níræður að aldri. Hann hefur
lokið dagsverki sínu hér á jörð. Hér
eftir verður hann aðeins með okkur
í minningunni einni. Sú minning er
falleg, björt og hlý. Minningin um
besta afa í heimi.
Inga Lára