Morgunblaðið - 27.09.1994, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 27,SEPTEMBER 1994 23
Hafnfirðingum til sóma. Sjá meðfylgjandi yfirlýsingu S.Ó.,
G.G. og Ö.Ó.
Um listahátíð er að öðru leyti það að segja að hinn 2.
júlí urðu bæjarstjóraskipti í Hafnarfirði. Ég hafði ekki til
þess tækifæri að koma með beinum hætti að uppgjöri
mála eftir að formlegri listahátíð lauk í júnílok. Sem bæjar-
fulltrúi studdi ég hins vegar tillögu við endurskoðun fjár-
hagsáætlunar Hafnarfjarðarbæjar í nóvember 30. nóvem-
ber 1993, að auka fjárstuðning til hátíðarinnar. Hún varð
umfangsmeiri og kostnaðarsamari en ráð hafði verið fyrir
gert. Það var gert í formi greiðslu fyrir listaverk og kaupa
á aðgöngumiðum. Listaverkakaupin voru á sérstökum lið,
0558, eignfærð fjárfesting, og getið um tiltekinn listamann
og listaverk. Þennan stuðning til listahátíðar og lista og
menningar hefði verið hægt að framkvæma með beinu
óskilyrðisbundnu framlagi. Umfram allt var hin formlega
ákvörðun tekin með réttum hætti og til frekari stuðnings
við listir og menningu í bænum.
í því sambandi er rétt að geta þess að á umræddum
bæjarstjórnarfundi voru miklar umræður um þessi mál og
öll efnisatriði rædd til hlítar. Þar lagði m.a. einn bæjarfull-
trúa fram skriflega fyrirspurn um einstök atriði, sem var
svarað af þáverandi bæjarstjóra, Ingvari Viktorssyni,
nokkrum dögum síðar. Allur fréttaflutningur um að-
göngumiða- og listaverkakaup nú upp á síðkastið, þar sem
gefið er til kynna að upp úr kafinu séu að koma upplýs-
ingar sem áður voru óþekktar, eru því staðlausir stafir.
Um önnur íbúðamál hefur einnig verið fjallað síðustu
daga; íbúð við Hvammabraut í Hafnarfirði. Þar er um að
ræða íbúð.sem bærinn fékk upp í skuld og var ákveðið
að færa til ráðstöfunar félagsmálastofnunar til útleigu í
hinu félagslega leiguíbúðakerfi. Um ráðstöfun þeirrar íbúð-
ar fór eins og venja er til og umsýslan var í höndum starfs-
manna félagsmálastofnunar, í þessu tilviki aðstoðarfélags-
málastjóra. Leigan var samkvæmt reglum félagsmálastofn-
unar og innheimta venju samkvæmt í höndum stofnunarinn-
ar. Hvort viðkomandi skjólstæðingar félagsmálastofnunar,
sex manna fjölskylda, hefur ætíð getað staðið í skilum
með leiguna get ég ekki fullyrt um, enda ekki starfað á
bæjarskrifstofunum í Hafnarfirði síðustu 14 mánuði. Breyt-
ingar á fjölskylduhögum þessa fólks, hjúskaparslit, og hugs-
anleg áhrif þeirra á félagslega stöðu þess gagnvart félags-
málayfirvöldum í Hafnarfirði, er mér einnig allsendis ókunn-
ugt um, enda munu þau mál hafa komið upp löngu eftir
að ég lét af starfi bæjarstjóra. Það er mér því með öllu
óskiljanlegt af hvaða hvötum reynt er að gera þetta mál
tortryggilegt gagnvart mér og mínum störfum.
Ég hef sagt það áður að umtalsverður tími minn sem
bæjarstjóri fór í að aðstoða og leiðbeina fólki er átti við
húsnæðisvandræði að etja. Mörg þeirra mála komu fyrst
á mitt borð, þegar bæjarbúar leituðu aðstoðar og ráðgjafar
hjá bæjarstjóra sínum. Þau mál skiptu fleiri hundruðum.
Þessir einstaklingar fengu síðan ráðgjöf og aðstoð ýmsa í
gegnum starfsmenn féiagsmálastofnunar. Ég reyndi hins
vegar ævinlega að fylgjast með gangi þeirra mála hjá við-
komandi einstaklingum, hvernig þeim reiddi af. Sum þeirra
fengu farsæla niðurstöðu, önnur voru erfiðari viðfangs.
Félagsleg aðstoð til þeirra sem höllum fæti standa er mikil-
vægur þáttur í starfsemi sveitarfélaga. Um hana þarf að
standa vörð. Það reyndi ég eins og kostur var í störfum
mínum í Hafnarfirði. Því miður er það svo að framfærslu-
þungi margra íslenskra heimila er meiri en svo að endar
nái saman. Það gildir líka, þótt sveitarfélagið reyni að hjálpa
með aðstoð í húsnæðismálum. Mörgum hefur þannig geng-
ið illa að standa í skilum með skuldbindingar vegna hús-
næðismála. Þar á meðal skjólstæðingum Félagsmálastofn-
unar í Hafnarfirði, m.a. þeim er leigja íbúðir í hinu félags-
lega leiguíbúðakerfi bæjarins.
Um málefni Hafnarfjarðar væri unnt að hafa langt
mál. Þau eru mér kær. Þar tókst mér og mínu samstarfs-
fólki að koma mörgu í verk. Margt er þó ógert í vaxandi
og öflugum bæ. Eg vona svo sannarlega að núverandi
bæjarstjórn takist að styrkja ímynd og stöðu bæjarins,
kalla fram atorku og kraft íbúanna. Hafnarfjörður á annað
skilið, en þá neikvæðu umræðu sem um hann hefur verið
upp á síðkastið. Það vita þeir sem vel þekkja til.
Heilbrigðisráðuneytið
Umræðan um umfang og kostnað heilbrigðis- og trygg-
ingarmála hefur verið sívaxandi og æ meir áberandi í ís-
lenskum stjórnmálum hin síðari ár. Þar er hið sama upp
á teningnum í nágrannaríkjum okkar. Mikilvægi þeirrar
þjónustu er óumdeilt og í þessum málaflokkum liggur ekki
síst grundvöllur þess velferðarkerfis, sem allgóð sátt er um
í samfélagi okkar. Ævinlega er það þó álitamál hversu
víðfeðm og mikil þessi almannaþjónusta eigi að vera og
hver kostnaðarrammi skuli vera. Um það eru skiptar skoð-
anir.
Upplýsinga- og kynningarfulltrúi
og fjármál ráðuneytisins
(Sjá meðfylgjandi yfirlýsingu G.Á.S. og S.B. þar um,
dags. 22. júlí 1994.)
Ráðning þess einstaklings sem hiut átti að máli byggði
á reynslu sem ég hafði af störfum hans, þegar hann ásamt
fleirum stóð að undirbúningi sýningar fyrir Hafnarfjarð-
arbæ um þjónustu og atvinnu í Hafnarfirði, sem nefndist
Vor ’93 og var haldin í Kaplakrika í maí 1993. Reynsla
mín af þessum störfum hans gerði það að verkum að ég
óskaði eftir liðsinni hans við upplýsinga- og kynningarstörf
í heilbrigðisráðuneytinu haustið 1993. Starf af þessum toga
er ekki óþekkt í öðrum ráðuneytum og ég taldi brýnt að
reyna að stuðla að bættum boðskiptum innan heilbrigði-
skerfisins og einnig ekki síður frá þjónustuaðilum í kerfinu
til hinna sem þjónustunnar eiga að njóta.
í meðfylgjandi yfirlýsingu er getið um starfskjör hans'.
Vel má vera að ábendingar um of háar greiðslur fyrir
þessa vinnu eigi við rök að styðjast. Mörg slík álitaefni eru
uppkfrá einum tíma til annars í stjórnkerfínu. Hins vegar
var við það miðað að um tímabundið verkefni væri að
ræða, sem lyki fyrirvaralaust, en ekki um framtíðarstarf.
Viðkomandi einstaklingur lauk störfum fyrirvaralaust í
heilbrigðisráðuneyti í kjölfar ráðherraskipta í sumar. Einn-
ig er fréttaflutningur um framhaldandi störf þessa einstakl-
ings i félagsmálaráðuneytinu undir minni stjórn algjörlega
úr lausu lofti gripinn. Hann er ekki í vinnu í félagsmálaráðu-
neytinu og hefur aldrei verið. í fjölmiðlum hefur einnig
það verið blásið upp æ ofan í æ að ég og þessi einstakling-
ur værum einkavinir eins og það hefur verið nefnt og þar
með gefið til kynna að um vinargreiða væri að ræða, en
ekki faglega ráðningu. Þetta er ósönn fullyrðing með öllu.
Ég og umræddur einstaklingur vorum ekki í neinu vinar-
sambandi eða neinu reglulegu sambandi yfirleitt áður en
kom til þess samstarfs um verkefnið í Hafnarfirði og nefnt
er hér að framan.
Um einstök atriði önnur sem lúta að einstökum fjármál-
um heilbrigðisráðuneytisins og um hefur verið fjallað í fjöl-
miðlum vísast til meðfylgjándi yfirlýsingar G.Á.S. og S.B.,
sem á sínum tíma var send öllum fjölmiðlum.
Málefni tryggingayfirlæknis
Þegar ég kom til starfa í heilbrigðisráðuneytinu var eitt
þeirra vandasömu verkefna sem þar var við að eiga_ mál-
efni sem lutu að stöðu og starfi tryggingayfirlæknis. í fjöl-
miðlum hafði þá um langt skeið verið fjallað urh meint
skattsvik hans og þriggja annarra lækna sem unnið höfðu
örorkumat fyrir tryggingarfélög. Þessi mál höfðu miður
góð áhrif á starfsemi Tryggingarstofnunar og á því þurfti
að taka. Mál þetta var mjög vandasamt. Það var álit lög-
lærðra ráðgjafa minna og raunar foi’vera míns sömuleiðis
í heilbrigðisráðuneytinu, að erfitt væri að víkja honum úr
starfi sökum lögfræðilegra álitaefna sem m.a. gætu leitt
til skaðabótaskyldu ríkissjóðs. Þetta stafaði af því að meint
brot læknisins sneri ekki að starfi hans sem tryggingayfir-
læknis, heldur laut að skattskilum vegna starfa hans á
hinum fijálsa markaði.
Uppsögn úr starfi hefði þýtt að yfirgnæfandi líkur bentu
til að orðið hefði að greiða lækninum verulegar fjárhæðir
i kjölfar skaðabótamáls. Ég ákvað því að leysa málið með
samkoiriulagi. Læknirinn léti af störfum þá þegar, en auk
samningsbundinna réttinda við starfslok, ynni hann fyrir
ráðuneytið tvær skýrslur. Um var að ræða munnlegt vil-
yrði af minni hálfu. Með þessu vannst að mínu áliti þrennt:
Viðkomandi einstaklingur lét af störfum, án þess að lög
væru á honum brotin og fannst mér það verulegur ávinning-
ur. Kostnaður af starfslokum með þessum hætti var mun
minni, en verið hefði í kjölfar skaðabótamáls. Starfskraftar
læknisins nýttust í gagnleg mál fyrir ráðuneytið.
Mér er ljóst að það var álitamál hvort velja ætti upp-
sögn með málaferlum eða samningum, eða fara þriðju leið-
ina og gera ekki neitt í málinu. Eg valdi samningaleiðina.
Ég vil taka það skýrt fram að skattsvik eru mjög alvar-
leg meinsemd í okkar þjóðfélagi. Það er skylda þjóðfélags-
ins og stjórnmálamanna að gera allt sem í þeirra valdi
stendur til að uppræta þau. Hins vegar eru refsingar fyrir
skattalagabrot í höndum dómstóla, en ekki stjórnmála-
manna.
Að vandlega athuguðu máli viðurkenni ég hins vegar
að ekki var rétt að óska eftir starfskröftum viðkomandi
einstaklings við þær kringumstæður sem áður var lýst.
Þar hefði ég átt að standa öðruvísi að málum. Það voru
mistök. Jafnljóst er þó að allar leiðir til lausnar þessa
máls voru umdeilanlegar.
Formaður stjórnar
Hollustuverndar ríkisins
Skipan Jónu Óskar Guðjónsdóttur sem formanns stjórn-
ar Hollustuverndar ríkisins hefur fengið talsvert rými í
umfjöllun fjölmiðla. Flest sem um það mál hefur verið full-
yrt er á misskilningi byggt.
Um áramótin stóð fyrir dyrum skipun nýrrar stjórnar
Hollustuverndar. Um það var samkomulag milli mín og
umhverfisráðherra, að stofnunin í heild flyttist til umhverf-
isráðuneytisins frá heilbrigðisráðuneyti enda starfsemi
hennar fram að því fallið undir bæði þessi ráðuneyti. Ríkis-
stjórnin samþykkti þennan tilflutning. Þessi formlegi til-
flutningur tafðist þó, þannig að hann fór ekki fram um
síðustu áramót eins og ráðgert hafði verið, heldur var frá
þeim málum gengið sl. vor. Stofnunin heyrir því í dag alfar-
ið undir umhverfisráðuneytið og stjórn hennar sömuleiðis.
Það kom því í minn hlut að skipa formann stjórnar
Hollustuverndar um síðustu áramót eins og lög segja til
um. í ljósi væntanlegs tilflutnings til umhverfisráðuneytis
höfðum við umhverfisráðherra eðlilega samráð um þá skip-
an.
Það að skipa Jónu Ósk Guðjónsdóttur sem formann
umræddrar stjórnar byggðist einfaldlega á trausti rnínu á
henni. Hún er og var vön stjórnunarstörfum sem forseti
bæjarstjórnar Hafnarfjarðar um átta ára skeið. Þau störf
hennar voru óumdeild bæði af meiri- og minnihluta bæjar-
stjórnar. í störfum sínum sem bæjarfulltrúi hafði hún kom-
ið að mörgum þeim viðfangsefnum sem heyra undir starf-
semi Hollustuverndar, s.s. eins og starfsemi heilbrigðisfull-
trúa, mengunar-varnir og fleira.
í fjölmiðlaumræðu um þessi mál kom fljótlega upp sá
misskilningur, og hann hefur verið endurtekinn síðan, að(
skipan hennar tengdist á einhvern hátt starfi hennar sem
forstöðumanns Húsnæðisnefndar Hafnarfjarðar. Svo langt
var gengið að fullyrt var að sökum pólitískra deilna um
starfsemi Húsnæðisnefndar, þá væri verið að koma henni
frá þeim meintu vandamálum í, Hafnarfirði í fullt starf hjá
Hollustuvernd. Þetta hefur margsinnis verið leiðrétt, enda
hreinn uppspuni, en verið endurtekið samt sem áður fram
á þennan dag.
Skipan Jónu Óskar Guðjónsdóttuf um síðustu áramót
sem formanns stjórnar Hollustuverndar ríkisins tengdist
vitaskuld ekki í einu eða neinu daglegum störfum hennar
hjá Húsnæðisnefnd Hafnarijarðarbæjar. Það er því með
öllu óskiljanlegt hvernig fjölmiðlar sumir hveijir hafa ítrek-
að reynt áð spyrða þau daglegu störf hennar saman við
skipan hennar í stjórn Hollustuverndar. Starf hennar í
Hafnarfirði er fullt starf. Stjórnarseta hennar og annarra
í Hollustuvernd er langt í frá fullt starf, heldur seta í nefnd
sem fundar á nokkurra vikna fresti. Þúsundir íslendinga
sitja í nefndum og ráðum ríkis og sveitarfélaga samhliða
sínum daglegum störfum. Þannig er fulltrúalýðræðið.
Nýr meirihluti í Hafnarfirði hefur hins vegar vikið Jónu
Ósk frá störfum skýringalaust og ráðið annan einstaklings
til þeirra starfa - og raunar tæknimann til viðbótar. Þau
mannaskipti hafa hins vegar ekki ennþá orðið í reynd og
Jóna Ósk er enn að störfum hjá Húsnæðisnefnd; Það er
pólitískt ákvörðunarefni nýs meirihluta að reka Jónu Ósk
og ekkert um það að segja. Sá meirihluti verður að skýra
þá ákvörðun fyrir bæjarbúum. Á hinn bóginn er rétt að
láta alla njóta sannmælis í þessum efnum, því hin nýju
bæjaryfirvöld í Hafnarfirði buðu Jónu Ósk annað starf hjá
bænum, sem mér skilst að hún hafi ekki þegið.
Um málefni Húsnæðisnefndar Hafnarfjarðar væri út af
fyrir sig hægt að hafa langt mál sem ekki verður gert á
þessum vettvangi. Þar hafa m.a. skapast sambúðarvanda-
mál þegar annar pólitískur meirihluti er í bæjarstjórn sem
ber hina endanlegu ábyrgð og síðan í húsnæðisnefnd. Þetta
vandamál er ekki bundið við Hafnarfjörð einan heldur þekkt
víðar um land og margir sveitarstjórnarmenn lagt á það
þunga áherslu að breytinga sé þörf á skipan þessara stjórna.
í þessu sambandi hefur einnig verið gagnrýnt að ég
skuli hafa valið flokkssystur mína til þessarar stjórnarsetu.
Ég vil í þessu sambandi vekja á því athygli að það er regla
fremur en undantekning að ráðherrar skipi til stjórnarsæta
einstaklinga sem þeir treysta og að áherslur um stefnumið
séu einnig ekki fjarri ráðherrans. Og ekki gildir þetta ein-
vörðungu um skipan ráðherra í stjórnir og ráð, heldur er
hér um að ræða reglu fremur en undantekningu í okkar
stjórnkerfi. í nefndum og ráðum sveitarfélaga fer fram
hlutfallskosning og kjósa flokkarnir þar „sína“ menn. Það
sama gildir á Alþingi. Ég hygg að óhætt sé að fullyrða
að allir, eða a.m.k. allflestir formenn nefnda _ og ráða
Reykjavíkurborgar séu stuðningsmenn R-listans. í Hafnar- .
firði er svipað verklag. Langflestir, ef ekki allir, formenn
nefnda og ráða þar í bæ eru í hópi stuðningsmanna nýrra
meirihlutaflokka, Alþýðubandalags og Sjálfstæðisflokks.
Svona er þetta um landið allt.
Mér er því hulin ráðgáta hvers vegna þetta einstaka
mál Jónu Öskar hefur verið tekið upp í fjölmiðlaumræð-
unni með þeim hætti sem verið hefur og ég hef hér drepið á.
I því sambandi er mér kunnugt um að Jóna Ósk Guðjóns-
dóttir sendi DV grein um þessi mál, þar sem svarað var
m.a. undarlegum staðhæfingum ritstjóra blaðsins um þau.
Henni var skilað til blaðsins mánudaginn 12. september
síðastliðinn. Sú grein hefur enn ekki birst þegar þessi orð
eru rituð. Það er eftirtektai’vert.
Skýrsla lögmanns
Vakin hefur verið athygli á þeirri staðreynd að Hrafn-
kell Ásgeirsson lögmaður hefði unnið fyrir mig sem heil-
brigðisráðherra lögfræðilega álitsgerð. Hefur það verið
gagnrýnt í því Ijósi að hann væri náskyldur mér; gjarnan
nefndur móðurbróðir minn. Það er ekki rétt. En við erum
skyldir eins og raunar velflestir Íslendingar ef út í það er
farið. Afi minn og faðir hans voru bræður. Það réði þó
engu um að ég óskaði hans álitsgerðar í ágúst á síðasta
ári, heldur hitt að ég þekkti nokkuð til starfa hans og
þekkingar hans á lögfræðilegum álitaefnum. Hann tók
saman „lögfræðilega athugun á áhrifum nýlegs hæstarétt-
ardóms á bótarétt í almannatryggingarkerfinu vegna sam-
búðarslita, sérstaklega varðandi fordæmisgildi og sönnun-
arbyrði“. Fyrir þessa álitsgerð fékk hann greitt skv. reikn-
ingi 345.200 krónur.
Val manna í nauðsynleg verkefni sem og ákvörðun um
þóknun fyrir þau getur stundum verið vandasamt. Hjá því
verður stundum ekki komist vegna anna fastra starfs-
manna ráðuneyta. í heilbrigðisráðuneytinu eru hlutfallslega
langfæstir starfsmenn allra ráðuneyta, hvort heldur miðað
er við fjárhæðir ellegar starfsmannafjölda þeirra stofnana
sem undir ráðuneyti heyra. Ráðherra verður að geta kallað
þá menn til slíkra starfa sem hann treystir og oft með
skömmum fyrirvara.
Hveijir vinna verkefnin og hvað skal greiða fyrir þau
er oft álitamál.
Aðstoðarmaður ráðherra
Endurtekið hefur verið í umræðu síðustu vikna og mán-
aða sú staðreynd að aðstoðarmaður minn, Jón H. Karls-
son, er mægður mér. Hann er viðskiptafræðingur að mennt
og hefur gegnt stöðu framkvæmdastjóra og forstjóra stönd-
ugra fyrirtækja úti á hinum almenna vinnumarkaði um
langt árabil. Það var af þeim sökum sem ég óskaði eftir
því við hann að hann gerðist aðstoðarmaður minn sem
heilbrigðisráðherra um miðsumar 1993. Um val á aðstoðar-
mönnum ráðherra gilda aðrar reglur en um ráðningu í störf
almennt hjá hinu opinbera. Aðstoðarmaður ráðherra er í
raun hans hægri hönd í einu og öllu og í því ljósi út frá
því gengið að þeirra sjónarmið og skoðanir hljóti að fara
saman og þar ríki gagnkvæmt trúnaðartraust í einu og
öllu. Þetta allt sótti ég í reynslu og hæfni Jóns H. Karlsson-
ar, auk þess sem það hefur ekkert verið neitt Jaunungar-
mál að hann er traustur alþýðuflokksmaður og sat á fram-
boðslista fyrst fyrir Alþýðuflokkinn 1978 og skoðanir okk-
ar og viðhorf til þjóðmála fara mjög saman. •
Aðstoðarmenn’ ráðherra koma inn í sín stöff með ráð-