Morgunblaðið - 27.09.1994, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
AFIUIÆLI
ÞRIÐJUDAGUR 27. SEPTEMBER 1994 37
ANNA
ÞÓRHALLSDÓTTIR
ANNA Þórhallsdóttir
:r mörgum íslending-
im kunn af söng sínum
ig frásögnum í útvarpi
'g blöðum. Hún er okk-
ir Hornfirðingum þó
érstaklega kær því hún
ir ekki aðeins einn elsti
mlifandi Hornfirðing-
irinn heldur hefur hún
^ert margt til þess að
'ekja athygli á þessum
'agra stað og fyrir það
i hún þakkir skildar.
Anna ólst upp í föð-
irhúsum á Höfn í
lornafirði, dóttir Þór-
íalls Daníelssonar
caupmanns og Ingibjargar Friðgeirs-
lóttur konu hans. Hún kom úr ijöl-
nennum systkinahópi og var heimili
caupmannshjónanna annálað fyrir
festrisni og glaðværð. Eins og kunn-
igt er var Þórhallur Daníelsson mik-
11 athafnamaður sem lét ekki bugast
)rátt fyrir mörg áföll í lífinu. Anna
ók snemma þátt í fjölbreyttum störf-
im fjölskyldunnar og varð meðal
mnars símavörður á Höfn 12 ára
?ömul. Reyndist það vera upphafið
ið langri starfsævi hennar á Landsí-
nanum.
Þegar heimsflug Bandaríkja-
nanna hafði viðkomu á Hornafirði
2. og 3. ágúst 1924 sá Þórhallur um
nóttöku flugmannanna. Þetta voru
’yrstu mennimir sem komu fljúgandi
;il íslands og var komu þeirra upp
íð suðausturströnd íslands líkt við
•comu landnámsmannsins Ingólfs
á.rnarsonar sem tók land á svipuðum
slóðum 1050 árum áður. Anna, sem
)á var tvítug blómarós, er sögð hafa
fært Erik Nelson flugkappa, sem
"yrstur lenti á Hornafirði, einu rósina
3em þá fannst útsprungin á staðnum.
Þrjátíu árum seinna tóku þau feðgin-
in, Anna og Þórhallur, aftur á móti
Nelson er hann kom til Hornafjarðar
að vera viðstaddur afhjúpun minnis-
varða á Melatanga um heimsflugið.
Þá fékk Nelson aftur blóm að gjöf
frá Önnu. í sumar reistu Hornfirð-
ingar listaverk við flugstöðina á
Hornafjarðarflugvelli í minningu
þess að þá voru 70 ár frá komu
Nelsons. Af því tilefni sendu þeir
Önnu stóran blómvönd með þakklæti
til hennar fyrir að hafa haldið minn-
ingu þessa atburðar á lofti með
greinaskrifum og útvarpserindum.
Anna hefur búið í Reykjavík frá
því um 1928 og sinnt ýmsum hugðar-
efnum og þjóðþrifamálum fyrir utan
aðalstarf sitt hjá Landsímanum. Hún
lagði ung stund á söngnám í Kaup-
mannahöfn og var meðal fyrstu radd-
anna sem heyrðust í ríkisútvarpinu.
Auk þess söng hún í kórum, meðal
annars á Alþingishátíðinni 1930 og
Lýðveldishátíðinni 1944. Hún gaf
seinna út hljómplötu sem tileinkuð
var íslenskum sjómönnum en við þá
hafði hún mikið samband á uppvaxt-
arárum sínum á Hornafirði. Aust-
firsku sjómennimir sem sóttu vertíð
á Hornafirði minntust hennar og fjöl-
skyldu hennar oft fyrir fórnfúsa þjón-
ustu við þá á þessum árum.
Anna giftist ekki en ól upp systur-
dóttur sína, Jóhönnu Kristjánsdóttur.
Börn hennar og barnaböm eiga
stolta ömmu og Anna sýnir gestum
sem koma til hennar á Birkimelinn
myndir af þessu myndarlega fólki
sínu, sem flest er búsett vestan hafs.
Fyrir nokkrum árum stóðu afkom-
endur Þórhalls Daníelssonar og Ingi-
bjargar Friðgeirsdóttur fyrir því að
reistur var minnisvarði um þau hjón-
in í væntanlegum skrúðgarði Horn-
firðinga við Hótel Höfn. Þar var
Anna í fararbroddi systkina sinna
og núna nýlega hefur þetta sama
fólk bætt um betur og gefið hundruð
tijáplantna í skrúðgarðinn. Þrátt fyr-
ir að gróður taki seint við sér á opn-
um svæðum á Höfn og þurfi að betj-
ast við sjávarseltu og næðing er
skrúðgarður okkar smám saman að
verða að fallegum vinareit sem Horn-
firðingar nota til að halda útisam-
komur á sjómannadegi og þjóðhátíð-
ardegi. Þökk sé þeim sem þar hafa
lagt hönd á plóginn, ekki síst afkom-
endum Þórhalls og Ingibjargar.
Það verk Önnu Þórhallsdóttur sem
mesta athygli hefur þó
vakið og mun heiðra
nafn hennar um ókomin
ár er bókin „Brautryðj-
endur á Höfn í Horna-
firði“ sem kom út árið
1972. Bókin er óður til
frumbyggja Hafnar, þar
sem foreldrar Önnu
voru í fararbroddi í
mörg ár, en einnig
ómetanleg heimild um
upphafsár byggðar á
Höfn. Þar er engum
sleppt og 'sjómennimir
frá Austfjörðum og
verkamenn Þórhalls fá
að njóta sannmæla fyrir
sína þátttöku í uppbyggingu þessa
byggðarlags sem nú skilar ómældum
verðmætum í þjóðarbúið.
Fyrir þetta allt sendi ég Önnu,
fyrir hönd Hornfirðinga allra, hjart-
ans kveðju á merkum tímamótum.
Gísli Sverrir Arnason.
Góð vinkona, Anna Þórhallsdóttir,
söngkona, er níræð í dag.
Anna er fædd á Höfn í Hornafirði
27. september, 1904, dóttir sæmdar-
hjónanna Ingibjargar Friðgeirsdóttur
og Þórhalls Daníelssonar, kaup-
manns og útgerðarmanns.
Hjónin eignuðust átta böm og áttu
auk þeirra kjörson og tvær fósturd-
ætur. Af systkinahópnum eru tvær
alsystur enn á lífi, Anna og Þorgerð-
ur.
Anna skrifaði bókina „Brautryðj-
endur á Höfn í Hornafirði“, og gaf
hana sjálf út 1975. Foreldrar hennar
voru brautryðjendurnir, og er bókin
saga þeirra beggja og ættarsaga,
mikið og gott heimildarit. Bókina
prýðir fjöldi ljósmynda.
Anna hóf störf á símstöðinni á
Hornafirði 1924, og í tvö ár var hún
símstöðvarstjóri þar. Árið 1928 flutt-
ist hún suður til Reykjavíkur og sat
tvo vetur í Kvennaskólanum. Eftir
námið tók hún við stöðu bókara og
gjaldkera Bæjarsíma Reykjavíkur og
nágrennis. Þegar hún hafði unnið
þar um tíu ára skeið, var hún gerð
að fulltrúa hjá aðalgjaldkera Lands-
síma íslands og þar vann hún allan
sinn starfsaldur.
En þótt vinnan hjá símanum væri
hennar aðalstarf voru áhugamálin
fjölmörg, og hún var eldhuga í öllu
sem hún tók sér fyrir hendur.
Anna átti við mikil veikindi að
stríða fyrstu fjögut' ár ævi sinnar,
en hún fékk lömunarveiki á fyrsta
ári og var ekki hugað líf. Hefur hún
alla tíð borið þess menjar og hægri
hönd hennar verið kreppt vegna löm-
unar. Lömunin varð til þess, að hún
náði aldrei yfir heila áttund á píanó-
inu, sem átti eftir að verða hluti af
lífi hennar, en hún lét það ekki aftra
sér, heldur hélt ótrauð áfram af þeim
óbilandi kjarki, sem einkennt hefur
öll hennar störf.
Er hún var við nám við Kvenna-
skólann í Reykjavík kenndi Sigfús
Einarsson, tónskáld, þar söng. Þjálf-
aði hann Önnu í einn vetur. Árið
1923 lagði hún land undir fót og
sigldi til Danmerkur. Nam hún þar
söng hjá þekktri söngkonu í eitt ár.
Á þeim tíma þótti það óráð hjá ungri
stúlku að fara ein út í heim til að
læra að syngja, en eins og oft gerð-
ist fyrr og síðar, lét Anna almenn-
ingsálitið ekkert á sig fá.
Eftir að hún kom heim frá námi,
söng hún samfleytt um tíu ára skeið
í kór hjá Sigfúsi Einarssyni og einn-
ig um margra ára skeið í kór dr.
Páls ísólfssonar.
Anna minnist með mikilli gleði
þriggja hátíðastunda, er hún söng
með þekktum kórum á stórhátíðum.
Hið fyrsta sinn árið 1929 á kóra-
móti Norðurlandaþjóða, sem haldið
var í Konunglega leikhúsinu í Kaup-
mannahöfn, en þar tóku þátt um eitt
þúsund manns. í annað sinn á Al-
þingishátíðinni 1930, undir stjórn
Sigfúsar Einarssonar og í þriðja
skiptið á Lýðveldishátíðinni 1944,
undir stjórn dr. Páls ísólfssonar. Það
voru ógleymanlegar stundir.
Tvívegis hélt Anna einsöngstón-
leika í Reykjavík, í fyrra skiptið 1945
í Gamla bíói, við undirleik frú Ástu
Einarson. Allur ágóði af þeirri söng-
skemmtun rann til sjóðs, sem Anna
stofnaði til styrktar lömuðu og fötl-
uðu fólki. f síðara skiptið hélt hún
kirkjutónleika í Laugarneskirkju, £>g
var undirleikari hennar þar Páll Kr.
Pálsson, organleikari,
Þess má geta, að Anna hefur um
ævina sungið í 26 kirkjum innan-
lands og fimm kirkjum á erlendri
grund.
Þegar Anna var orðin fertug brá
hún enn undir sig betri fætinum og
nú lá leiðin til New York-borgar.
Flaug hún inn í söngdeildina við hinn
þekkta Juilliard-tónlistarháskóla.
Hún hlaut ákaflega góða umsögn
kennara síns er hún útskrifaðist það-
an um vorið: „Ungfrú Anna Þórhalls-
dóttir naut tilsagnar hjá mér í Juill-
iard-skólanum í New York-borg
1945-’46. Ungfrú Anna hefir hríf-
andi fagra mezzo sópran söngrödd.
Hún var iðin og samviskusöm við
námið, og var því ánægjulegt að
kenna henni.“ Undir þetta ritar kenn-
ari hennar, Mme. Belle Julie.
Ekki lét Anna deigan síga og hélt
áfram af ákafa eldhugans að sinna
störfum sínum og áhugamálum. Má
segja, að ekkert sem horfði til fram-
fara og menningarauka fyrir íslensku
þjóðina væri henni óviðkomandi.
Árið 1960-1961 dvaldi hún í Dan-
mörku og var tilgangur ferðarinnar
að safna íslenskum þjóðlögum, sem
geymd voru í dönskum söfnum. Einn-
ig hafði hún brennandi áhuga á að
skoða og láta smíða hið forna ís-
lenska hljóðfæri, langspilið. Prófess-
or Jón Helgason benti henni á, að í
hljóðfærasafni einu í Kaupmanna-
höfn væru þijú langspil. Hafði Anna
upp á þekktum fiðlusmiði, Svend
Jensen, sem vann hjá Brodrene
Hjort. Smíðaði Jensen langspilið eftir
hennar tilsögn og fylgdist hún með
smíðinni allan tímann. Dvaldi hún
síðan í Kaupmannahöfn í fjóra mán-
uði eftir það og æfði sig á langspil-
ið. Var henni þá boðið að syngja og
spila á langspilið í norska ríkisút-
varpið, hvað hún og gerði.
Þann 16. nóvember 1961 lék Anna
í fyrsta sinn á langspilið og söng í
íslenska ríkisútvarpið. Þá hafði, sam-
kvæmt frásögn Bjarna Þorsteinsson-
ar, tónskálds, leikur á langspil legið
niðri á íslandi frá því um síðustu
aldamót.
Anna söng oft erlendis og var
m.a. fengin til að syngja á íslend-
ingamótum í Kaupmannahöfn. Árið
1960 söng hún rímnalög, vikivaka
og þjóðlög í danska ríkisútvarpið.
Islensk sönglög söng hún í breska
útvarpið 1960, og í stórri útvarpsstöð
í Atlanta í Bandaríkjunum söng hún
íslensk lög fyrir milljónir áheyrenda.
En ekki lét Anna staðar numið
við svo búið. Hún söng inn á tvær
hæggengar, tvíóma (stereó) hljóm-
plötur. Hin fyrri, „Tólf íslensk söng-
lög“, var gefín út árið 1950 af þekktu
útgáfufyrirtæki í Mílanó á Ítalíu og
seld á alþjóðamarkaði.
Undirleikarar hennar á þeirri plötu
voru píanóleikaramir Gísli Magnús-
son og Herbert Rosenberg. Síðari
plötuna gaf Anna sjálf út árið 1975
undir merki heimsþekkts útgáfufyr-
irtækis, His Master’s Voice, en eins
og allir vita, gefur það fyrirtæki
aðeins út fyrsta flokks tónlist flutta
vinNingstölur
LAUGARDAGINN
24. september
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1.5 al 5 0 4.617.423
O 4a|5|J ^•PIÚS ^ 3 156.745
3. 4af 5 88 9.217
4. 3af5 3.360 563
Heildarvinningsupphæö: 7.790.434
»>
BIRT MEÐ FYRIRVARA UM PRENTVILLUR
af úrvals listamönnum. Á þeirri plötu
syngur Anha íslensk þjóðlög, rímna-
lög og vikivaka og leikur sjálf undir
á langspil. Platan hlaut mjög góðar
viðtökur almennings á Islandi.
Um þessar mundir er verið að
vinna geisladisk með gömlum upp-
tökum af söng Önnu. Alla ævi hefur
Anna verið liðtækur áhugaljósmynd-
ari og munu margir minnast hennar
á skemmtiferðalögum þar sem hún
fór fremst flokki ljósmyndara. Þekkt-
astar ljósmynda hennar munu vera
þær sem hún tók af sólmyrkvanum
1954. Hún var um hádegisbil þennan
dag í júní stödd í Austurstræti.
Uppnumin af hrifningu yfír þessu
einstæða náttúrufyrirbæri hljóp hún
upp í Bankastræti þar sem var (og
er) ljósmyndavöruverslun Hans Pet-
ersen. Fékk hún þar lánaða kassa-
myndavél og fílmu og tók stórkost-
legar myndir af sólmyrkvanum.
Má greinilega sjá fjall á tunglinu
á einni af þessum myndum. í stjörnu-
rannsóknarbók sem Anna hefur
skoðað hefur hún séð, hvar á tungl-
inu þetta fjall er staðsett.
„Sólmyrkvamyndin af fjallinu á
tunglinu er raunveruleg, og í mynda-
tökunni voru engin svik í tafli. Þessi
mynd verður að fá að njóta sín sem
sönn furðumynd utan úr geimnum,“
segir Anna.
Þijár af sólmyrkvamyndum Önnu
hafa birst í erlendum vísindatímarit-
um, ein er á Museum of Modern
Arts í New York. í stórri stjömurann-
sóknarstöð í Atlanta-fylki í Banda-
ríkjunum, John Bradley Observatory,
hanga til sýnis nokkrar af þessum
einstæðu Ijósmyndum. Þær er sýndar
meðal mynda, sem eru rannsóknar-
efni stjömufræðinga. Anna hefur
haldið því fram frá fyrstu tíð, að á
myndum hennar komi fram fjall á
tunglinu, og frá þeirri skoðun mun
hún aldrei hvika.
Um þetta fyrirbæri, sólmyrkvann,
sem hefur aldrei horfíð Önnu úr
minni, orti hún eftirfarandi ljóð árið
1991, þá orðin 87 ára gömul:
Óður til sólarinnar
Lífstjaman ljósa og bjarta
loginn breiðist um geim.
Geislamir glitra og skarta,
Guðsvaldið ríkir um heim.
Alvaldur yfir oss ljómar,
um alla veröld og sjá.
Helgisöngs hörpunnar óma,
himninum ofan frá.
Guð faðir, göfugi andi,
gjör fjariægt böl og stríð.
Er fórum að friðarins landi,
finnst angan frá blómstrandi hlíð.
, (Anna Þórhallsdóttir)
Fyrir þá sem hafa átt því láni að
fagna að sitja stórskemmtileg gesta-
boð Önnu eru þær stundir ógleyman-
legar. Gestrisni hennar er óviðjafn-
anleg í mat, drykk og skemmtun.
Aldrei veitir hún samt áfenga drykki,
heldur ber inn ótal tegundir ávaxta-
fTALSKI BOLTINN 1X2
38. leikvika, 24.-25. sept. 1994
Nr. Leikur: Röðin:
1. Cagliari - Brescia 1 - -
2. Cremonesc - Milan 1 - -
3- Foggla - Torino - - 2
4. Cenoa - NapoU - X -
5. Inter - Fiorcntina 1 - -
6. Juventus - Sampdoria 1 - -
7. Padova-Bari - - 2
8. Rcggiana - Ronia - - 2
9. Atalanta - Vcnczia - - 2
10. Lccce - Cescna 11. Lucchese - Cosenza 12. Piaccnza - Palcmio 13. Udincse - Viccnza - X - - X - 1 - - - X -
Hcildarviimingsupphæöin:
9 milljón krónur
13 réttir: | Tvöfaldur næst J kr.
12 réttir: 506.990 | kr.
11 rcttir: 8.650 j kr.
10 rcttir: 1.210 j kr.
safa og gosdrykkja og blandar á
staðnum, eftir smekk hvers og eins,
litfagra kokkteila sem skapa
stemmningu og kátínu. Síðan sest
hún við píanóið, eða tekur fram lang-
spilið, og skemmtir gestum sínum
með spili og söng, full af fjöri og
glettni.
Hljómflutningstæki af fullkomn-
ustu gerð keypti Anna sér fyrir fáein-
um árum. Margt ungt fólk er hrætt
við svo flókin tæki og getur aldrei
lært á þau til fullnustu. En ekkert
er sjálfsagðara í augum þessarar
öldruðu en síungu konu en að snúa
tökkum og velja stillingar, rétt eins
og þar væri sérfræðingur að verki.
í áratugi plantaði Anna tijáplönt-
um í reit Skógræktarfélags íslands
í Heiðmörk. Var hún ávallt í hópi,
sem árlega gróðursetti þar tijáplönt-
ur undir leiðsögn Hákons Bjarnason-
ar, skógræktarstjóra. Garðrækt hef-
ur alla tíð verið henni ákaflega hug-
stæð og garðurinn við íbúðarblokkina
þar sem hún býr, á Birkimel 8, fékk
verðlaun Fegrunarnefndar Reykja-
víkur árið 1993. Anna sá um ræktun
tijáa í garðinum í áratugi, og átti
stærstan þátt í að 4egra þann reit.
Anna er heiðursfélagi Hafnar-
kaupstaðar í Homafirði og elsti borg-
ari þar. Einnig er hún heiðursfélagi
í Kvenfélaginu Tíbrá á Hornafirði.
Þann heiður hlaut hún fyrir störf sín
í þágu félagsins. Þess má geta, að
Ingibjörg, móðir hennar, var fyrsti
fonnaður þess félags.
Anna Þórhallsdóttir hefur verið
meðlimur í Oddfellowreglunni í meira
en 65 ár og hlotið æðsta heiðurs-
merki reglunnar fyrir störf sín. Hún
hefur ávallt borið mjög fyrir bijósti
málefni lamaðra og fatlaðra og fjöl-
skyldna þeirra og lagt þeim lið. Árið
1945 stofnaði hún sjóð til styrktar
lömuðum og fötluðum, sem enn er
starfræktur. Hefur oft verið veitt fé
úr þeim sjóði til kaupa á hjálpartækj-
um fyrir fatlaða.
Anna tók til fósturs systurdóttur
sína, Jóhönnu Kristjánsdóttur, á
unga aldri og ól hana upp til fullorð-
insára. Jóhanna er búsett í Atlanta
í Bandaríkjunum og er gift þekktum
blaðamanni, Jesse Outlar, sem starf-
að hefur í áratugi við eitt stærsta
dagblað Atlanta-borgar.
Eg lýk þessari grein með eftirfar-
andi erindi úr Sólskríkjuljóði Önnu,
en hún samdi Ijóð og lag og gaf út
á prenti árið 1988, þá 84 ára gömul:
Gott er að geta skoppað
í greiðlegum ærsla dans,
haldið áfram og hoppað
í herlegum vinafans.
Hugur Önnu Þórhallsdóttur er enn
stór og flýgur víða. Enn á hún ólok-
ið mörgum verkefnum. En líkaminn
er nokkuð tekinn að lýjast.
Elsku Anna mín. Eg sendi þér
innilegar hamingjuóskir í tilefni
dagsins og veit, að allir vinir þínir
eru með hugann hjá þér í dag.
Með bestu kveðjum,
þín Kristín Sveinsdóttir.
38. lelkvika, 24-25. sept. 1994 |
Nr. Leikur: Röð'ut:
1. AIK - Göteborg - - 2
2. Helsingborg - Halnistad - X -
3. Norrköping - Landskro 1 - -
4. Trellcborg - Fröiunda 1 - -
5. Örebro - Hammarby - - 2
6. Blackbum - Aston Villa 1 - -
7. Coventry - Southampto - - 2
8. C. Palace - Chelsea - - 2
9. Ipswich - Man. Utd. 1 - -
10. Man. City - Norwich 1 - -
11. Newcastle - Llverpool - X -
12. QPR - Wimbledon - - 2
13. Tottcnham - Notth For. - - 2
Hcildarvinningsupphæðin:
90 milljón krónur
13 réttir: 4.804.900 | kr.
12 rcttir: P 83.110 | kr.
11 rcttir: f 5.850 kr.
10 rcttir: f 1.300 kr.