Morgunblaðið - 30.05.2002, Blaðsíða 51

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. MAÍ 2002 51
byggingarlóða, voru þá ekki komnar
á vettvang. Íbúar bæjarins voru rétt
rúmlega 4.000 árið 1945, en á þess-
um árum var fólksfjölgun hér örugg
og sígandi og síst minni í prósentvís
en síðar á öldinni. Á milli áranna ’45
og ’48 var hún t. d. á milli 10 og 11%.
Því miður varð ekki langt í bæj-
arstjórastarfinu hjá Eiríki, aðeins
tæp fjögur ár. Ástæðan var nokkuð
flókin og ekki allt sem sýndist. Stór-
brotnir og skapríkir menn mynduðu
meiri hlutann í bæjarstjórninni, en
erfitt getur verið fyrir stjórnmála-
flokk að eiga marga stóra á sama
vettvangi innan sinna vébanda.
Samheldni hinna stóru átti sín tak-
mörk og telja má að afstaða til utan-
ríkismála hafi átt nokkurn þátt í því.
Þegar tortryggni og togstreita
myndast milli samherja verður erfitt
fyrir hlutlausan aðila að sigla milli
skers og báru svo að öllum líki og
þarf lítið út af að bera, jafnvel ekki
nema hjákátlega smámuni. Þessi
ormagryfja varð til þess að Eiríkur
sá sér ekki annað fært en segja upp
starfinu, starfi sem hann var ákaf-
lega hæfur til að gegna og gegndi
við vinsældir og traust bæjarbúa.
Þótt svona færi yfirgaf hann ekki
Hafnarfjörð heldur tók tryggð við
staðinn, eins og áður er komið fram.
Og til marks um tilfinningar Eiríks
gagnvart Hafnarfirði og mannlífinu
hér langar mig að vitna í lítið ljóð
sem hann eitt sinn orti, ef til vill þá
hann stóð á krossgötum eftir brott-
för sína úr starfi bæjarstjóra.
Við Hafnarfjörðinn
hef ég tryggðir bundið,
við Höfn og Lækinn
glaðst um margar stundir,
ölduniður unað vakið mér.
Sæinn ljóma séð í geislaeldi,
sólu kveðja dag í töfraveldi.
Undrafegurð augu fyrir ber.
Eiríkur var skáld gott og liggja
eftir hann fjölmörg ljóð við hin ýmsu
tækifæri og jafnvel heimspekilegs
efnis. Hygg ég hann hafi átt fremur
auðvelt með ljóðagerð, enda bera
ljóð hans því vitni, létt og auðskilin,
og væri þeim safnað saman og gefin
út á bók yrði fengur að.
Að sjálfsögðu var Eiríkur ekki í
vandræðum með nýjan starfsvett-
vang þótt hann sæti ekki lengur í
stól bæjarstjóra. Starfsferill hans
eftir bæjarstjórastarfið er allur
markaður embættisstörfum hjá hinu
opinbera eins og sagt er. Hið fyrsta
sem hann þá tók sér fyrir hendur
var skrifstofustjórastarf hjá ný-
stofnuðum samtökum íslenskra
sveitarfélaga og því starfi gegndi
hann í fjögur ár. Fulltrúi í félags-
málaráðuneytinu var hann næstu
tvö árin, en skipaður skattstjóri í
Hafnarfirði 1954 og var í því emb-
ætti til 1962, en þá var sú breyting
gerð á skattalögum að skattstjóra-
umdæmin urðu jafnmörg kjördæm-
um til Alþingis, en jafnframt voru
gömlu skattstjóraembættin lögð nið-
ur. Sagt var þá að réttan politískan
lit þyrfti til að fá veitingu fyrir skatt-
stjóraembætti og þótti víst Eiríkur
ekki nógu blár til að hljóta hnossið;
starfaði hann því sem fulltrúi skatt-
stjórans í Reykjaneskjördæmi til
1967. Gerðist hann þá forstjóri Elli-
og hjúkrunarheimilisins Sólvangs í
Hafnarfirði og gegndi því til og með
1981 er honum var sem öðrum op-
inberum starfsmönnum skipað í
helgan stein við 70 ára aldursmark-
ið. Þessi tvö síðast nefndu störf voru
þess eðlis að þau voru unnin í náinni
snertingu við mjög marga bæjarbúa.
Undur mætti það heita ef maður í
skattstjóraembætti í litlu bæjar-
félagi eins og Hafnarfirði hlyti ein-
róma lof fyrir framgöngu sína í
starfi, enda urðu ýmsir til að hnýta í
hann á þessum árum, einkum þó
þeir sem haga vildu framtölum sín-
um að eigin geðþótta, en Eirík sak-
aði lítt því að hann var reglufastur
og réttlátur og leikinn í útskýring-
um og kunni þau tök sem dugðu til
að milda og sefa vonbrigði þeirra
gjaldenda sem töldu – oftast vegna
misskilnings – á sér brotið.
Forstjórastarfið á Sólvangi var,
að ég hygg, Eiríki kærkomið við-
fangsefni, enda naut hann sín vel í
því starfi. Er raunar ekki annað um
það að segja en að þar var hann rétt-
ur maður á réttum stað. Þjónustu-
lund hans og kærleiksríkt hugarfar
naut sín vel í þessu umönnunarstarfi
og það fór vel á því að hann endaði
embættislegan starfsferil sinn þar,
virtur og vel látinn af almenningi og
samverkamönnum.
Eins og áður er komið fram var
Eiríkur skáld gott og fjöldi tækifær-
iskvæða og ljóða hafa birst eftir
hann í blöðum og ritlingum. Það var
siðvenja hans þegar hann lét birta
ljóð sín að bæta heiti fæðingarbæjar
síns aftan við nafn sitt. Lengi vel átt-
uðu sig ekki allir á því hver Eiríkur
Pálsson frá Ölduhrygg var og hafði
hann gaman að. Ætli hann hafi ekki
með þessum hætti verið að minna á
uppruna sinn og æskuheimkynni.
Bóndasonurinn úr Svarfaðardalnum
var stoltur af uppruna sínum og
unni dalnum sínum alla tíð hugást-
um þótt hann ætti þar ekki athvarf
nema fram á unglingsárin. Lengi
býr að fyrstu gerð og þeir sem hrif-
næmir eru drekka í sig rómantík
„sveitasælunnar“ og þann „lókal
patriótisma“ sem endist jafnvel alla
ævi þeim sem aldir eru upp í íslensk-
um fjalladölum og hygg ég að vinur
minn, Eiríkur Pálsson, hafi verið
einn þeirra manna.
Við leiðarlok í þessum heimi var
Eiríkur vel til ferðar búinn og því
óttumst við ekki, vinir hans, um heill
hans á huldum slóðum handan jarð-
neskrar tilveru. Honum fylgja bless-
unar- og árnaðaróskir á vegferðinni.
Hann var góður maður og þar sem
góðir menn fara þar eru guðsvegir.
Snorri Jónsson.
Kveðja frá Norræna félaginu
í Hafnarfirði
„Frá unga aldri hef ég alltaf litið
svo til, að Íslendingum bæri að
standa traustan vörð um norræna
samvinnu og hef ég reynt að stuðla
að gildi þeirrar afstöðu af bestu
getu.“
Svo mælti Eiríkur Pálsson frá
Ölduhrygg, sem nú hefur kvatt okk-
ur, í ávarpi sem hann flutti á Sam-
bandsþingi Norrænu félaganna á Ís-
landi 12. nóvember 1994.
Eiríkur var einn þeirra sem stofn-
uðu Norræna félagið í Hafnarfirði 2.
maí 1958. Allt frá fyrstu tíð var hann
einn ötulasti liðsmaður félagsins, sat
m.a. í stjórn þess um tíma. Eiríkur
var oft fulltrúi félagsins á sam-
bandsþingum og setti sinn svip á
þær samkomur. Hann hafði alltaf
eitthvað til málanna að leggja, bæði í
bundnu og óbundnu máli. Einnig var
hann oft fulltrúi á vinabæjamótum
erlendis og ávann sér virðingu hvar
sem hann kom. Hann var valinn til
að flytja hátíðarávarp á 40 ára af-
mæli félagsins í Hafnarborg 2. maí
1998. Hinn 11. maí sama ár var hann
gerður að heiðursfélaga Norræna
félagsins í Hafnarfirði fyrir gifturík
störf í þágu þess.
Eiríkur mætti alltaf á félagsfundi.
Hann hafði skoðanir á flestu sem um
var fjallað og tók alltaf til máls.
Hann miðlaði okkur ýmsum fróðleik
og flutti okkur ljóð. Þar nutu sín
leiftrandi gáfur hans, viska og
kímnigáfa. Mikið eigum við eftir að
sakna hans.
Fjölskyldu Eiríks færum við ein-
lægar samúðarkveðjur.
Við kveðjum Eirík Pálsson með
virðingu og þökk. Minning hans lifir.
Tign er yfir tindum
og ró.
Angandi vindum
yfir skóg.
Andar hljótt.
Söngfugl í birkinu blundar.
Sjá, innan stundar
sefur þú rótt.
(Goethe , þýð. Helgi Hálfdanarson.)
Kristín B. Sigurbjörnsdóttir,
formaður.
Fimmtudagskvöldið 16. maí sl.
lauk vetrarstarfi Sálarrannsóknar-
félagsins í Hafnarfirði með skyggni-
lýsingarfundi í Góðtemplarahúsinu.
María Sigurðardóttir miðill, annað-
ist skyggnilýsinguna. Klukkan átta
um kvöldið var salurinn í Gúttó troð-
fullur af fólki en fundurinn átti að
hefjast hálfníu. Það líður að fund-
artíma, allt er til reiðu nema hvað
heiðursfélaginn og vinur okkar, Ei-
ríkur Pálsson, ekki kominn í hús.
Hvað hefur komið upp á? Eiríkur
var ávallt stundvís og lét sig ekki
vanta á fundi. Hann ætlaði að bjóða
með sér presti, kunningja sínum, á
þennan fund. „Það er bráðnauðsyn-
legt fyrir prestana að kynnast góð-
um miðlum,“ sagði hann.
Fundurinn var hefðbundinn;
fundarsetning, lesin fundargerð síð-
asta fundar, sunginn sálmur við pí-
anóundirleik og skyggnilýsingin
góð. Fundargestir fengu kveðjur og
orðsendingar frá látnum ástvinum
en eitthvað var að. Fundurinn var
þungur. Léttleikann og gleðina, sem
einkenna fundi Maríu, vantaði.
Daginn eftir kom fréttin; Eiríkur
Pálsson var allur. Hann hafði lagt
sig eftir hádegismatinn og sofnað
svefninum langa. Eiríki þótti vænt
um 16. maí enda fæðingardagur
móður hans. Árið 1941 lauk hann
lögfræðiprófi 16. maí og hann nýtti
gjarnan þennan dag til að setja nið-
ur kartöflur. Og nú kórónaði hann
þetta allt saman með því að kveðja
16. maí.
Eiríkur Pálsson var einn af stofn-
endum Sálarrannsóknarfélagsins í
Hafnarfirði. Auk hans og fleiri góðra
manna stóð Hafsteinn Björnsson,
miðill, að stofnun félagsins. Alla tíð
hafði Eiríkur brennandi áhuga á
dulrænum málum og vissi ýmislegt
um lífið og dauðann sem öðrum var
hulið. Það var giftudrjúgt að starfa
með Eiríki í stjórn Sálarrannsókn-
arfélagsins í Hafnarfirði og þó að
hann væri á tíræðisaldri var hann
langyngstur allra í andanum. Hann
var eldhugi sem hvatti menn til
dáða.
Eiríkur var léttur á fæti, hljóp við
fót um götur Hafnarfjarðar og virt-
ist geta klifið hæstu tinda. Hann var
glaður, skemmtilegur og fjölfróður.
Á langri ævi kom Eiríkur víða við.
Nýbakaður lögfræðingur ræðst
hann til starfa á alþingi og verður
þar ritari nefndar sem fjallar um
stjórnarskrármál. Þar er honum
m.a. falið að kynna sér ítarlega
stjórnarskrár Norðurlandanna,
Bretlands, Frakklands og Spánar. Í
mars 1944 gerist Eiríkur fram-
kvæmdastjóri Íslandssögusýningar
lýðveldishátíðarnefndar og 17. júní
1944, þá formaður Stúdentafélags
Reykjavíkur, leggur hann ásamt
Ævari Kvaran krans að minnisvarða
Jóns Sigurðssonar á Austurvelli.
Eiríkur naut þess að segja frá
undirbúningnum að stofnun lýðveld-
isins og ýmsu öðru í viðtalsþætti
sem ég gerði með honum fyrir Rík-
isútvarpið 1994. Þar segir hann
einnig: „Ég er fæddur á Ölduhrygg í
Svarfaðardal við Eyjafjörð. Þar kom
að leiðin lá annað. En síðla sumars
1961 kom ég í dalinn, á bernskuslóð-
ina þar, fór upp Sökkustekkjarhæð.
Þaðan er útsýnið vítt og fagurt. Þá
var eftirfarandi skráð á blað:
Í sólu glitrar Svarfaðardalur
samgleðst hugur minn.
Eitthvað hlýtt og undurfagurt
umhverfis mig finn.
Eftir árin alltof mörgu
er ég staddur hér.
Ótal staðir eru vinir
og þeir fagna mér.
Mínum fyrir sálarsjónum
sé ég lítinn dreng,
sjálfan mig á yngstu árum
úti hleyp og geng.
Oft er hryggur, oftar glaður,
örhratt breytist lund.
Ó, að ég væri aftur orðinn
ungur litla stund.
Svarfaðardalur, Svarfaðardalur,
sveitin töfraglæst.
Í mínum augum alla vega
allra sveita stærst.
Þökk fyrir árin er ég dvaldi
í æsku minni hér.
Ljómi frá þeim löngu dögum
lýsir ennþá mér.“
Ég er lánsamur að hafa kynnst
eins litríkum persónuleika og Eiríki
Pálssyni og hlakka til að hitta hann
fyrir hinum megin. Ástvinum hans
votta ég innilega samúð.
Þórarinn Björnsson.
Ekki var alltaf fjölmennt á fund-
um hjá Framsóknarmönnum í Hafn-
arfirði í áranna rás. Það kom þó fyr-
ir. Ekki var heldur alltaf fjörleg seta
ef eintrjánungar mæddu málið. En
þegar Eiríkur Pálsson stóð upp og
fór í pontu lyftist brúnin á fólki.
Hvatning í fáum setningum, einlæg
orð um fyrri tíð, þá nútímann og
nokkuð um framtíðina, sett fram á
þann hátt að menn lögðu við hlustir.
Loks endaði Eiríkur öll sín ávörp
með annaðhvort lausavísu eða heilu
kvæði, alltaf tengt tilefninu og æv-
inlega blaðlaust.
Hann var í raun einstakur maður.
Gekk hratt um götur bæjarins sem
hann ann langa tíð, en stoppaði á
punktinum þegar hann mætti kunn-
ingjum og gaf sér þá góðan tíma,
glettinn í andliti, glaðvær og mál-
efnalegur. Svo var hann aftur rokinn
af stað. Hann sem ól mestan sinn
aldur í Hafnarfirði, var ættaður
norðan úr Svarfaðardal og gleymdi
því aldrei. Í ófá skipti kom hann því
að í ræðum sínum eða ávörpum.
Fólk þar má vita að hann bar Daln-
um sínum góða sögu.
Kári Valvesson.
 Fleiri minningargreinar um Ei-
rík Pálsson bíða birtingar og munu
birtast í blaðinu næstu daga.
 !
     !


 

#F
3
3(3(
23

*. +! 
      1 1 /
   
5  

 

 0

   2 
-

 !   "# #""$
 / >$&'
  $*34 
)* #+- & '! 
 4$/& &* '! 

.&&&* $&
( &* $&0
/ (
  
   
    

 
7(3G
:


3

23

& *5

 4 !4
    
  
  &
 
#  8

!
  

 
 




 # #9$$
:! (&' '! 
)* 
 & 7 *&% '!  #+- &! && $&
:! # & #+- & '! 
*& )* #+- & '! 0
*

:


33:2
9

23
9-
    
   +  4

! 
&
  # 
8
  


 '

4  


 # #)$$
      8 ?&'  4&$*    .& 0

 (
 &
 (
   !  &   7 
      !


    !
   

F9(B2
7

23



3 %&H
).   &* 0
 &' )& 
-. '! 
($  
-. $& @  /+- *(&& '! 

* /+- *# *&'
-. '!  . ' & $&
  /- &$* &* /- &0


  
#I
3(JJ

23
'.  &8 4+!
( &'  
      #: 


 -


;
 




 # 
#)$$
JK $&0