Morgunblaðið - 01.08.2002, Side 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. ÁGÚST 2002 31
ÍSLENDINGAR taka á þessu ári
þátt í sex verkefnum sem fengu
styrk úr Menningu 2000, menning-
aráætlun Evrópusambandsins, og
að auki fengu nokkrir erlendir
bókaútgefendur styrki til að þýða
íslenskar bækur.
Menningu 2000 er ætlað að efla
menningarsamskipti Evrópubúa og
kynna evrópska menningu. Áætl-
unin nær til menningararfleifðar,
bókmennta og allra annarra list-
greina. Veittir eru styrkir til rann-
sókna, starfsþjálfunar, nýsköp-
unar, sýninga, hátíða, ráðstefna,
námskeiða, vinnubúða, þýðinga
o.fl. Að verkefnum þurfa að standa
aðilar frá þremur ríkjum í Evrópu
að lágmarki, þar af a.m.k. tveimur
sem aðild eiga að Evrópusamband-
inu. Umsóknir um þýðingarstyrki
eru undanþegnar þessu skilyrði.
Hönnunardeild Listaháskóla Ís-
lands tekur þátt í verkefni sem yfir
tuttugu listaskólar í Evrópu koma
að. Verkefnið, sem er skipulagt af
Lista- og hönnunarháskólanum í
Helsinki, ber heitið SPARK! New
Design Scenarios for Daily Life in
Europe. Nemendur, kennarar og
almennir borgarar munu taka þátt
í verkefninu sem byggist m.a. á
sýningum og vinnubúðum á fimm
stöðum í Evrópu. Þá verður gefin
út bók. Verkefnið mun standa yfir í
tvö ár og hlaut 546.517 evrur eða
tæpar 47 m. ísl. kr. í styrk.
Félag íslenskra myndlistarkenn-
ara er í forsvari fyrir verkefnið
Tungumál ljósmyndarinnar, sem
fékk 47.738 evrur eða rúmar fjórar
millj. ísl. kr. í styrk. Verkefnið, sem
er námstefna norrænna myndlist-
arkennara, var haldið 23.–29. júní
sl. á Skógum. Þar var fjallað um
notkun ljósmynda í myndlist-
arkennslu og í myndlist almennt.
Lögð var áhersla á að skoða teng-
ingu myndlistarkennslu við sam-
tímann þar sem myndmiðlun og
sköpun ímynda verða æ þýðing-
armeiri. Leitast var við að nám-
stefnan væri sambland af fræði-
legri umfjöllun og verklegum
æfingum. Þátttakendur voru um 80
talsins. Í framhaldi af námstefn-
unni verður skapaður umræðu-
grundvöllur á Netinu þar sem þátt-
takendur geta skiptst á reynslu
sinni af vinnu í skólum. Einnig
verður þar hægt að nálgast ýmis
innlegg sem voru kynnt á nám-
stefnunni til að vinnan megi nýtast
sem flestum. Þá eru uppi hug-
myndir um að gefa út eins konar
handbók fyrir myndlistarkennara í
Evrópu. Meðskipuleggjendur verk-
efnisins eru frá Finnlandi og Dan-
mörku en einnig koma að því há-
skólar í Bandaríkjunum og á Ítalíu.
Búningar og grímur
Minjasafn Austurlands er með-
skipuleggjandi að verkefni sem
tengist búningum og grímum.
Markmið verkefnisins, sem ber
heitið Costumers and Masks Stim-
ulating Innovative Art and Design
– CAMSIAD, er að tengja saman
ólíkar þjóðir í Evrópu, skoða hvað
þær eiga sameiginlegt og skapa
nýja hluti út frá hefð hverrar þjóð-
ar á sviði grímu- og búningagerð-
ar. Meðal annars verður unnið að
hönnun nýstárlegs þjóðbúnings út
frá íslenskri þjóðsagnapersónu og
sjö Íslendingar munu heimsækja
Slóveníu og vinna þar að grímu-
hönnun. Samstarfsaðilar verkefn-
isins, sem tengjast allir lista-
starfsemi og menningartengdri
ferðaþjónustu að einhverju leyti,
eru frá Búlgaríu, Slóveníu, Þýska-
landi, Slóvakíu, Tékklandi, Írlandi,
Kýpur, Englandi og Skotlandi.
Verkefnið fékk 150 þúsund evrur í
styrk sem eru u.þ.b. 12,6 m. ísl. kr.
Bókaforlagið Bjartur fékk
37.032 evrur sem eru rúmar 3 m.
ísl. kr. í styrk til að þýða átta evr-
ópskar bækur á íslensku. Edda –
miðlun og útgáfa fékk úthlutað
33.275 evrum sem eru um 2,8 m.
ísl. kr. til að þýða sjö evrópskar
bækur á íslensku. Bókmennta-
fræðistofnun Háskóla Íslands fékk
25.377 evrur eða rúmlega 2,1 m.
ísl. kr. til að þýða sex evrópskar
bækur sem tengjast listum eða
listasögu á íslensku. Þá fengu
nokkrir erlendir bókaútgefendur
styrki til að þýða íslenskar bækur.
Gríska bókaútgáfan Psichogios
fékk styrk til að þýða bók Þorvald-
ar Þorsteinssonar, Blíðfinn, á
grísku og norska bókútgáfan Pax
Forlag fékk styrk til að þýða sömu
bók á norsku. Ítalska bókaútgáfan
Iperborea fékk styrk til að þýða á
ítölsku Drauma á jörðu eftir Einar
Má Guðmundsson og sænska bóka-
útgáfan Alfabeta Bokforlag fékk
styrk til að þýða Þögnina eftir Vig-
dísi Grímsdóttur.
Umsóknum um styrki úr „Menn-
ingu 2000“, fyrir verkefni sem hefj-
ast árið 2003, þarf að skila fyrir 15.
október og fyrir 31. október vegna
langtímaverkefna. Áhersla verður
lögð á að styrkja verkefni á sviði
tónlistar, dans, leiklistar og ann-
arra sviðslista. Árið 2004 verður
síðan tileinkað menningararfi. Þó
verður hægt að sækja um styrki til
verkefna á öðrum sviðum bæði ár-
in.
Styrkir úr menningaráætlun Evrópusambandsins, „Menning 2000“
Ísland tekur þátt
í sex verkefnum
HRAUSTLEGA gert út á viðinn,
mætti nefna fimmtu stórsýningu
Magnúsar Th. Magnússonar í Perl-
unni, þar sem 80 tréskurðarverk eru
innan dyra en fjögur utan. Magnús
eða Teddi eins og hann kýs að nefna
sig virðist óhemja til verka, því þetta
eru yfirgengileg afköst á sviði
skúlptúrlistar, ef hægt er að setja
allan þennan sundurleita grúa undir
hugtakið. Hér kennir margra grasa,
jafnt um viðartegundir og stílbrögð,
en hinu síðasttalda veltir Teddi lítið
fyrir sér, sem í ljósi vinnubragðanna
verður ekki endilega lagt honum til
verri vegar. Öllu máli skiptir sú við-
tekna hugmynd í skyldum vinnu-
brögðum, að koma frá sér þeirri hug-
mynd sem lýstur viðkomandi hverju
sinni í pataldri við tilfallandi efnivið
sem innan ákveðinna marka telst
fullgilt.
Rekaviður og fundið sprek er í
miklu uppáhaldi hjá gerandanum og
hér virðast formrænt næmi hans, til-
finning fyrir efniviðnum og óheft
sköpunarþörf njóta sín mikið best, til
fullnustu á stundum. Þar kemur
fram ákveðin kennd fyrir samsetn-
ingum, lífrænum hryni og einföldum
lausnum sem auka á áhrifamátt
heildarinnar. Ávinningurinn einnig
sú tímalega fylling sem veðrað efnið
ber í sér ásamt náttúrulegu formi, en
þegar hann gengur lengra og fer að
móta í viðinn vandast málið og oftar
en ekki þeim meir sem lengra er
seilst. Allt önnur átök og kröfuharð-
ara mótunarferli þarf undantekning-
arlaust að vera að baki slíkum vinnu-
brögðum. Kennir skoðandinn strax
að gerandinn hefur verið fjölþreifinn
í smiðju annarra og á stundum bera
verkin keim af hreinum minjagripa-
varningi í voldugum yfirstærðum og
þá vandast málið. Þetta ber vott um
að Teddi geri sér litla grein fyrir tak-
mörkum sínum og reisi sér iðulega
hurðarás um öxl, tendraður skap-
andi framkvæmdagleði. Sum form
þarf fortakslaust að slípa og þaul-
vinna til að þau öðlist innri kraft og
um leið þurfa gerendur að kunna að
velja og hafna. Þetta er hinn stóri
þröskuldur Magnúsar Th. Magnús-
sonar, í öllu falli hafði ég það á til-
finningunni þegar ég hélt á braut, að
úrval verkanna, segjum sirka 10–15,
myndi sóma sér í rými hvaða mikils-
háttar sýningarsalar sem væri á höf-
uðborgarsvæðinu. Þá væri nýr og
sannur Teddi fæddur, er gæti full-
komlega staðið undir listamanns-
nafni. Upplýsingar um sýninguna
fullnægjandi, en velflest verkin fara
vægast sagt illa á staðnum.
Teddi: Til frelsis.
Ákaflyndi
MYNDLIST
Perlan
Opið alla daga á tíma Perlunnar.
Til 8. ágúst. Aðgangur ókeypis.
SKÚLPTÚR
TEDDI
Bragi Ásgeirsson
BÓKABLAÐ spænska dagblaðs-
ins El País, er nefnist Babelia,
birti fyrir skömmu ritdóm um
tvær íslenskar skáldsögur, Slóð
fiðrildanna eftir Ólaf Jóhann
Ólafsson og 101 Reykjavík eftir
Hallgrím Helgason,
en þær komu nýlega
út í spænskri þýð-
ingu hjá RBA-forlag-
inu í Barselóna.
Báðar bækurnar
hljóta harða dóma en
gagnrýnandinn Iury
Lech eyðir þó öllu
meira púðri í að
skjóta niður bók
Ólafs Jóhanns og
segir hana meðal
annars líða fyrir
„vandræðalegan
skort á frásagnar-
tækni“.
Tómleiki
einkennir frá-
sögnina
Lech hefur dóminn
á að geta Halldórs
Laxness og Brekku-
kotsannáls og segist
gera það til þess að
benda á að Íslend-
ingar eiga bók-
menntahefð og þá
staðreynd að ómeð-
vitað eða meðvitað sé
Ólafur Jóhann ekki
aðeins skuldunautur
hins framsækna stíls
Halldórs heldur
byggi hann og á sömu megin-
hugsuninni.
Lech segir að þrátt fyrir að til-
vísunin til verks Halldórs sé hag-
lega gerð sé útkoman vonbrigði:
„Bókin er tilraun til lítt frumlegr-
ar útleggingar á útjaskaðri klisju
um Evrópu á tímum nasista en
hana meðhöndlar Ólafur Jóhann
af litlum næmleika og notar hana
ef til vill aðeins sem auglýsinga-
brellu en sagan er sérstök fyrir
þær sakir hversu endurtekninga-
söm hún er og hve
hún líður fyrir vand-
ræðalegan skort á
frásagnartækni.“
Ennfremur segir
Lech að aðalpersóna
Slóðar fiðrildanna
veki allar tilfinningar
nema samúð og tóm-
leiki einkenni frá-
sögnina, „eins og hún
sé skrifuð samkvæmt
leiðbeiningum úr
bæklingi um texta-
gerð, í stíl sem er að
kafna í sjálfsupphafn-
ingu eins og merkja
má af því hvernig hin
eiginlega frásögn
notfærir sér búta
héðan og þaðan til
þess að búa til ein-
hvers konar ósam-
stætt bútastagl sem
þó gengur út frá því
að til sé almennt
samþykki um sam-
setninginn“.
Innstæðu-
laust egó
Lech segir sögu
Hallgríms Helgason-
ar, 101 Reykjavík, lít-
ilsverða og yfirborðs-
kennda en það megi þó finna í
henni leyndan þráð sem sé til fyr-
irmyndar, „söguna um tilfinn-
ingalegt uppeldi undirgefinnar
kynslóðar sem er upptekin af því
að belgja út sitt innstæðulausa
egó“.
Tómleiki og
innstæðu-
laust egó
Hallgrímur
Helgason
Ólafur
Jóhann Ólafsson
El País um Slóð fiðrildanna
og 101 Reykjavík
GAMLI góði B-framtíðartryllir-
inn er risinn upp frá dauðum og
birtist í allri sinni dýrð í Reign of
Fire. Góðar fréttir fyrir þá sem
muna afar fánýtar, vinalega
ómerkilegar og vitgrannar en
sjaldnast leiðinlegar myndir á borð
við No Blade of Grass, Soylent
Green, The Omega Man – listinn er
langur. Þá sver þessi einfalda fram-
tíðarsýn sig í ætt við japanskar
Godzilla-myndir og afrek skrímsla-
gerðarmanna dvergkvikmyndaver-
anna í Hollywood á síðari hluta 20.
aldar.
Reign of Fire á að gerast um
2020 og mannkynið að líða undir
lok sökum árása eldspúandi, for-
sögulegra ófreskja. Sá sem á heið-
urinn af upprisu þeirra er dreng-
staulinn Quinn, sem vekur upp
fyrsta óvættinn er hann heimsækir
móður sína á vinnustað. Sá er langt
undir yfirborði Lundúna, þar sem
mamma er að líta eftir neðanjarð-
arbrautargerð.
Svo sem tveir áratugir líða.
Quinn (Christian Bale) er orðinn
forsprakki fámenns hóps sem enn
heldur lífi eftir hörmungarnar og
hírist með mannskap sinn í yfir-
gefnum námum á heiðum uppi.
Þeirra er reglulega vitjað af flug-
drekunum, sem sjá mannverurnar
fyrir sér sem hvern annan skyndi-
bita.
Út úr mistrinu kemur ameríski
drekabaninn Van Zan (Matthew
McConaughey) og eftir jaml og fuð-
ur snúa þeir Quinn bökum saman
og leggja til atlögu við móður-
skrímslið.
Það er ekki verið að mylja undir
einn eða neinn, allt gert sem ódýr-
ast og upp á gamla mátann. Við er-
um algjörlega laus við milljóndala-
brellur og stafrænar furðuskepnur
samtímans, flugdrekarnir eru ólán-
legir, ótrúverðugir og hráir. Karl-
leikararnir tveir eru brattir og
bandítalegir og í útliti í fullkomnu
jafnvægi við vel valda tökustaði,
einkum í eyðilegum námum, og
leikmunir og tjöld trú gömlu B-
myndunum fyrrnefndu. Reign of
Fire á þó mest að þakka fag-
mennsku Adrians Biddles, sem á að
baki tökustjórn Aliens, Thelma and
Louise, The World is Not Enough,
The Mummy og The Mummy II og
fleiri gæðamynda af allt annarri
stærðargráðu. Það gerir gæfumun-
inn.
Drekar og
dáðadrengir
KVIKMYNDIR
Laugarásbíó, Smárabíó,
Regnboginn
Leikstjóri: Rob Bowman. Handrit: Gregg
Chabot o.fl. Kvikmyndatökustjóri: Adrian
Biddle. Tónlist: Ed Shearman. Aðalleik-
endur: Matthew McConaughey, Christ-
ian Bale, Izabella Scorupco, Gerald Butl-
er. Sýningartími 100 mín. Buena Vista.
Bandaríkin 2002.
REIGN OF FIRE/ELDRÍKIÐ

1⁄2
KJÁNINN Dizzy (DJ Qualls) er
einskisnýtur, óásjálegur og óvinsæll
með afbrigðum. Bekkjarsystkinin
hafa hann að fífli, þeir einu sem um-
gangast hann eru unglingar á svip-
uðum slóðum á vinsældalistanum svo
og karlbjálfinn faðir hans (Lyle Lov-
ett). Dizzy grípur til örþrifaráða til
að losna úr þessu jarðneska helvíti,
brýtur öll boð og bönn, er rekinn úr
skóla og settur í fangelsi.
Í betrunarhússvistinni lærir hann
að vera svalur og töff af meðfanga
sínum, kemur út aftur breyttur mað-
ur og sest í nýjan skóla undir nafninu
Gil og verður samstundis allt það
sem hann áður þráði.
En heimurinn er víst lítill, o.s.frv.,
og höfundarnir standast heldur ekki
freistinguna að láta sína grútartýru
skína og bögglast við að troða boð-
skap inn í mynd sem rembist við að
vera fyndin – án þess að ráða við það,
hvað þá meira. Það er enginn ljós
punktur í The New Guy, hún er ein-
faldlega drepleiðinleg tímasóun og
stappar örugglega ekki stálinu í
nörda heimsins. Þeir verða einfald-
lega ekki svalir eða fyndnir og ná
aldrei í fallegustu stelpurnar. Það
gerist aðeins í ruslfæðu frá Holly-
wood.
Sæbjörn Valdimarsson
Nýr gaur, gömul lumma
Smárabíó, Laugarásbíó
Leikstjóri: Ed Decter. Handrit: David
Kendall. Kvikmyndatökustjóri: Michael
O’Shea. Tónlist: Ralph Sall. Aðalleik-
endur: DJ Qualls, Lyle Lovett, Eddie Griff-
in, Elizabeth Dushku. Sýningartími 85
mín. Columbia. Bandaríkin 2002.
THE NEW GUY/NÝI GAURINN 0