Heimilistíminn - 14.10.1976, Blaðsíða 17

Á leið til Mandana
Meðan hópurinn þokast fyrstu mllurnar
upp breitt Missourifljótiö skulum viö
kynnast helztu þátttakendum þessarar
sögu. Likast til er þessi leiöangur um þaö
einstakuraö honum stjórna tveir jafnrétt-
háir fyrirliöar. Þeir Lewis og Clark
viröast aldrei hafa deiltinnbyröisog gættu
alltaf fyllsta jafnaöar.Oft þurfti aö kanna
landið framundan. Þá fór annar þeirra
umyröalaust á undan en hinn Ieiddi
meginliöiöá eftir. 1 stórum dráttum virö-
ast þeir hafaskipzt á.enekki mun þó hafa
verið nein föst regla um þaö. Þeir voru
ævinlega einhuga um allar veigamiklar
ákvarðanir, samt hafa þeir sýnilega veriö
gerólikir menn. Meriwether Lewis var
þeirra betur menntaöur, reikulli i lund og
geröi sér meiri rellu af ýmsu. Jefferson
hefur i dagbók kallaö hann imyndunar-
veikan en um það finnast engin merki I
heimildum úr ferðinni: hann virðist sfzt
hafa veikzt oftar eöa meir en aörir
leiöangursmenn. Hann var þeirra meiri
mælskumaöur og þegar þeir þinguöu viö
Indiána haföi Lewis oftast oröiö.
Clark haföi flest þaö sem hann vantaði.
Hann var rauöhæröur og skapbráöur eins
og þykir við brenna meö þannig hæröa
menn, A einni af mörgum tvisýnum
stundum leiöangursins, er hópur óstýri-
látra Sú-Indíána reyndi aö halda eftir ein-
um bátnum eftir aö þeir höföu lagt frá,
missti Klark stjórn á sér og brá sveröi
gegn þeim. Samt var þessi maöur sem
klettur festu og jafnaöargeös þegar
leiöangursmenn réöu ráöum sinum. Hann
viröist hafa notiö álits og vinsælda jafnt
meö hvitum mönnum og rauöskinnum.
Þegar leiöangursstjórarnir tveir voru aö
sinna meinum Indiána er á leið þeirra
uröu — svo sem oft bar til — veitti Lewis
var aö þeir væru viku að fara yfir Kletta-
fjöll, en þeir voru raunar hálft annaö ár á
leiðinni yfir þvert meginland Noröur-
Ameriku. Mest ferðuöust leiöangursmenn
á barkarbátum, sáu torfær og stórkostleg
landsvæði, og kynntust fjölmörgum
þjóöum Indiána, sem sumar hverjar
höfðu aldrei fyrr kynnzthvitum mönnum.
Haustiö 1806 komu þeir aftur til St. Louis
með verömætt safn sýna og visindalegra
athugana.
— t þessu safni rita er sú aöferð höfö að
taka fyrir ákveöiö timabil sögunnar og
lýsa þvl út frá ákveðnum manni, sagöi
Omólfur Thorlacius. — Mér finnst þetta
góð aöferö til aö kynna söguna og I bókun-
um kynnist lesandinn ýmsum hversdags-
legum hlutum daglegs lifs, sem yfirleitt
er ekki lýst i sagnfræðibókum, svo og
klikuskap og flokkadráttum, sem voru viö
lýði á fyrri timum ekki siöur en nú.
þvl athygli aö Clark var „uppáhaldslækn-
ir þeirra”. Og siðar á' ævi Clarks kom
margsinnis i ljós samúö hans og skilning-
ur á högum Indlána. Tuttugu árum eftir
að leiöangrinum lauk skutu Indiánar
vandamálum sinum enn til „hins
rauðhærða” I von um réttláta meöferð og
hann sá til þess aö þeir fengju hana ef það
var á hans valdi.
Ekki er ljóst hvernig þeir Lewis og
Clark hafa ávarpað hvor annan. Bréf
þeirra hefjast á „Kæri Lewis”, og „Kæri
Clark”, eöa þá „Kæri vinur”, I dagbókum
leiöangursins vitna þeir ævinlega hvor til
annars meö titlinum „höfuösmaöur” en
bæta raunar oft við „minn ágæti vinur”.
Við munum aldrei vita hvort þeir hafa
mælt hvor til annars meö skirnarnafni.
Næstan nefnum viö mann, sem aö visu
stóö ekki næstur þeim forsprökkunum I
virðingarröð, en hann var öðrum mönn-
um gagnlegri I feröinni þar sem hann var
þeirra beztur veiöimaöur og vanastur
skógunum. Þessi maöur var George
Drewyer, eöa þannig er nafn hans skráöi I
dagbækur þeirra Lewis og Clarks, en full-
vist má telja aö hann hafi heitiö Georges
Droillard. Hann var sonur fransks Kan-
adamanns og Indiánakonu. Hann var svo
til alltaf i könnunarhópum sem sendur
var á undan, og frábær skotfimi hans
fyllti oft matarpottana. Hann fékk sem
túlkur hæst kaup af undirmönnum, eöa 25
dali á mánuöi.
Leiöangursmenn skiptust I þrjá hópa
sem hver var sér um matargerö og var
liðþjálfi fyrir hverjum hópi, þeir voru
John Ordway — sem viröist hafa séð sér
staklega um hestana —, Nathaniel Pryor
og Charles Floyd. Einn leiöangursmanna
Floyd átti fyrir sér aö deyja I feröinni.
Liöþjálfarnir fengu tiu dala mánaöar-
laun. Hér veröa ekki aö sinni taldir upp
ýkjamargir menn til viöbótar. Sumir risa
aldrei upp úr meginstraumi sögunnar,
einn strauk snemma i feröinni, aöeins
tuttugu og átta þeirra, sem af staö lögöu
fóru förina til enda, en nokkrir slógust
nýir I hópinn á leiöinni. Þeir sem oftast
eru nefndir eru bræöurnir Joseph og
Reuben Fields, veiöimenn góöir, William
Bratton og John Shields, báöir lagtækir
járnsmiöir og byssusmiöir, og Francis
Labiche og Peter Cruzatte, en þeir voru
framar ööru ræöararog siglingamenn. Þá
má nefna John Coulter, sem ekki gat sér
neitt sérstakt frægðarorö I þessari ferð en
átti siöar eftir aö veröa þekktur er hann
uppgötvaði upptök Yellowstone-fljóts.
Hann tryggöi sér sess sem þjóösöguper-
sona er hann komst frá svart-fóta-Indíán
um, sem tekiö höföu hann fanginn nálægt
Bifurshöföa viö Jeffersonfljót. Honum var
gefinn kostur á aö bjarga lifinu meö þvl
aö hlaupa frá einum fimm hundruö elt-
ingarmönnum, fyrst var hann flettur
klæöum og fékk allsnakinn svolitiö forskot
er dugöi honum til aö hlaupa af sér flesta
Gröf Floyds liöþjálfa, sem einn leiöangursmanna lést I feröinni.
17