Réttur - 01.10.1987, Page 35

1000, er nokkrir voldugir höfðingjar
fluttu þann boðskap konungs að þjóðin
skyldi kristni taka og hótuðu ella að
sundra þjóðveldinu og skipta þjóðinni í
tvær andstæðar fylkingar, er berjast
skyldu um hvor drottna skyldi. Noregs-
konungur ætlaði sér þannig að sundra
þjóðinni, ef hún ekki aðhylltist hans boð-
skap og veikja hana þarmeð fyrir frekari
ágengni hans og erindreka hans.
Það er alveg sérstakt dæmi um pólitísk-
an þroska jafnt íslendinga almennt sem
ýmissa goða þeirra á þessu skeiði þjóð-
veldisins það, sem nú gerist.
Síðu-Hallur', einn af kristnu goðunum,
fær það fram að hann fari á fund lögsögu-
mannsins, hins heiðna Þorgeirs Ljósvetn-
ingagoða, og semji við hann um að hann
kveði upp úrskurð um þá trú, er íslend-
ingar skuli aðhyllast í framtíðinni.
Þorgeir Ljósvetningagoði2-3 tekur
þetta erfíða hlutverk að sér: að bjarga
einingu þjóðar og þjóðveldis og móta þá
trú, er menn skyldu aöhyllast á íslandi —
og reyna þarmeð að bjarga í senn sjálf-
stæði þjóðarinnar og einingu hennar. Og
úrskurður hans sýnir hve djúpt hann hef-
ur hugsaö og livílík vandamál hann hefur
leyst þann langa tíma, er hann lá undir
feldi sínum.
Og hvað fólst í þeim úrskurði um þjóð-
arsátt, er Þorgeir Ljósvetningagoði kvað
upp — og hver munu hafa verið rök hans:
1. íslendingar skulu allir skíröir og
1 Sjá frckar um Hall á Síðu í bók minni „Ættasam-
félag og ríkisvald" bls. 143, bls. lóSogbls. 195.
2 Rétt er að taka eftir mismuninum á
„landsmenn" og „höfðingjar" í tveim ólíkum
frásögnum, sem vakin er eftirtekt á í „Ættasam-
félaginu" bls. 176.
3 Sjá nánar um Þorgeir og Skafta í „Ættasamfé-
laginu" bls. 177-181.
kristnir kallast. — Þar með sló Þorgeir úr
hendi Noregskonungs átylluna til þess að
leggja ísland undir sig smátt og smátt.
2. „Blóta má, en þó á laun“. — Hinir
heiðnu máttu tigna goð sín áfram en ekki
opinberlega. Hof þeirra höfðu hvort sem
var verið ætluð til einkaþjónustu.
3. Hrossakjötsát skyldi bannað. —
Ari fróði segir það hafa verið afnumið
nokkrum árum síðar að undirlagi Ólafs
helga. — Manni finnst það mikið efamál
að það hafi gerst svo fljótt. Bannið er
byggt á því að hrossakjöt var etið við
blót. — Nú vitum við að það helst alveg
fram á 12. öld að kenna vissa daga vik-
unnar við þá Oðinn, Tý og Þór og er þá
líklegt að hrossakjötsát, sem fram fer á
heimilunum, — og er oft handhægasti
maturinn, — skuli aflagt svo fljótt, en
hinna fornu goða minnst daglega í tali.
Líklega hefur það tekið lengri tíma að
framkvæma þau lög, þó sett væru.
4. Barnaútburður skal leyfður. —
Þessi undanlátssemi við heiðna siði hefur
líklega verið skammlíf, ef lífskjör héldust
sæmileg. Þetta var raunverulega þeirra
tíma fóstureyðing — með öllum þeim til-
finningalegu vandamálum, er fylgdu,
enda dæmi í íslendingasögunum um
hvernig fyrirskipun um útburð var brotin.
Þessi úrskurður hins heiðna goða og
lögsögumanns, er nú sjálfur tók kristni og
varpaði goðum sínum síðan í Goðafoss,
var nú samþykktur af öllum aðilum.
Þorgeiri og Halli á Síðu tókst að varð-
veita einingu og sjálfstæði þjóðarinnar.
Þessi þjóðarsátt, kveðin upp af einhverj-
um vitrasta lögsögumanni íslands, er tal-
andi tákn um þroska þjóðar vorrar og
leiötoga hennar sem er alveg einstakur í
sinni röð. Kristninni hefur afar sjaldan í
sögu fyrstu 1000 áranna veriö komið á svo
friðsamlega og skynsamlega sem á Islandi.
211