Morgunblaðið - 11.01.2006, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. JANÚAR 2006 25
ÍSLENDINGAR hafa löngumlagt leið sína til Kaup-mannahafnar, enda margtsem dregur okkur til þessarar
gömlu höfuðborgar Íslands. Ég held
þó að það sama hafi gilt um mig og
aðra Íslendinga sem þangað ferðast
að við höfum fæst komið í Jónshús.
Það er kennt við Jón Sigurðsson for-
seta sem þar bjó í nær þrjá áratugi
(1852–1879) ásamt konu sinni, Ingi-
björgu Einarsdóttur. Heimili þeirra
hjóna var félagsmiðstöð og athvarf
Íslendinga í Höfn meðan þeirra
hjóna naut við. Ég verð að gera þá
játningu að í þetta sögufræga hús
hafði ég ekki komið fyrr en ég tók
við embætti forseta Alþingis, en
Jónshús er í eigu Alþingis. Það kom
mér þægilega á óvart hversu Jóns-
hús er áhugaverður staður og mig
langar í þessari grein að segja í
stuttu máli frá starfsemi hússins.
Starfsemin í Jónshúsi
Jónshús, sem er þriggja hæða hús
við Øster Voldgade 12, byggt 1849,
hefur verið í eigu Alþingis frá árinu
1967 þegar Carl Sæmundsen stór-
kaupmaður gaf það í minningu Jóns
og Ingibjargar. Árið 1970 hófst svo
rekstur í húsinu. Nú ber þriggja
manna hússtjórn ábyrgð á rekstri
þess í umboði Alþingis. Þar er nú
minningarsafn um Jón Sigurðsson
og Ingibjörgu og bókasafn auk þess
sem húsið er miðstöð félagstarfs Ís-
lendinga í Kaupmannahöfn. Þá hef-
ur sendiráðspresturinn aðstöðu í
húsinu auk þess sem fræðimaður,
sem dvelst hverju sinni í fræði-
mannsíbúð Alþingis við Skt. Pauls-
gade, hefur til afnota vinnustofu
þar. Í Jónshúsi er einnig íbúð um-
sjónarmanns hússins, en hann ann-
ast daglegan rekstur hússins í um-
boði hússtjórnar.
Sýning um Jón Sigurðsson
og sjálfstæðisbaráttuna
Fyrir þá Íslendinga sem koma til
Kaupmannahafnar til að skoða sig
um eru sýningarherbergin á 3. hæð-
inni áhugaverðasti hluti hússins, en
á þeirri hæð var áður íbúð þeirra
hjóna Jóns og Ingibjargar. Sýningin
fjallar um uppvöxt, ævi og lífsstarf
Jóns Sigurðssonar og helstu áfanga
í sjálfsstæðisbaráttu Íslendinga að
honum gengnum, heimastjórn 1904,
fullveldi 1918, stofnun lýðveldis 1944
og þau miklu samskipti sem Íslend-
ingar og Danir hafa átt síðan. Þá er
saga hússins rakin. Loks er í einu
herbergjanna sérstök sýning til-
einkuð Ingibjörgu Einarsdóttur.
Þessi sýning er opin almenningi á
miðvikudögum og fimmtudögum frá
kl. 6 til kl. 8 að kvöldi og á sunnu-
dögum kl. 2 til 5 síð-
degis. Jafnframt er
hægt í samráði við
umsjónarmann að
skoða sýninguna á
öðrum tíma.
Félagsstarfið
Félagsstarfsemin í
Jónshúsi er mjög fjöl-
breytileg. Húsið er
miðstöð fyrir starf-
semi þeirra fjölmörgu
Íslendinga sem bú-
settir eru í Kaup-
mannahöfn og ná-
grenni og má segja að
það gegni að vissu marki ekki ósvip-
uðu hlutverki nú og á dögum Jóns
og Ingibjargar.
Í Jónshúsi er skrifstofa og vinnu-
aðstaða fyrir Íslendingafélagið og
Félag íslenskra stúdenta sem hafa
staðið fyrir opinni dagskrá í húsinu
frá upphafi. Fjöldi annarra félaga
og samtaka hefur einnig fasta starf-
semi í húsinu og nýtir sér þá aðstöðu
sem þar er boðið upp á til funda og
samkomuhalds af ýmsum toga. Í
þeim fjölbreytta hópi eru Konu-
kvöld (en þau samtök hafa starfað
frá því að rekstur hússins hófst), Ís-
lenskuskóli (fyrir börn á skólaaldri),
Bókmenntaklúbburinn THOR, Ís-
lenski söfnuðurinn, Kirkjuskólinn,
Kór íslenska safnaðarins, Barnakór-
inn, Kvennakór Kaupmannahafnar
og Staka sem er blandaður kór.
Loks má nefna AA-samtökin og Al-
Anon sem einnig hafa starfað lengi í
húsinu.
Sem dæmi um það fjölþætta fé-
lagslíf sem fer fram í Jónshúsi má
nefna að þar er reglulega spiluð fé-
lagsvist, sýndar kvikmyndir (m.a.
verið frumsýndar stuttmyndir) og
myndlistasýningar eru í húsinu. Þá
eru árvissir atburðir eins og þorra-
blót fyrir eldri borgara og jólamark-
aður þar sem seldar eru ýmsar jóla-
vörur. Einnig má nefna tímabundna
viðburði eins og veglega ljós-
myndasýningu sem Þjóðminjasafnið
setti upp sumarið 2005 fyrir Alþingi
um heimsókn Friðriks VIII
Danakonungs til
Íslands árið 1907
Bókasafnið í Jónshúsi er rekið af
Íslendingafélaginu í Kaupmanna-
höfn og er þar að finna u.þ.b. 6.000
bækur. Það er opið til
útlána á miðviku-
dögum og fimmtudög-
um frá kl. 6 til 8 að
kvöldi og annan laug-
ardag í mánuði kl. 11
til kl. 12.30.
Alla sunnudaga er á
boðstólum kaffi og
meðlæti milli kl. 2 og 7
síðdegis og hafa fé-
lagar í kvennakórnum,
kór íslenska safnaðar-
ins, Stöku og stjórn-
armenn í Íslendinga-
félaginu o.fl. haft
umsjón með kaffisöl-
unni. Þar liggja jafnframt frammi
íslensk blöð og hægt er að hlusta á
íslenskt útvarp á staðnum.
Sendiráðsprestur
Eins og áður er rakið hefur sendi-
ráðspresturinn íslenski í Kaup-
mannahöfn aðstöðu í Jónshúsi, en
hann hefur jafnframt skrifstofuað-
stöðu í sendiráði Íslands við Strand-
gade 89. Sendiráðspresturinn þjón-
ar íslenska söfnuðinum í
Kaupmannahöfn og Íslendingum
annars staðar í Danmörku eftir því
sem við verður komið og hann er
jafnframt fulltrúi Tryggingastofn-
unar ríkisins í Kaupmannahöfn. Í
Jónshúsi getur fólk fengið viðtöl við
sendiráðsprestinn og hann vígir
hjón og skírir börn í því herbergi
sem áður var skrifstofa Jóns Sig-
urðssonar. Þá er hann með í húsinu
vikulegan fermingarundirbúning
frá því í september og fram að hvíta-
sunnu.
Guðsþjónustur íslenska safnaðar-
ins eru að jafnaði haldnar síðasta
sunnudag hvers mánaðar í Skt.
Pauls kirkju í Kaupmannahöfn, sem
er skammt frá Jónshúsi. Og eftir
guðþjónustu er kirkjukaffi í Jóns-
húsi.
Kirkjuskóli starfar yfir vetr-
artímann og hefur aðstöðu í Jóns-
húsi og kirkjukór íslenska safnaðar-
ins í Kaupmannahöfn æfir að jafnaði
öll miðvikudagskvöld í húsinu.
Líf í Jónshúsi
Starfsemin í Jónshúsi er blómleg
og hún hefur styrkst með þeim end-
urbótum og breytingum sem gerðar
hafa verið á húsnæðinu á seinustu
árum. Samkvæmt upplýsingum frá
umsjónarmanni hússins var fjöldi
þeirra sem kom í húsið á síðasta ári
um 10.000 manns og sótti með því
samkomur og aðra viðburði, skoðaði
sýninguna, kom í sunnudagskaffi
eða notaði húsið til félagsstarfs.
Húsið þjónar þannig vel því hlut-
verki að vera miðstöð félagsstarfs
Íslendinga á Kaupmannahafn-
arsvæðinu. Það er líka vert að vekja
athygli á því að íslenski skólinn sem
starfar í húsinu hefur aldrei verið
fjölmennari en í vetur og er nú
kennt í tveimur deildum. Þá hefur
kirkjuskólinn aldrei verið betur
sóttur en þennan vetur.
Fyrir þá Íslendinga sem heim-
sækja Kaupmannahöfn er Jónshús
jafnframt áhugaverður staður því
sýningin um líf og starf Jóns og
Ingibjargar er nokkuð sem hvergi
er hægt að sjá annars staðar. Ég vil
þess vegna eindregið hvetja alla þá
sem eiga leið um Kaupmannahöfn
og sem enn hafa ekki komið í Jóns-
hús að bregða sér þangað og skoða
sýninguna. Leiðin er tiltölulega auð-
rötuð. Þegar gengið er frá Strikinu
er best að fara í gegnum Rósen-
borgargarðinn og þá er stutt í Jóns-
hús. Það væri líka hyggilegt að líta
áður á vefinn um Jónshús. Þar er
hægt að finna ýmsan fróðleik um
húsið og dagskrá viðburða.
Jónshús í Kaupmannahöfn
Eftir Sólveigu Pétursdóttur ’Húsið þjónar þannigvel því hlutverki að
vera miðstöð fé-
lagsstarfs Íslendinga á
Kaupmannahafn-
arsvæðinu.‘
Sólveig
Pétursdóttir
Höfundur er forseti Alþingis.
TENGLAR
.............................................
www.jonshus.dk.
Á undanförnum árum hafaþingmenn Samfylking-arinnar hvað eftir annaðvakið athygli Alþingis á
því hversu hátt matvælaverð er hér
á landi borið saman við önnur lönd
Evrópu og flutt tillögur um hvernig
takast megi á við þennan mun.
Þingmennirnir hafa margspurt ráð-
herra fjármála-, landbúnaðar og
viðskipta hvernig þeir hyggist beita
sér í málinu en það hefur orðið fátt
um svör. Engar hugmyndir – engin
úrræði.
Nú hefur forsætisráðherra
ákveðið að setja nefnd í málið til að
kanna það – eina ferðina enn.
Stærsti orsakaþátturinn
Rannveig Guðmundsdóttir, þing-
maður Samfylkingar í suðvest-
urkjördæmi, hefur verið í far-
arbroddi í þessum málum og það
var fyrir hennar frumkvæði að Al-
þingi samþykkti í desember 2002 að
fela ríkisstjórninni að kanna mat-
vælaverð á Íslandi í samanburði við
helstu nágrannalönd. Hag-
fræðistofnun Háskóla Íslands var
falið að vinna verkið. Skýrsla stofn-
unarinnar kom út rétt fyrir þinglok
vorið 2004 og náði því aldrei inn í
umræðu á Alþingi.
Skýrsla Hagfræðistofnunar var
ítarleg og vel unnin og þar kom
glöggt fram sá mikli munur sem er
á matvælaverði á Íslandi og í Nor-
egi annars vegar og í Evrópusam-
bandinu hins vegar. Þá varpar
skýrslan skýru ljósi á hvað það er
sem veldur þessum mikla mun. Ný-
leg könnun norrænu samkeppn-
iseftirlitanna stað-
festir allt sem fram
kom í skýrslu Hag-
fræðistofnunar, bæði
hvað varðar verðmun-
inn og helstu orsaka-
þætti.
Niðurstaðan er allt-
af sú sama: Stærsti
einstaki orsakaþátt-
urinn er það fyr-
irkomulag sem er á op-
inberum stuðningi við
landbúnað á Íslandi.
Stuðningur við fram-
leiðendur í landbúnaði
er alls metinn á rúma
15 milljarða á ári og tæpan helming
hans, eða 6,4 milljarða, borga lands-
menn í matarverði. Ef verulega
væri dregið úr innflutningshömlum
á matvælum myndi matarreikn-
ingur landsmanna lækka umtals-
vert.
Skattar og samkeppni
Aðrir orsakaþættir í háu mat-
arverði eru skattar en virð-
isaukaskattur á flestum matvörum
á Íslandi er nokkru hærri en að
meðaltali í samanburðarlöndunum.
Hefur Samfylkingin í þrígang lagt
til á Alþingi að virðisaukaskattur
verði lækkaður úr 14% í 7%.
Flutningskostnaður til landsins
vegur nokkuð í matarverðinu sem
og smæð markaðarins. Í því sam-
bandi er líka vert að hafa í huga að
matarverð í þéttbýli og strjálbýli á
Íslandi er alls ekki það sama ein-
mitt vegna flutningskostnaðarins.
Hefur Kristján Möller, þingmaður
Samfylkingarinnar í
norðausturkjördæmi,
verið manna ötulastur
að benda á þetta á Al-
þingi.
Samþjöppun á mat-
vörumarkaði, hvort
heldur sem er meðal
birgja eða í smá-
söluverslun, er einn
þáttur sem þarf að
fylgjast vel með sem
og sveiflum í gengi
krónunnar. Þær skila
sér í hækkuðu mat-
arverði þegar gengið
lækkar en ekki er víst
að verðið sé jafn fljótt að lækka aft-
ur þegar gengið styrkist eins og nú
hefur verið raunin um nokkurn
tíma. Samfylkingin hefur ítrekað
lagt áherslu á að styrkja samkeppn-
iseftirlit með markaðsráðandi fyr-
irtækjum en fengið litlar und-
irtektir hjá stjórnarliðum.
Síðast en ekki síst kom svo fram í
skýrslu Hagfræðistofnunar að
staða Íslands og Noregs utan Evr-
ópusambandsins er áhrifavaldur
sem ekki er hægt að horfa framhjá.
Tími aðgerða runninn upp
Niðurstöður og skýringar liggja
fyrir á því hvers vegna mat-
vælaverð er umtalsvert hærra hér á
landi en annars staðar. Tími kann-
ana og úttekta er liðinn – tími að-
gerða runninn upp. Forsætisráð-
herra setti málið í nefnd. Sú leið er
gjarnan notuð þegar á að svæfa eða
þæfa mál t.d. fram yfir kosningar. Í
hvert skipti sem erfið umræða kem-
ur upp er hægt að vísa til þess að
málinu sé svo blessunarlega vel fyr-
ir komið í nefnd.
Ríkisstjórnin hefur það á valdi
sínu að grípa til margvíslegra að-
gerða sem geta skilað okkur Íslend-
ingum lægra matarverði. Mikilvæg-
ast er án efa að taka upp
beingreiðslur í stað tollverndar og
framleiðslutengdra styrkja og losa
bændur undan þeirri miklu mið-
stýringu sem nú einkennir skipulag
og framleiðslu í landbúnaði. Slíkar
greiðslur myndu þegar til lengri
tíma er litið auka hagræðingu og
samkeppni í landbúnaði og fram-
leiðendur myndu án efa kappkosta
að búa til nýja markaði fyrir vörur
sínar.
Það er ekki eftir neinu að bíða í
þessu efni og nú þegar þarf að vinna
að breytingum í styrkjakerfi land-
búnaðarins í samvinnu við fulltrúa
bænda og neytenda. Þessum erfiðu
ákvörðunum verður ekki lengur
slegið á frest né þær svæfðar í
nefnd. Samfylkingin mun hér eftir
sem hingað til fylgja því fast eftir að
á þessum málum verði tekið.
Of hátt matvælaverð
Eftir Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur ’Tími kannana og út-tekta er liðinn – tími að-
gerða runninn upp.‘
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
Höfundur er formaður
Samfylkingarinnar.
gið í Norðlingaskóla
m skóla-
samning
Morgunblaðið/Ásdís
ur borgarstjóra sem heimsótti skólann í haust.
naðar-
gaskóla,
n hafa
dir þeim
ði að
innu-
im.
að undir
a þegar
a, en það
ð sent
ra. „Við
a sam-
r um
sáttir við
kemur í
nskóla-
Þar sagði
i skoðun
eykjavík-
ur og skólastjóri og kennarar
Norðlingaskóla gætu með góðu
móti rammað það skólastarf og þá
skólastefnu sem fyrirhuguð væri í
skólanum inn í núverandi kjara-
samning.
Hermann segir kennarana hins
vegar telja að full þörf hafi verið
á því að taka upp breytt skipulag
á vinnutíma kennara og vísar til
þess að Norðlingaskóli sé nýr
skóli sem starfi út frá hug-
myndum um skóla án aðgrein-
ingar og einstaklingsmiðað nám.
Tilraunin með breytt fyr-
irkomulag hófst í haust og segir
Hermann kennara skólans
ánægða með reynsluna af því.
„Það eru allir mjög sáttir við
þetta. Þetta hefur gengið mjög
vel,“ segir hann.
um við
omulagið
maður
borgar,
ólastjóra
ka
finu.
iðleitni
aholti
mennta-
tjóra við
m vildi
í kjara-
eljum að
að semja
starf-
Hann segir skipta miklu að
kennarar skólans vilji vinna sam-
kvæmt því samkomulagi sem þeir
ásamt skólastjóra og fræðslu-
yfirvöldum í Reykjavík hafa und-
irritað um breytt launa- og
vinnutímafyrirkomulag kennara.
Samkomulagið er tilraun til eins
árs. „Ég hef verið sannfærður
um það að kennarar skólans vilji
vinna samkvæmt þessu vinnufyr-
irkomulagi.“ Hann segist vita af
óánægju Félags grunnskólakenn-
ara og vonast til að hægt verði
að lenda þessu máli í friði.
viðleitni
jórans
sdóttir
ir verk-
eykjavík
agi um
, kenn-
firvöld í
ð er kveð-
nutíma-
m er frá-
kenn-
„Ef sátt er um þetta verkefni
milli starfsfólks skólans og rekstr-
araðila, sem er borgin, þá tel ég
það vera tilraunarinnar virði,“
segir ráðherra. „Fagfólk kemur að
þessu verkefni og ef menn telja að
það geti leitt til framþróunar í
skólastarfi eiga menn að skoða
það betur. Allt sem leiðir til aukins
sveigjanleika í skólastarfi er af
hinu góða.“
ið athyglisvert