Eimreiðin - 01.04.1937, Blaðsíða 51

E'mreidin sjálfstæði íslands og sambandslögin
171
en nokk.ru seinna, sem sé 1380, sameinuðust Noregur og
Öanrnörk undir sama konung, — og þaðan stafar það upp-
liaílega, að ísland hefur síðan haft hinn sama konung og
^anmörk. Var og seinna, eins og margir vita, þeim konung-
Urn heitinn erfðaréttur að konungdómi á íslandi (sbr. einlcan-
^ega »eiðana« í Kópavogi 1662, til handa Friðreki þriðja
^anakonungi), og komst þá á um leið hér — eins og komið
'ar í hinum sambandslöndunum, Noregi og Danmörku —
^onungs-einveldi svo kallað, í öllum stjórnarmálum landsins.
^n svo kom það til allmiklu seinna, að Noregur og Dan-
lnórk skildu, sem sé 1814, og hélzt eftir það sambandið við
Danmörku eina.
felja ber, að einveldi konungs haíi verið afnumið í Dan-
ni°rku, sambandslandi voru, með grundvallarlögum þeirra
1849 (5. júní); en engum breytingum olli þetta hér þá, enda
P°tt ýmsar tilraunir væru gerðar til þess að fá slíka breyt-
lngn (og voru um það gerðar áskoranir og samþyktir á hin-
11111 Jiafnkunnu þjóðfundum íslendinga, t. d. 1851, 1867 og
en þá var Jón Sigurðsson kominn lil skjalanna), en
j strandaði þetta á þverúð Dana, því að í raun réttri réði
nUngur þessu aldrei einn, heldur liafði hann sér við lilið
. nska ráðgjafa. — Ég slcal aðeins slcjóta því hér inn í, að
ybrstandandi tíma hefur komið fram rödd um það í riti,
fern eigi er enn farið að kryfja til mergjar opinberlega, að
j ail(i hali aftur orðið (í svip) sjálfstælt og lýðveldi, eftir
a c ainótin 1800, sem sé 1809 í Jörundar-upphlaupinu, en eigi
c,ður þa5 telcið liér með í reikning. — En þegar nú ekki
fékst
eins
einveldið afnumið hér á landi eftir miðja öldina fyrri,
Isl ®reinf var» tóku Danir þann sið upp, vegna þrálætis
endinga, að skipa málum landsins (»sérmálunum«, er svo
n ust síðar) með einhliða gefnum lögum af Ríkisþinginu
» t-S a’ með konungsstaðfestingu, og voru það hin alræmdu
íslÓðn>ög« frá 1871 (2. jan.), því að þau fjölluðu um »stöðu
j^j'n s 1 ríkinu«, þar sem landið var ákvarðað, eins og það
1 ’ ))()aðskiljanlegur hluti Danmerkurríkis, með sérstökum
j-11 sréttindum«. En landsréttindin voru, samlcvæmt stöðu-
^jganuni’ ýms »innanlandsmál«, en hin voru kölluð »sam-
b eg mál«, svo sem aðallega utanríkismálin, sem landið