Eimreiðin - 01.04.1937, Blaðsíða 81

eimreiðin
NVIR HEIMAR
201
vitsmunamann og Brandes var. í einum fyrirlestra þeirra,
sem rithöfundurinn Konrad Simonsen liélt við háskólana í
Kaupmannahöfn og Osló 1917, gefur hann þessa óvægilegu
'ýsingu á áhrifum Georgs Brandesar á andlegt líf samtíð-
arinnar:
»Það er ljóst, að hinn ákafi áróður prófessors Brandesar
hefur aldrei orðið til annars en að vekja liatur og þverúð.
Aldrei hafa orð lians knúð frarn rödd kærleikans. Með sí-
endurteknum yfirlýsingum sinum um fyrirlitningu sína á
heinisku mannanna, átthagaást þeirra og þjóðarkend, trú
Þeirra og tilbeiðslu á æðri máttarvöldum, gróðursetti hann
Þessa sömu fyrirlitningu hjá æskulýðnum, og með það takmark
fyrir augum skipaði hann rithöfundunum, bæði þeim stóru
°g smáu, í floklca. — Árangurinn af því, hvernig hann upp-
rsetti trúna á allar hugsjónir, varð upplausn, sundrung, girndir,
efnishyggja, öfund, guðsafneitun og þegar bezt lét yfirborðs-
þekking. Slíkur varð skerfur hans til menningarinnar, þeirrar
nienningar, að gera sálir manna að andlausum vélum og draga
skapgerð manna niður í sorpið.« — Gamlir Brandesardýrk-
endur krossuðu sig í bak og fyrir, þegar þeir lieyrðu annað
ems og þetta um sitt gamla goð, en öðrum þótti vel mælt.
Það rétta er, að hér var með óvægum orðum lýst gjaldþroli
hinnar gömlu raunsæisstefnu, eins og það gjaldþrot kom fram
1 heimsófriðinum 1914—’18. Enda standa ummælin einmitt
1 sambandi við afskifti Brandesar af þeim hildarleik.
Eftirstríðs-bókmentirnar frá árunum 1918—1928, eða næstu
hu árin eftir friðarsamningana, einkenna sig að bölsýni og
uPplausn. Hinna liræðilegu afleiðinga blóðbaðsins á vígvöll-
unum verður greinilega vart í bókmentum þessa tímabils.
Herrnennirnir koma heim af vigstöðvunum lemstraðir á lík-
ania og sál. Þar tekur atvinnuleysið við þeim, upplausnin
heima fyrir, eða þá fjölskyldulífið, sem er fyrir löngu gleymt
eflir vistina á vígvöllunum. Þessir heimkonmu hermenn eru
lQtarlausir kvistir í jarðvegi þjóðfélagsins. Þeim finst sem
Þeini sé ofaukið, finst þeir eigi að hverfa, séu fyrir. Átakan-
Jega kemur þessi bölsýni fram í bókum Remanjues, »Tíð-
l^halaust á vesturvígstöðvunum« og »Vér liéldum heim«. í
H Sjá Konrad Simonsen: Dcn modernc Menneskctype (ll.útg.), bls. 57-58.