Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Síða 15

6. Nauðsyn þess að deilur milli ríkja séu settar niður á friðsamlegan
hátt án nokkurrar valdbeitingar er undirstrikuð með því að ríki eru
skylduð til að leysa deilur sínar með sáttagjörð eingöngu samkvæmt
ákvæðum sáttmálans.
7. Sáttmálinn finnur hugmyndinni um það að auðlindir hafsbotnsins
séu sameiginleg arfleifð mannkyns raunhæfan framkvæmdagrund-
völl.
8. Sáttmálinn ákveður að sanngirni skuli ríkja á margan hátt í sam-
skiptum ríkja á hafinu. Það kemur m.a. fram í reglunum um skipt-
ingu arðs af vinnslu hafsbotnsauðlinda utan 200 sjómílna, aðgangi
landluktra og afskiptra ríkja að fiskimiðunum í efnahagslögsögu
nágrannaríkja og skiptingu hagnaðar sem fæst vegna vinnslu auð-
linda á hafsbotni.
En þótt sáttmálinn hafi stofnað til nýrrar réttarskipunar á vett-
vangi hafréttarins er því þó ekki að leyna að hann skiptir gæðum hafs-
ins og hafsbotnsins mjög misjafnt milli ríkja heims. Strandríki eru
talin 98 alls en stærstur skerfurinn fellur í skaut aðeins 45 þeirra.
Ríkasta þjóð veraldar, Bandaríkin, hlýtur stærstu og verðmætustu
efnahagslögsöguna í sinn hlut. Um 40% norðurheimskautssvæðisins
kemur undir lögsögu Sovétríkjanna. 1 hlut aðeins tíu ríkja veraldar
koma 55% af heildarflatarmáli efnahagslögsögunnar. I þeim hópi eru
aðeins tvö þróunarlönd, Brasilía og Indónesía. Noregur og ísland eru
hins végar í hópi þeirra 13 ríkja sem stærst landgrunn hljóta sé mið-
að við ytri brún landgrunnssvæðisins (continental margin).1)
Hafréttarsáttmáli Sameinuðu þjóðanna er mikill að vöxtum. Hann
er alls 320 greinar og 9 viðaukar. Fyrstu 10 kaflar hans taka til hins
hefðbundna hafréttar og fjalla almennt um not hafsins svo sem sigl-
ingar og flugumferð, fiskveiðar og nýtingu landgrunnsins. I 11. kafla
eru settai' reglur um hafsbotninn. Þar fer með yfirstjórn hin nýja
Hafsbonsstofnun S. Þ. Sú stofnun skipuleggur, framkvæmir og stjórn-
ar vinnslu auðlinda á hafsbotni.
I 12. kafla er fjallað um verndun hafsins gegn mengun og í 13. kafla
um haf- og fiskirannsóknir. I 14. kafla er fjallað um miðlun og þróun
tækni á sviði hafrannsókna og vinnslu. I 15. kafla er að finna ítarlegar
reglur um skyldu ríkja til að leggja langflestar deilur sínar til frið-
samlegrar bindandi sáttágjörðar. Þar eru einnig ákvæði um stofnun
hins nýja Hafréttardómstóls sem sæti mun fá í Hamborg.
1) L. Alexander, Indices o£ National Interest in the Ocean, Ocean Development and Inter-
national Law Journal, Vol. 1, No. 1, 1973, bls. 39.
69