Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Qupperneq 26

auka mun vöxt og viðgang laxastofnanna í framtíðinni. Rökin að baki
þessari nýju reglu eru næsta augljós. Þau ríki sem laxveiðiár eiga hafa
lagt í verulegan kostnað og fjárfestingar með laxarækt, uppeldi seiða
og sleppingum og auk þess gert ráðstafanir til að varna mengun í
slíkum ám. Það er því eðlilegt að slíkri fjárfestingu sé veitt viss laga-
vernd. Óheftar laxveiðar erlendra ríkja á úthafinu eða laxastofna upp-
runaríkisins í efnahagslögsögu þeirra geta valdið upprunaríkinu miklu
tjóni svo sem dæmin sýna í Norðaustur-Atlantshafi á síðustu árum.
Hér hefur því málum verið skynsamlega skipað. Til móts við hagsmuni
ríkjanna sem ekki eru upprunaríki er komið með því að leyfa skal þeim
veiðar ef bann veldur þeim efnahagslegum áföllum.
Laxastofnar sem eiga uppruna sinn í ám á Islandi og Noregi hafa
verið veiddir í allnokkrum mæli innan efnahagslögsögu annarra nálægra
ríkja á liðnum árum, aðallega frá 1980, svo sem kunnugt er. Þetta nýja
ákvæði Hafréttarsáttmálans mun skapa möguleika á takmörkun og
betri stjórnun slíkra veiða þegar þar að kemur. Er það mikilvægt þar
sem mikil áform eru á döfinni um laxahafbeit, sérstaklega á Islandi,
en forsenda þess að hún geti átt sér stað er að laxinn verði ekki ofnýtt-
ur á úthafinu eða í efnahagslögsögu annarra ríkja. Fyrir Norðurlönd-
in hefur þetta ákvæði sáttmálans því verulegt gildi.
VII. VERNDUN HAFSINS GEGN MENGUN.
Með Hafréttarsáttmálanum eru í fyrsta sinn í þjóðarétti settar al-
þjóðlegar réglur sem ætlað er að taka til allra heimshafanna og vernda
þau gegn mengun og öðrum skaðlegum umhverfisáhrifum. Fjallar XII.
kafli sáttmálans um verndun og varðveislu umhverfis hafsins. Fram til
þessa hefur aðeins verið um svæðisbundna samninga að ræða svo sem
Norræna umhverfisverndarsamninginn, sem gildi tók 5. október 1976,
og Oslóarsamninginn um varnir gegn mengun sjávar vegna losunar
úrgangsefna frá skipum og flugvélum frá 1972, eða samninga á sér-
sviðum, þótt til allra hafa taki, svo sem Lundúnasamningurinn um
varnir gegn mengun hafsins vegna losunar úrgangsefna frá 1972.
I upphafsgrein XII. kafla, 192. gr., er því lýst yfir að á ríkjum hvíli
sú almenna skylda að vernda og varðveita umhverfi hafsins. Þótt það
sé ekki nánar skilgreint verður að telja að með umhverfi hafsins sé
hér átt við öll lögsögusvæði, allt frá landhelgi og innsævi til úthafsins.
1 194. gr. er rætt frekar um skyldu ríkja til þess að hindra og draga úr
mengun hafsins af hvaða orsökum sem hún kann að stafa. Jafnframt er
lýst þeirri skyldu ríkja að starfsemi og framkvæmdum á þeirra vegum
80