Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Page 27

skuli svo háttað að þær hafi ekki í fÖr með sér mengunaráhrif á Önnur
ríki og mengun sem stafar af slíkum framkvæmdum skuli ekki ná út
fyrir eigin lögsögu hlutaðeigandi ríkis.
Önnur ákvæði XII. kafla mæla fyrir um skyldu ríkja til þess að setja
löggjöf til þess að koma í veg fyrir mengun hafsins og samræma störf
sín á þessu sviði á svæðagrundvelli og jafnframt að gera alþjóðasamn-
inga um þessi atriði sín á milli eða á vettvangi alþjóðastofnana.
I einstökum greinum er fjallað um tilteknar orsakir mengunar. I 207.
gr. er fjallað um mengun sem berst í hafið frá landi, sérstaklega af
völdum eiturefna, í 208. gr. um mengun frá hafsbotnsvinnslu innan
lögsögu hlutaðeigandi ríkis, í 210. gr. um mengun vegna losunar úr-
gangsefna, í 211. gr. um mengun frá skipum og í 212. gr. um mengun
úr andrúmsloftinu. I 194. gr. eru talin upp ýmis ákvæði sem ríki skulu
framkvæma í þeim tilgangi að halda mengun í lágmarki. Meðal þeirra
eru reglur um hönnun, smíði, búnað og rekstur skipa.
Mikilvægt atriði er í þessu sambandi hvernig þessum reglum verður
framfylgt og af hvaða aðila þegar erlend skip eiga í hlut, en ljós er
jafnan lögsaga strandríkisins yfir eigin skipum.
Strandríkið hefur heimild til þess að setja reglur í efnahagslögsögu
sinni um varnir gegn mengun þar sem stafar frá skipum (211. gr. 5.
mgr.). Slíkar reglur verða þó að vera í samræmi við almennt viður-
kenndar reglur sem settar hafa verið af alþjóðastofnunum. Verða er-
lend ríki þá að hlíta slíkum reglum strandríkisins. Hér getur strandríkið
með öðrum orðum ekki lagt strangari skuldbindingar á erlend skip í
efnahagslögsögu sinni en hafa hlotið alþjóðlega viðurkenningu. Flest
í því vörn gegn valdníðslu strandríkisins.
Losun úrgangsefna í efnahagslögsögunni er ætíð óheimil nema með
leyfi strandríkisins.
Að því er varðar valdboðslögsöguna fer strandríkið með hana þegar
um er að ræða losun úrgangsefna í efnahagslögsögu þess og varðandi
önnur brot erlendra skipa þar (216. gr.). Skrásetningarríkið skal sjá
um að skip þess hlíti mengunarákvæðum sáttmálans að öðru leyti. I
218. gr. er sérstaklega fjallað um lögsögu hafnarríkisins yfir erlendum
skipum þegar þau eru af fúsum vilja stödd í höfn eða við flothafnir
undan ströndum þess.
Draga má þá ályktun að ákvæði Hafréttarsáttmálans um verndun
umhverfis sjávar og varnir gegn mengun séu mikilvægur áfangi og
þarft nýmæli í þjóðarétti. Þau leysa úr brýnni þörf og eru ekki síst
mikilvæg fyrir ríki sem byggja á nýtingu hinna lifandi auðlinda hafs-
ins. I þeim hópi eru einmitt Norðurlönd. Þar að auki kallar hin aukna
81