Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Page 46

að vextir (eða verðtrygging og vexir) skuli greiddir á alla fjárhæðina
eða hluta hennar.“ Hér ákveður dómstóllinn fjárhæð — kaupverð —
til handa seljandanum, varnaraðilanum, og því getur dómstóllinn verð-
tryggt fjárhæðina eða dæmt vexti samkvæmt lagaákvæðinu. Þriðja
röksemdafærslan skírskotar til reglunnar um góða trú, en í 39. gr.
samningalaganna frá 1973 segir: „Skyldu sem rís af samningi skal
fullnægt eða réttur samkvæmt honum nýttur á hefðbundinn hátt og í
góðri trú“. Þessi regla ein sér eða ásamt reglunni um að efndir á samn-
ingum megi skilyrða þannig að tjónþolinn standi við skuldbindingar
sínar getur orðið nægjanlegur lagagrundvöllur fyrir því að endurskoða
(verðtryggja) kaupverðið eða að afhending gegn greiðslu nafnverðs
samræmist ekki því að efna samninginn í góðri trú. Vandinn við þessa
leið er sá að ef hægt er að nota regluna um góða trú sem lagagrund-
völl til þess að endurmeta verð þégar krafist er efnda á samningum,
má líka nota hana til að breyta umsömdu verði í samningum sem
ekki eiga að koma til framkvæmda fyrr en e.t.v. löngu síðar. Það er
líklegt að dómstóllinn hafi séð fyrir þessa hugsanlegu notkun regl-
unnar um góða trú og því gætt þess að geta um þessa leið án þess
að byggja niðurstöðu málanna á henni. Einn fræðimaður hefur bent
á að hægt sé að byggja leiðréttinguna á gr. 3(4) í samningalögunum
(bætur végna samningsrofa), en þar segir: „Tjónþoli á rétt á að samn-
ingnum sé framfylgt nema . . . það sé, eins og málum er háttað, órétt-
látt.“ Samkvæmt þessu sjónarmiði felur vald dómstólanna til að hafna
kröfu um efndir samnings í sér vald til að taka hana til greina með
skilyrðum.
I dómi nokkrum taldi meirihluti hæstaréttar ennfremur að verð-
tilboð leysti kaupanda ekki undan skyldu sinni til að hlíta endurmati
verðs. Ástæðan er sú að kaupandinn heldur peningunum í vörslu sinni
og gæti hagnast á verðbólgunni á meðan. í sératkvæði var því aðeins
fallist á endurmat að kaupandinn fjárfesti í öðru og gæti þannig bak-
tryggt sig. Þessi dómari gat um vandkvæði þess að fá fulla baktrygg-
ingu með skammtíma fjárfestingu.
Nýlega kvað hæstiréttur svo á að jafnvel aðili sem sekur er um
samningsrof og leitar eftir endurgreiðslu á útborgun eigi rétt á raun-
hæfri endurgreiðslu. Endurgreiðsla vegna óréttmæts gróða er venju-
lega metin með hliðsjón af verðlágsþróun, t.d. þegar aðili á rétt á endur-
greiðslu fyrir að hafa greitt skuld annars aðila.
Framangreindar reglur um raunhæfar fjárgreiðslur ná ekki til
ákvörðunai’ refsingar í dómsmáli. 1 nýlegu fjárdráttarmáli krafðist
ákæruvaldið þess að „þreföldunarreglunni“ (reglan um að refsingin
100