Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Síða 50

Aí vettvangi
Guðrún Erlendsdóttir dósent:
NOKKRAR HUGLEIÐINGAR UM HRD. 1981:128
Miklar umræður hafa verið á síðari árum um réttarstöðu fólks í
óvígðri sambúð. Dómstólar hafa tekið afstöðu til vissra þátta við
fjármálauppgjör við slit óvígðrar sambúðar, en mikil óvissa hefur ríkt
um marga þætti við slit sambúðar.
Aðalreglan um fjármál sambúðarfólks hefur verið sú, að sambúðar-
aðilar eru eins settir og tveir einstaklingar, þannig að fjárhagsmálefni
þeirra verður að leysa samkvæmt grundvallarreglum fjármunaréttar-
ins. Við slit sambúðar tekur því hvor aðili það sem hann á, engin helm-
ingaskipti eru eins og þegar um hjúskap er að ræða. 1 þeim tilvikum,
er báðir aðilar afla tekna og tilviljanakennt er, hvor þeirra greiðir
heimilisnauðsynjar og hvor þeirra fjárfestir í eignum, leiðir þessi
regla ekki til sanngjarnrar niðurstöðu og ekki heldur í þeim tilvikum,
er annar aðilinn vinnur eingöngu á heimilinu og hefur ekki tök á að
afla sér eigna.
Hér á landi hefur verið reynt að ráða bót á því misrétti, sem orðið
getur við slit óvígðrar sambúðar, á þann veg að dæma sambúðaraðila
(konu) þóknun fyrir heimilisstörf á sambúðartímanum. Má segja, að
fram á síðustu ár hafi það verið viðurkennd regla, að konur ættu rétt
á ráðskonulaunum, er upp úr sambúð slitnaði.
Árið 1981 gekk dómur í Hæstarétti, Hrd. 1981:128, þai* sem í fyrsta
skipti er vikið frá þeirri dómvenju að dæma ráðskonulaun. Dómur þessi
felur að mínu mati í sér stefnubreytingu hjá Hæstarétti í þessum
málum.
Ég mun hér á eftir fjalla lítillega um þennan dóm og gera jafnframt
grein fyrir dönskum dómi, U 1980.480 H, þar sem Hæstiréttur Dana
komst að svipaðri niðurstöðu og komist var að í hinum íslenska hæsta-
réttardómi.
104