Tímarit lögfræðinga - 01.12.1985, Page 23

ákvörðun sem léttbærust fyrir dómþola. í málflutningi er verjanda
þá rétt að nota hina gagnrýnu (kritisku) aðferð, þ.e. sýna fram á veilur
í ákæru ríkissaksóknara, í sönnunarfærslu og málflutningi sækjanda og
krefjast sýknu á þeim grundvelli, að ákæruvaldinu hafi ekki tekist að
sanna sekt ákærða skv. 108. gr. oml. Ef slík vörn er verjanda ógeðfelld,
er sú leið hugsanleg að losa sig undan verjandastarfanum. Það gæti
verjandi réttlætt fyrir sjálfum sér með því m.a., að hendur hans séu
að nokkru leyti bundnar vegna þessarar vitneskju (eða grunar) og svo
kunni að fara, að hann geti ekki gætt hagsmuna sökunauts eins vel og
annars væri.23) Þetta verður verjandi reyndar að gera, án þess að
uppskátt verði um raunverulegt tilefni og án þess að valda skjólstæðingi
sínum sakarspjöllum að öðru leyti. Óvíst er því, að dómari verði við
ósk verjanda. En heldur er það óviðeigandi, ef verjandi þarf að bera
fyrir sig tylliástæðu til þess að losna undan starfanum. Persónulegt
álit verjanda á sekt skjólstæðings eða persónuleg afstaða hans til söku-
nauts og atburða yfirleitt eiga ekki að hafa áhrif á starf verjanda, ef
hann er til þess hæfur, sbr. 8. gr. siðareglna lögmanna.
Aðstaða verjanda við kröfugerð og málflutning er mun auðveldari,
ef ljóst þykir liggja fyrir, að ákærði sé brotlegur, t.d. vegna þess að
hann var staðinn að verki, en hann viðurkennir samt ekki verknaðinn
og krefst sýknu. Formsins vegna verður verjandi að gera sýknukröfu
fyrir dómi. Sama máli gegnir, ef sökunautur krefst sýknu, þótt hann
hafi játað á sig verknað. Ef slík krafa byggist á réttarreglum eða lög-
skýringum, sem verjandi telur út í hött, ber honum að vísu að krefjast
sýknu, en vafasamt er, að verjanda sé rétt eða skylt að mótmæla laga-
skilningi ákæruvaldsins, ef hann telur þann skilning réttan. Og vart
verður til þess ætlast í málflutningi, að verjandi fylgi sýknukröfunni
eftir af miklum sannfæringarkrafti.24)
Þrátt fyrir þá aðalreglu, að verjandi megi ekkert gera eða segja, sem
skaðað getur hagsmuni sökunauts, getur komið til árekstra milli mis-
munandi réttarhagsmuna, þ.e. hagsmuna sökunauts og almannahags-
muna. Annars vegar er verjandi bundinn af lögboðinni þagnarskyldu
gagnvart skjólstæðingi sínum að viðlagðri refsiábyrgð, ef út af er
brugðið, sbr. 86. gr. 1. mgr. i.f. oml. (almenn þagnarskylda verjanda),
1. gr. 1. 61/1942 (almenn þagnarskylda lögmanna) og 94. gr. oml.
(bann við vitnisburði verjanda), sbr. 88. gr. oml. og 230. gr. hgl. Siða-
reglur lögmanna leggja verjanda enn frekari þagnarskyldu á herðar,
23) Sjá Ragnar Aðalsteinsson 1978, 112.
24) Sjá Johs. Andenæs 1984, 75-76.
229