Vera - 01.10.1991, Blaðsíða 6

FJALLKONAN
Og íslensku Hafnarstúdent-
arnir hafa verið Jljótir að
kveikja á perunni?
Já þeim varð íljótt ljóst mikil-
vægi þessara hugmynda fyrir
framtíð lands og þjóðar. Það var
auðvelt fyrir þá að sýna fram á að
á íslandi byggi sérstæð þjóð, sem
átti sér sína sögu, menningu og
ekki síst tungu. Allt voru þetta
þættir sem höfðu mótast og
dafnað í skauti íslenskrar nátt-
úru. Nú hófst endurreisn og
endursköpun íslenska þjóðar-
sjálfsins og íslenskrar karl-
mennsku, en uppistaðan í þeim
vef var íslensk náttúra, tunga,
saga og menning.
Það var síðan á grunni þess að
þeir voru íslendingar og því full-
gildir menn, að íslenskir karl-
menn gátu haslað sér völl á sviði
stjórnmála og krafist yfirráða yfir
eigin landi.
íslensk náttúra, íslensk
saga, íslensk tunga
og íslensk menning
voru undirstaða í
mótun íslensks
þjóðarsjálfs og
íslenskrar
karlmennsku.
En hvar koma kvenkenndir
þættir til sögunnar?
í orðræðu þeirra eru þessir
fjórir þættir, náttúran, sagan,
tungan og menningin kvenkennd-
ir. Þá er ekki vísað til þess að
málfræðilega eru þessi orð öll
kvenkyns. Heldur er vísað til þess
að þessir þættir hafa ríkjandi
kvenkennd einkenni. Náttúran
hið eilífa ílæði lífsins er í flestum
tungumálum kvenkennd. Hún er
móðir náttúra eða móðir jörð.
Hún fæðir af sér allt líf og felur
það síðan í skauti sínu þegar það
hefur runnið sitt skeið. í orðræðu
íslenskra þjóðernissinna var
íslensk náttúra talin gegna lykil-
hlutverki í mótun íslensks þjóðar-
sjálfs og karlmennsku. ísland,
land andstæðnanna - öræfi, fjöll,
hverir, jöklar og eldfjöll, efldi ekki
aðeins líkamlegt atgervi manna
heldur og andríki þeirra. Mikil-
vægi landsins sem andleg lind
lýsti sér m.a. í hinni sterku þrá
sem kemur fram í ljóðum íslend-
inga búsettra í Höfn að láta grafa
sig í íslenskri mold. Þeir trúðu því
að það eitt tryggði að andleg afrek
þeirra héldu áfram að lifa með
þjóðinni. Við dauðann yrði hold
þeirra ekki aðeins að íslenskri
mold, heldur sameinaðist andi
þeirra anda landsins.
íslensk náttúra átti þannig
hlut í að marka sérstöðu íslend-
inga frá Dönum. Hið sama gilti
um hina íslensku sögu. Sagan er
hið eilífa ílæði tímans, hún er í
senn umgjörðin og lindin sem
Greining ó tóknum
hinnar sígildu
Fjallkonumyndar sýnir
aðhún erísenn
persónugervingur
íslenskrar nóttúru,
íslenskrar tungu, sögu
og menningar.
Inga Dóra talar viö opnun Rannsóknarstofu í kvennafrœðum við
Hóskóla íslands.
varðveitir anda og afrek manna.
Og um leið mótar hún menn og
hvetur þá til dáða. í orðræðu
íslenskra þjóðernissinna voru
tengslin milli náttúru og sögu
talin mjög náin. Hin sérstöku
náttúruskilyrði hér voru talin
hafa sett skýr mörk á þróun
íslenskrar sögu. Ef náttúran hefði
verið öðruvísi hefði sagan verið
allt önnur. Sagan í orðræðu þjóð-
ernissinna var eins og móðirin,
lindin og skautið, sem geymdi og
verndaði anda forfeðranna og
ílutti vitneskjuna um afrek þeirra
á milli kynslóða.
Og ástkæra ylhýra málið?
Það þarf ekki að íjölyrða um
mikilvægi íslenskrar tungu í
mótun þjóðarsjálfsins. Tungan er
kennd við móðurina, hún er
móðurmálið sem barnið lærir við
móðurkné. Það er ekki aðeins
móðirin sem ræður málinu, tung-
unni sjálfri er einnig likt við konu
og móður.
Hugtökin tunga og menning
eru nátengd, orðið menning vísar
til þess að vera maður og það er
tungumálið sem gerir menn að
menningarverum. Það er einkum
hlutverk móðurinnar með full-
tingi tungunnar að færa barnið af
hinu „náttúrulega" dýrslega stigi
yflr á stig menningar og andlegs
þroska. íslensk menning er talin
rótgróin í íslenskri tungu, án
íslenskunnar væri engin islensk
menning. Og eins og tungan, er
sönn íslensk menning frjósöm
hrein og tær.
íslensk náttúra, íslensk saga,
íslensk tunga og íslensk menning
voru undirstaða í mótun íslensk
þjóðarsjálfs og íslenskrar karl-
mennsku. Það var á grundvelli
virkni þessara þátta, sem íslend-
ingar gátu krafist þess að fá
viðurkenningu sem fullgildir karl-
menn og gert kröfur um að
stjórna landi sínu sjálflr. Leið
íslendinga inn á svið stjórnmála
og valda var vörðuð kvenkennd-
um þáttum. Það var því ekki
aðeins mikilvægt fyrir íslenska
karlmenn að rækta og styrkja
tengslin við þessa þætti, heldur
urðu þeir að ná valdi yfir þeim, því
án þeirra máttu þeir sín einskis.
Hefðbundin leið karla til að
öðlast aðgang og yfirráð yflr kven-
kenndum „auð“ er að gera hið
kvenkennda í senn að þjóni sín-
um og tigna það sem gyðju.
Yfirráð og tignun íslenskra karl-
manna á hinum kvenkenndu
öflum krystallaðist í þjóðartákni
íslendinga, Fjallkonunni. Fjall-
íslands minni
Eldgamla ísafold,
ástkœra fósturmold,
fjallkonan frið!
mögum þín muntu kœr,
meðan lönd gyrðir sœr
og gumar girnast mœr,
gljár sól á hlíð.
Þetta Ijóð orti Bjarni Thorarensen (1786-1841)
á námsárum sínum í Kaupmannahöfn.
6