Vera - 01.10.1991, Blaðsíða 18

SKAPANDI KONUR
veit en sú sem veit of mikið...
Það er ekki hluverk konunnar
að kafa í undirdjúp þekk-
ingarinnar, né heldur að reikna
brautir himintunglanna...."
Sumum konum reyndist
staðan svo eríið að þær létu
eigin sálarfrið hafa forgang. Frá
30 ára aldri snéri Gaetana
Agnesi sér að trúmálum og
velgerðarstarfi þrátt fyrir þá
aðdáun sem henni hlotnaðist í
Evrópu. Anna Maria von
Schurmann og náttúruvísinda-
konan Sibylla Merian snérust
til varnar og gengu til liðs við
ofsótta trúflokka.
„Bókmenntir eru ekki og
eiga ekki að vera höfuðstarf
kvenna" , sagði enska skáldið
Robert Southey hinni ungu
Charlotte Bronté. Til allrar
hamingju voru Charlotte og
systur hennar, Emily og Anne
skynsamari og héldu áfram að
skrifa.
Skáldkonur 19. aldar voru
kraftmiklar og áberandi og þær
voru margar. En starf þeirra
var samt allt annað en auðvelt
og frá karlmönnum fengu þær
ekki meiri uppörvun en kyn-
systur þeirra fyrr á öldum.
„Það er sammerkt öllum
bókum er íjalla um uppeldi
kvenna að þeim hefur yfirsést
ein afar mikilvæg staðreynd:
Konur, jafnvel ungar náms-
meyjar, sinna náminu sam-
hliða heimilisstörfunum. Ef
karlmaður í námi giftir sig er
vandlega séð til þess að hann
fái frið. Nám hans er heilagt ...
Til þessa hafa konur þurft að
læra í barnaherberginu eða í
eldhúsinu um leið og þær
vagga barninu. Þær verða að
sjá um heimilið og annast
sjúklinga áður en tími gefst til
að þroska hæfileika sína í
listum og visindum".
Þannig lýsti Caroline Healey
Dall hvers var vænst af konum
og hver áhrif væntingar þessar
höfðu á möguleika kvenna til
frama. Fjölskyldan þarfnaðist
„heimilisengilsins", mannveru
er stöðugt var til taks án eigin
óska eða skoðana.
Með ritverkum kvenna
mátti samt afla tekna og ýtti sú
staðreynd undir viðurkenningu
á ritstörfum þeirra. Auk þess
unnu konur ritstörf sin inni á
heimilunum en samtímis gátu
þær séð um heimilið svo líf
eiginmannsins færi ekki úr
skorðum. Margar konur, til
dæmis George Eliot og George
Sand, skrifuðu undir karldul-
nefnum. Á Viktoríutímanum
þótti óæskilegt að nöfn kvenna
birtust opinberlega.
Hindranir á vegi kvenna á
braut lista og vísinda hurfu ein
af annarri uns kom fram á 20.
öldina, en þá opnuðu háskólar
og listaskólar konum loks dyr
að helgidómum sínum.
Tímarnir höfðu breyst frá því er
Anna Maria von Schurmann,
„undur aldarinnar" á 17. öld,
varð að sitja bak við tjald er
hún hlýddi á fyrirlestra við
háskólann í Utrecht, þar til árið
1906 að Marie Curie var skipuð
prófessor við Sorbonne há-
skóla.
Þó að konum væri nú
heimill aðgangur að æðri skól-
um þýddi það ekki að hvaða
stúlkubarn sem var gæti látið
draum sinn rætast um frama á
sviði vísinda eða lista. Það var
sjaldgæft að sama áhersla væri
lögð á menntun dætra og sona,
nema þá að dóttirin væri
aldeilis sérlega gáfuð. Hjóna-
bandið staðfesti mikinn mun á
starfsframa eiginkonu og
eiginmanns: Með giftingunni
tryggði maðurinn sér þjónustu
og umönnun en eiginkonan
gekkst undir botnlausan þræl-
dóm.
En ungmeyjunum var kennt
að dreyma aðra drauma: Um
prinsinn sem kæmi á hvítum
hesti og hrifi þær með sér í
ævintýrahöllina.
BÁ snaraði úr sœnsku.
RANNSÓKNARSTOFA Í KVENNAFRADUM
OPNUÐ VIÐ HÁSKÓLA ÍSLANDS
Rannsóknarstofa í kvenna-
fræðum við Háskóla íslands
var formlega opnuð í Odda
þann 25. ágúst síðastliðinn. í
stjórn stofunnar eiga sæti þær
sr. Auður Eir Vilhjálmsdóttir,
tilnefnd af guðfræðideild,
Guðný Guðbjörnsdóttir, upp-
eldisfræðingur, tilnefnd af fé-
lagsvísindadeild, Helga Kress,
bókmenntafræðingur, tilnefnd
af heimspekideild, Ragnheiður
Bragadóttir, lögfræðingur, til-
nefnd af lagadeild og Kristín
Björnsdóttir, hjúkrunarfræð-
ingur og Guðrún Ólafsdóttir,
landfræðingur án tilnefninga.
Meginviðfangsefni rann-
sóknarstofunnar er að efla og
samhæfa rannsóknir í
kvennafræðum, að hafa sam-
starf við innlenda og erlenda
rannsóknaraðila á sviði
kvennafræða, en hliðstæðar
stofnanir starfa við fiesta
háskóla í nágrannalöndum
okkar. Önnur viðfangsefni eru
að koma á fót gagnabanka um
kvennarannsóknir og vinna að
og kynna niðurstöður rann-
sókna i kvennafræðum og að
veita upplýsingar og ráðgjöf
varðandi rannsóknir í kvenna-
fræðum. Ennfremur er stof-
unni ætlað að leita samstarfs
við deildir háskólans um að
auka þátt kvennafræða í
kennslu fræðigreina og að
gangast fyrir námskeiðum og
fyrirlestrum um kvennafræði
og kvennarannsóknir.
Á opnunarhátíðinni sagði
Guðný Guðbjörnsdóttir frá
stofnun stofunnar og kynnti
markmið og störf hennar. Inga
Dóra Björnsdóttir mannfræð-
ingur flutti erindi sem hún
kallar: „Þeir áttu sér móður.
Kvenkenndir þættir í íslenskri
þjóðernisvitund". Þá var flutt
tónlist af söngkonunum Mar-
gréti Pálmadóttur og Jóhönnu
Þórhallsdóttur, Bjarna Jóna-
tanssyni píanóleikara og Vil-
bergi Júlíussyni fagotleikara. í
tilefni opnunarinnar var
myndlistarsýning í Odda á
verkum eftir íslenskar konur í
eigu Listasafns Háskóla
íslands.
18