Árbók VFÍ - 01.01.1992, Blaðsíða 205
Grunnvatnsmengun 203
4.3.3. Grunnvatnsstreymi, þar sem foúast má við rennsli, sem er minna en 0,001 l/s á
hvern lengdarmetra
Grunnvatnsstreymi af þessari stærðargráðu er ekki nýtanlegt til vinnslu og mengunin bærist
stult frá upptakastað.
4.4 Til útskýringar
Grunnvatnsstreymi er miðað við streymi í gegnum 50 m meðalþykkt af þversniði í grunnvatni.
Á sprungusvæðum gildir þykkt meginveitisins.
Þar sem olía er eðlisléttari en vatn, telst þetta vera hámarksdýpi á því sem getur verið í
hættu. Einu staðirnir, sem frá slíku getur brugðið, eru þar sem sprungur ná langt niður og
hugsanlegt er, að grunnvatnið nái að berast niður í sprungumar (t.d. sprungukerfið í kringum
Reykjavík). Til að draga úr slíkri áhættu er neðangreint skilyrði sett:
Ef undirliggjandi jarðvegur og berggrunnur er mjög lekur, k >10' sm/s, og dýpra er en 5 m
til grunnvatns, ber að hafa viðbúnað í flokki I, þó rennsli sé undir ofangreindum mörkum.
Reynslan frá Rosmhvalanesi sýnir, að sendinn jarðvegur heldur nær engri olíu. Hún hripar
beint niður til grunnvatns og flýtur þar á yfirborði. Nánast vonlaust er að ná til að hreinsa
grunnvatn, ef olían berst niður á meira dýpi en 5 m. Með þessari grein er því sleginn varnagli,
sem á að taka á slíkum aðstæðum. Þetta ákvæði gæti komið til álita á yngri hraunum.
5 Samantekt
Reynsla fyrri ára sýnir að það gagnar lítið að vera með ströng ákvæði hvað varðar mengunar-
varnir ef ekkert eftirlit er með að eftir þeim sé farið. Það er einnig ljóst að ákvæði um frágang
sem hafa í för með sér umtalsverðan kostnað verða að vera rökstudd. Loks verða allir að gera
sér grein fyrir því að hætta á umhverfisskaða er verulega mismunandi eftir aðstæðum. Með
það í huga var þetta yfirlit tekið saman.
Mynd 4 sýnir þau svæði, sem hugsanlegt er að falli undir áhættuflokk I. Það skal áréttað, að
líklegt er, að vernd vegna streymis (sjá 4.1.5.), er lfkast til bundin við lindasvæðin, sem merkt
eru á kortinu. Mynd 5 sýnir þau svæði sem líklega koma til með að falla undir áhættuflokk II.
Á það skal bent, að þrátt fyrir einstök frávik vegna ónákvæmni í teiknivinnu og gagnaöflun,
er ólíklegt að flokkun þessara svæða breytist verulega. Ljóst er þó, að mat á umfangi slfkra
svæða verður að einhverju leyti huglægt og ekki víst að Náttúruverndarráð eða Hollustuvemd
leggi sama skilning í hvernig flokka á svæðin þegar kemur að afgreiðslu.
Not af yfirliti þessu geta verið margvísleg. í fyrsta lagi er skýrð mengunarhætta sú, sem get-
ur stafað frá olíugeymum. 1 annan stað er skýrt hvernig mengunarhætta er mismikil eltir stað-
háttum og ýmsum aðstæðum. Notandinn á því að geta hæglega gert sér grein fyrir hættunni á
hverjum stað. I þriðja lagi er bent á, að frágangur á olíuvömum geti verið mismunandi, eftir
því hver hættan er.
Heimildir:
Amþór Garöarsson, 1978: Vatnavernd, íslenskt vatnakerfi og verndun þeirra. Náttúruverndarráö.
Freysteinn Sigurösson, 1990: Groundwater from Glacial Areas in lceland. Jökull 40. pp 119-146.
Landvernd 1975: Votlendi. Ritgerðir 11 sérfræöinga í náttúru og búvísindum. Ritstjóri Arnþór Garðarsson.
Skipulag Ríkisins, munnlegar upplýsingar.