Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1992, Side 101

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 22
97
W C7 Á HÉRAÐI HAFA, Á SÍÐASTA ÁRATUG, ORÐIÐ
VERULEGAR BREYTINGAR Á ALGENGI
ÝMISSA ÁHÆTTUÞÁTTA ÆÐASJÚKDÓMA.
Jóhann Axelsson I, Sigrún Guðmundsdóttir ', Guðrún
Pétursdóttir 1, Gunnlaugur Ólafsson 1, Stefán B.
Sigurðsson 1 og Ólafur Ólafsson 2
1) Rannsóknarstofa H.í. í lífcölisfr. og 2) Landlækniscmbættið
Árin 1979 og 1980 voru 526 Héraðsbúar á aldrinum
6 - 60 ára rannsakaðir m.a. með tilliti til áhættuþátta
hjarta- og æðasjúkdóma. Þetta var þáttur umfangs-
mikillar heilsufarslegrar samanburðarrannsóknar á
íslendingum og Vestur-íslendingum. Áratug síðar
voru 123 einstaklingar á aldrinum 20-70 ára
rannsakaðir að nýju m.t.t. sömu áhættuþátta.
Hér verður gerður samanburður á nokkrum
blóðfitugildum hjá aldurshópnum 20-60 ára árið 1980
og 1990. Meðaltalsgildi þríglýseríða hækkuðu um
20% á tímabilinu og fjöldi þeirra einstaklinga sem
höfðu þríglýseríðgildi > 1,6 mM tvöfaldaðist. Ekki
reyndist marktæk aukning á meðaltalsgildi heildar-
magns kólesteróls á tímabilinu, hins vegar breyttust
innbyrðis hlutföll kólesteról tegunda þannig hjá fjölda
einstaklinga að ætla má að áhætta m.t.t. æðasjúk-
dóma hafi aukist í þessum aldurshópi s.l. áratug.
Nái HDL-kólesteról þvf að vera fjórðungur eða
meira af heildarkólesterólmagni einstaklings er talið
að það veiti nokkra vernd gegn kransæðasjúkdómi.
Árið 1980 hafði helmingur úrtaksins HDL% > 25 en
aðeins 30% árið 1990. LDL-kólesterólgildi > 4,1 mM
höfðu 40% árið 1980 en 52% áratug síðar.
Heildarkólesteról > 7,0 mM höfðu 10,7% úrtaksins við
fyrri mælinguna en 18,2 við þá síðari.
Hlutfall kólesteróltegunda
Heildarkólesteról - HDL
HDL
hefur verið kallað æðarkölkunarstuðull, þetta hlutfall
er af mörgum talið betri vísibreyta um áhættu en
heildarmagn kólesteróls. Sé HDL-kólesteról 25%
hcildarkólesteróls verður stuðullinn 3. Árið 1980
höfðu 18,8% úrtaksins æðakölkunarstuðulinn > 4 en
38,4% tíu árum síðar.
Slyrkt af RannsóknarsjóOi H.í. og VísindaráOi.
^ KÖNNUN Á HÖGUM HJÚKRUNARFRÆÐINGA
OG VIÐHORFUM ÞEIRRA TIL STARFA OG
NÁMS : STARFSÁNÆGJA
Raenheiður Haraldsdóttir. hifr.
Jóna Siggeirsdóttir, hjfr.
Ásta Thoroddsen, hjfr.
Námsbraut í hjúkrunarfræði
Háskóla Islands
Innganeur. Skortur á hjúkrunarfræðingum til starfa
hefur verið einn meginvandi íslenskrar heilbrigðis-
þjónustu um áratuga skeið. Skyndilokanir
sjúkradeilda og sveiflur f starfsmannahaldi vegna
manneklu eru dýrar, og mikilvægt að þekkja sem best
viðhorf hjúkrunarfræðinga til þeirra atriða er ráða
vinnuframlagi þeirra.
Markmið könnunarinnar var að kanna starfsánægju
hjúkrunarfræðinga, streitu þeirra f starfi, vinnuálag,
mannaskipti og skipulagsform hjúkrunar.
Aðferð. Byggt var á slembiúrtaki 935 hjúkrunar-
fræðinga í Hjúkrunarfélagi íslands og Félagi
háskólamenntaðra hjúkrunarfræðinga og voru heimtur
66 % (Fhh 73%, HFÍ 62%). Samanburður
nokkurra lýðfræðibreyta þýðis, úrtaks og svarenda
gaf til kynna góða samsvörun. Mælitækið,
spurningalistinn, mældi alls 335 breytur og var að
hluta til byggður á eldri íslenskum könnunum en auk
þess var notaður staðfærður spumingalisti McCloskey
og Mueller
( MMSS ).
Niðurstöður. Færri hjúkrunarfræðingar vinna fullt
starf ( 33%), en konur í öðrum stéttum ( 48%). Tæp
23% hjúkrunarfræðinga finna mjög mikið eða mikið
fyrir streitu tengdri störfum. íslenskir
hjúkrunarfræðingar eru í heild heldur óánægðari í
störfum en bandarískir kollegar þeirra (3.22 / 3.28).
Þeir eru sáttari við vinnutímann og stuðning við
fjölskyldur (þar með talin barnaheimili), en verulega
óánægðari með launakjör sfn (2.34 / 4.ol). Fylgni
reyndist marktæk (p=.05) milli starfsánægju og
vinnutíma, vinnuaðstöðu, starfsanda, stjórnunar,
árangurs hjúkrunar, stuðnings við starfsfólk og
upplýsingastreymi, en neikvæð marktæk fylgni við
sjreitu í starfi og framamöguleika.
Ályktanir. Hugsanlega mætti auka vinnuframlag
íslenskra hjúkrunarfræðinga með því að bæta
möguleika þeirra til starfsframa og leita leiða til að
draga úr starfstengdri streitu. Draga mætti úr örum,
kostnaðarsömum mannaskiptum (staff tumover) með
stjórnunaraðgerðum og kjarabótum.