Sagnir - 01.04.1988, Síða 50

Sagnfræði og fjölmiðlun
ist best í fréttamennskunni.
Guðjón: Ég hugsa að það nýtist
nokkuð vel hér á íslandi því fjöl-
miðlar eru flestir fámennir hér.
Óðinn: Ég held, svo maður ein-
faldi þetta svolítið, að manni nýtist
best að kunna að beita bókum, og
maður ímyndar sér að maður viti
frekar - eða ætti að minnsta kosti
frekar að vita betur en aðrir hvar
eitthvað er að finna. Svo kemur að
góðu gagni að kunna að fara með
heimildir, en það lærir maður líka á
löngu starfi í blaðamennsku. En
nám í sagnfræði styttir sjálfsagt leið-
ina eitthvað.
Hraðinn og mistök í
fréttamennsku
Einar: Ég hef ekki orðið var við það
að þeir sagnfræðingar sem ég hef
unnið með vinni á nokkurn skapað-
an hátt öðruvísi en aðrir blaða-
menn. Það kemur strax til þessi
hraði sem sveigir vinnubrögðin um-
svifalaust inn á ákveðnar brautir.
Blaðamennska er að verulegu leyti
rútínustarf. Það er sama þótt blaða-
menn reyni oft að telja sér trú um
annað. Rútínan felst í því að þurfa
að fylla eitt blað á dag eða frétta-
tíma á hverjum klukkutíma og það
eru allt önnur vinnubrögð en mér
sýnist menn vera vanir úr sínu námi
og starfi sem sagnfræðingar. Þannig
að ég held að fjölmiðillinn hafi á
endanum betur út úr þessum slag.
Það sem nýtist best úr sarpi sagn-
fræðinga er þessi almenna þekking
sem kemur þarna til. Það er einmitt
mjög sorglegt hvað sjaldan sagn-
fræðingar geta sest niður og nýtt þá
menntun og sérþekkingu sem þeir
hafa. Það væri miklu betra, ef það
kæmist á sérhæfing í faginu og að
mönnum gæfist betri tími að vinna
verkefnin. Það hafa allir sem ég hef
heyrt tala um blaðamennsku af ein-
hverju viti, verið að grátbiðja um í
mörg ár. Þá myndi blaðamennskan
eða fréttamennskan kannski rista
dýpra og menn sleppa við að gera
leiðindamistök sem öðru hverju
verða.
Guðjón: Blaðamennska hér hefur
tilhneigingu til að verða svolítið yfir-
borðskennd af því að blaðamenn
hafa ekki tíma til að vinna nógu
vandlega og leita nógu ítarlega að
heimildum og tala við nógu marga.
Allt verður að gerast á fljúgandi fart.
Ef efni á að vera eitthvað unnið, er
sjaldgæft að fjölmiðlarnir leyfi blaða-
mönnum sínum að vinna í viku eða
kannski hálfan mánuð að því. Þetta
er nánast dagleg rútína hjá flestum
fjölmiðlum. Þessi svokallaða rann-
sóknarblaðamennska er tæpast til
hér. Ef ég væri settur í það á fjöl-
miðli hér kl. eitt að degi að segja allt
um „Stefaníu" og Stefán Jóhann
Stefánsson þá yrði ég að vera búinn
að skila því kl. sjö um kvöldið. Þá
ríður á því að ég viti hvar ég á að
leita. Og ef ég hef góða þekkingu á
þessu sviði þá verður mín frétt
traustari heldur en ef einhver væri
settur í þetta sem vissi ekkert um
það. Hans frétt yrði sennilega yfir-
borðskenndari.
Óðinn: Fyrst verið er að nefna
þetta dæmi sérstaklega, þá má
margt af því læra og kannski einkum
fyrir sagnfræðinga. Það er ákveðin
„dilemma" fyrir mann sem horfir á
þetta og er sagnfræðimenntaður, og
jafnframt fréttamaður, og sér hvað
er að gerast og hvað gerðist. Annars
vegar er krafa sagnfræðinnar um
stranga heimildaskoðun og það allt
saman, og svo aftur það að frétt er
sögð einhvers staðar úti í heimi og
hún er gripin á lofti af því að hún er
frétt. Þar er vitnað í leynilegar heim-
ildir og það er erfitt að fá að sjá
þessar leynilegu heimildir, menn
skulu ekki gleyma því.
Guðjón: Það sagði einn ágætur
íslenskur núverandi hæstaréttar-
dómari við mig að við blaðamenn
værum í mjög mikilvægum störfum
þar sem við værum að skrá söguna
frá degi til dags.
Sp.: Lítið þið þannig á það?
Guðjón: Ja, ég geri þetta ekki að
mínum orðum, en hann sagði þetta
við mig og ég hef verið að hugleiða
þetta. Hann var að undirstrika hvað
við værum mikilvægir. En hvort
þetta er rétt hjá honum eða ekki,
það skal ég ekki segja um.
Óðinn: Mín tilfinning er sú að
fæstir blaða- og fréttamenn hafi
þetta daglega með í farteskinu,
þessa hugsun að þeir séu að rita
sögu þjóðarinnar.
Guðjón: En það sem þeir skrifa
verður seinna notað sem heimildir.
Óðinn: Það er þá frekar að þeir
sem eru sagnfræðilega menntaðir,
eða hafa sans fyrir sögunni, skilji
þetta og ræði dálítið sín á milli. Ég
held að það sé staðreynd.
Gísli: Það viðhorf er mjög ríkj-
andi á blöðunum að það sem menn
eru að gera sé markaðsvara númer
eitt. Það sem maður skrifar að
morgni er orðið verðlaust að kvöldi.
Þegar þetta er farið út kemur manni
það ekki lengur við. Þetta ræður oft
þannig að menn eru alveg lausir við
þá hugsun að líta á blaðið sitt eins
og t.d. ísafold fyrir 100 árum. Það er
ruslatunnumatur á morgun og ekk-
ert meira um það.
Sp.: Þú hugsar þá sem sagt ekki
að þú sért að skrá söguna?
Gísli: Ég held að menn týni því
niður mjög fljótlega.
Guðjón: Ég hef aldrei hugsað
þannig.
Einar: Ef við tökum þetta mál
[Stefáns Jóhanns Stefánssonar-
máliðj þá er þar ekki prósess sem
verður á einum degi, daginn sem
upphaflega fréttin er birt. Þegar
þetta mál verður skoðað í Ijósi
sögunnar þá verður það tekið og
skoðað yfir miklu lengra tímabil
þannig að við sjáum að fyrsta fréttin,
sem kveikir alla umræðuna, er að-
eins hluti af öllu ferlinu. Þarna verð-
ur sem sagt fyrir opnum tjöldum á
löngum tíma það sem gerist í sagn-
fræðinni meira í eins manns huga
þegar menn detta niður á eitthvað,
afla sér nánari heimilda og komast
að því að það er rangt. Hérna gerist
þetta fyrir opnum tjöldum. Ég held
að það sé það mikilvæga við frétta-
mennskuna að málið sé gert upp á
endanum.
Óðinn: Skýringin á þessari vondu
frétt er sameiginlegur vandi fretta-
mennskunnar og sagnfræðinnar og
nútíma sagnfræðirannsókna: Það er
þessi heimildaleit. Allir fréttamenn
kvarta undan því, og sagnfræðingar
kannski líka, hversu erfitl er að
nálgast sumar upplýsingar. Það
væri hægt að koma í veg fyrir ýmsan
misskilning, og meiðyrðin þá lík-
lega í leiðinni, ef þessir hlutir væru
meðhöndlaðir á svolítið upplýstari
hátt.
46 SAGNIR