Sagnir - 01.04.1988, Qupperneq 52

Sagnfræði og fjölmiðlun
eða hef séð til fréttamanna, sem
geyma ekki handrit sín. Þó er það
að vinna á með tölvuvinnslunni.
Guðjón: Svo er þetta allt for-
gengilegt, bæði filmur og bönd og
pappír, allt forgengilegt. Þetta verð-
ur kannski allt ónýtt eftir svona 70
ár.
Einar: Það eru til alveg ágæt
dæmi. Það þarf ekki 70 ár til þess.
Við sjáum það t.d. ef menn muna
það þegar sjónvarpið ætlaði að
endursýna leikrit Hrafns Gunnlaugs-
sonar, Vandarhögg, þá var það
band ónýtt í geymslu og það var
reynt að keyra það af stað fimm
sinnum og á endanum var því rennt
út á filmu. Við höfum á Ljósvakan-
um verið að yfirfæra músík sem er
kannski 30 ára gömul af hljóðbönd-
um yfir á stafrænt geymsluform. Þá
höfum við fengið 30 ára gamlar
frumupptökur og þær eru sumar
bara ónýtar og ég get ímyndað mér
hvernig er farið fyrir sumu af segul-
bandasafni Ríkisútvarpsins.
Óðinn: Ég fékk það staðfest mjög
nýlega að þessi safnamál hafa verið
í miklum ólestri þótt verið sé að
bæta það núna og unnið að því
grimmt. Ég held að sagnfræðingar
ættu nú að veita þessu máli athygli.
Þetta varðar þá eins og fréttamenn.
Skráning var mjög vafasöm og illa
unnin og af vanþekkingu á sínum
tíma og geymslunni er háttað með
ýmsu móti.
Einar: Það er alger tilviljun sem
ræður hvað er geymt og það er líka
tilviljun hvað er skráð.
Guðjón: Það eru þeir sem ákveða
hverju á að henda og hvað er geymt
sem eru að rita sögu framtíðarinnar.
Óðinn: Við vorum að ræða um
það í vinnunni um daginn hvað það
er mikilvægt núna þegar við erum
að stíga fyrstu skrefin í tölvuvæðing-
unni að nota hana til fulls með
flokkun og annað slíkt.
Einar: Það er mjög sérkennilegt
þegar maður hefur komist í tæri við
það sem maður kallar alvörufrétta-
miðla erlendis sem eiga góð heim-
ildasöfn og hafa sagnfræðinga eða
bókasafnsfræðinga í vinnu við þau,
að sjá menn brúka þau. Ég hef aldrei
séð slíkt af neinu viti eða svo heitið
geti hérna. Það eru einstaka menn
sem hlaupa á Landsbókasafnið og
fá Ijósrit úr gömlum blöðum eða elt-
ast við eitthvað, en oftar en ekki er
skollið á þetta fræga „dead line“ og
allt orðið of seint. Þeir keyra af stað
án þess að hafa þetta í höndunum
en þar sem ég hef séð þetta í góðu
lagi virkar þetta ótrúlega vel: Blaðið
sem heimild og ekki bara blaðið þitt
heldur öll hin blöðin. Þetta á aðal-
lega við um prentmiðlana. Það er
svo mikið þægilegra að mörgu leyti
að halda því við. Flokkunin á ljós-
vakafréttum hérna hefur t.d. verið
alveg ótrúleg. Fréttir eru settar inn í
möppu í tímaröð og stungið í plast
og menn flýta sér svo að setja þær í
geymslu. Þær eru aldrei til meir.
Það er engum sem dettur í hug að
fara að leita uppi fréttir frá því í
fyrra. Það er einstaka sérvitringur
sem heldur til hliðar einhverju sem
hann telur sig hafa gert vel og getur
þá hlaupið í það aftur.
Sagnfræðingar
ónothæfir í þjóðfélags-
umræðunni og sem
álitsgjafar
Óðinn: Það er eitt sem ég vil minn-
ast á meðan ég man eftir því. Ég
held að sagnfræðin mætti gjarnan
þjóna fjölmiðlunum betur og ég
held að fréttamenn t.d. reki sig oft á
það hvað hér eru fáir sérfræðingar á
einhverju tilteknu sviði, eða í ein-
hverju tilteknu atriði, sem þeirvirki-
lega þurfa fljótt og vel að fá upplýs-
ingar og heimildir um. En ef menn
hringja þá lenda þeir annaðhvort á
einhverjum vangaveltubesefa sem
getur engu svarað í hvelli eða fær
ekki neitt. Hann segir bara: „Þetta er
of viðkvæmt", eða þá það er sagt:
„Það er enginn búinn að skoða
þetta", „það er enginn sérfræðingur
á þessu sviði". Ég held að það sé
lykilatriði fyrir því að fjölmiðlar vilji
nota sagnfræðinga í sínu starfi, að
þeir finni að þar sé eitthvað sem
hægt er að nota.
Einar: Það á reyndar við um allar
fræðigreinar og það er reyndar ein
af hættunum sem fjölmiðill stendur
frammi fyrir, sérstaklega Ijósvaka-
fjölmiðlarnir, að þeir koma sér upp
litlu fylgitunglasafni af sérfræðing-
um. Maður þarf ekki annað en
renna augum yfir svona sérfræði-
greinar að maður veit um leið hverj-
ir eru lögfræðingarnir sem alltaf er
leitað til, hverjir eru jarðfræðingarn-
ir sem alltaf er leitað til. Það eru
ákveðnir læknar sem leitað er til. Ég
er ekki alveg klár á því hverjir eru
sagnfræðingarnir sem alltaf er leitað
til.
Guðjón: Ef á að tala um þjóð-
hætti er það Árni Björnsson. Hvað
ætli sé búið að hafa mörg viðtöl við
Árna Björnsson um jólasveina og
dagana?
Einar: Ég hugsa að Árni hafi ekki
bölvað öðru meira en að hafa skrif-
að bókina Sögu daganna. Það er
ábyggilega búið að vekja hann upp
á skrýtnum stundum sólarhringsins
til að berja hann inn í ýmsa dag-
skrárþætti til að segja frá. Þegar
hraðinn skiptir máli og af því Árni
hefur góða frásagnargáfu, þá er
miklu betra að fá hann til að segja
frá þessu en að fara að staulast í
gegnum einhverja lesningu.
Sp.: Sagnfræðingar eru oft gagn-
rýndir fyrir hvað miklir fræðimenn
þeir eru. Þeir eru alltaf að slá úr og
í.
Óðinn: Þeir eru almennt séð
alveg óskaplega óvirkir og ónothæf-
ir í almennri fréttamennsku. Stór
hluti frétta snýst um stjórnmál, sum-
ir segja alltof stór hluti, og þegar
reynir á eitthvað verulega, tilvísanir
eða eitthvað, þó að það sé ekki
nema þrjátíu ár aftur í tímann, þá
kemur alltaf þessi eilífi vandi: Hver
veit manna mest um þetta, og menn
lenda bara á vegg.
Einar: Það er mjög athyglisvert
að það er önnur grein sem tengist
svolítið sagnfræðinni sem hefur tek-
ið þarna forystu, það eru stjórn-
málafræðingarnir. Það eru ekki
nema örfá ár síðan var farið að
brúka stjórnmálafræðinga til að
„kommentera" á fréttir. Nú er orðið
til fylgitunglasafn af stjórnmála-
fræðingum sem eru um margt klárir
menn og hafa gert marga góða hluti.
Sumir hafa starfað við miðlana og
vita um hvað málið snýst og eru til-
búnir til að hætta sér svolítið; vita
að þeir eru oft að fjalla um túlkunar-
atriði, þá eru þeir oft tilbúnir til að
48 SAGNIR