Sagnir - 01.06.2000, Page 26

enda engar heimildir sem gefa slíkt til kynna. Þó er
augljóst að þeir sem hlutu frekari menntun annars
staðar í Evrópu voru betur að sér í tónlist og gerðu
sér betur grein fyrir nauðsyn þess að efla tónlistar-
starf hérlendis eins og Þórður biskup Þorláksson
(1637-1697).
Afar fáar heimildir er að finna sem varða söng-
kennslu á fyrstu áratugum latínuskólanna. Sam-
kvæmt mastersritgerð Guðlaugar R. Guðmundsson-
ar um latínuskóla á Islandi urðu litlar breytingar á
starfsemi þeirra frá 16. öld og fram á fyrstu áratugi
þeirrar 18. Ef við treystum því erum við svo lánsöm
að eiga til lýsingu Þorsteins Péturssonar (1710-1785)
á Staðarbakka á námsefni Skálholtsskóla 1729-1734.
Samkvæmt frásögn Þorsteins var það biskupinn sjálf-
ur, Jón Arnason (1665-1743), sem stóð fyrir söngtöfl-
unni og kenndi þeim í neðri bekknum þar sem hann
var góður söngmaður.'7
A meðal þeirra nótnahandrita sem skoðuð hafa
verið eru söngfræðirit því þótt appendix Þórðar hafi
verið eina söngfræðiritið sem var prentað í yfir hund-
rað ár voru fleiri skrifuð. Ólafur Brynjólfsson (1708-
1783) skrifaði söngfræðirit árið 1755 „Appendix sem
er stutt undirvísun um einfaldan söng". Handritið
ber vott um góða almenna tónfræðiþekkingu og þar
Tónlist var stór hluti námsefnis á öllum skólastigum og
ávallt kennd á biskupsstólunum. Tónlistarkennslan hefur ef-
laust verið misgóð eins og gengur og gerist. I raun og veru
þurfti aðeins einn einstakling með góða tónlistarþekkingu við
skólana til að halda uppi þeirri tónlistarkennslu sem kveðið var
á um í tilskipunum um skólastarf og svo virðist sem gæði og
umfang kennslunnar hafi mikið til byggst á því hvort biskupinn
væri áhugasamur og vel að sér í tónlist. Tónlistarmenntaður
biskup sem lagði ríka áherslu á góðan kirkjusöng gat haft gífur-
lega mikil og góð áhrif á allt sönglíf í landi þar sem verðandi
prestar fóru að loknu námi til starfa um allt land með söngkunn-
áttu í farteskinu og gátu þannig stuðlað að betri tónlistarkunn-
áttu meðal almennings.
Tónlistarlíf á íslandi á 17. öld.
Vitneskja okkar um íslenska tónlist á 17. öld byggist að mestu
leyti á umsögnum um söng landsmanna í skýrslum og bréfum
en minna er um beinar lýsingar á kirkjusöng og öðrum tónlist-
arflutningi en á kaþólskum tíma2'1. Heimildir um söng- og tón-
listarlíf landsmanna eftir siðaskiptin eru langt í frá samhljóða
um gæði íslenskrar tónlistar. Hér á eftir munum við líta á tvær
heimildir frá fyrri hluta 17. aldar sem gefa afar ólíka mynd af
söng- og tónlistarlífi landsmanna.
* V, ^Hiwmnlníw vptct- m i'i)it'«u |li<I |vt iV) ríi.4> Íty|idi4 -Sf • y þttjuar '• >1 C„Va]Ju,tum vur ^crrm» C^,(V/aí) ljtmm^uro0 Jvmjjui tnarm úý) Putglc&fp ^ ÉáÉkbiSföy*2'fufaúati J,tcílunu aí aTbjakuiu tíuorar ut 1,# píi jevfp ubiqtie jtáfAS aÍ0 - -«*^**é\ fauTfe Jjafcv Owmjiotcm CHmc 4a
* M m h * ^ n m 0 r ’ol’ifiavL £r (ut^ ffntlu luo » rf* H^| - ‘ ^ Crtfo fybintÍH(a<t 'Vo,»ntu„l Qiuf,*, Dmc Dymm JuáTume « >» l^ iartiafi -vctb/ J'Iy> ferjuttt-ncva r, ÓDCufjí, Kvv ?"w * * * n 4itffiMcr'Vtuh CoýnofctwbJ H # H • H * * % tí1' W ^ fi tnjmm Jtu/icw- \l« fx mnur
Sýnishorn úr sama Grallaranum og hér aÖ framan. Gott sýnishorn um glæsilega unnið handrit, enda þótt Grallarinn hafi þegar hér er komið við sögu verið til á prenti
í tæpar tvær aldir.
er komið inn á flest þau atriði sem varða tónlist.18
Ólafur lærði til prests í Skálholtsskóla þar sem hann
útskrifaðist 1737 og hlaut hann enga frekari mennt-
un.19 Söngfræðiþekking hans er gott dæmi um hversu
góða tónlistarkunnáttu alþýðuprestar gátu haft eftir
almennt prestnám innanlands.
Samkvæmt því sem Arngrímur Jónsson skrifar í Anatome
Blefkeniana 1612 voru Islendingar vel að sér í söng og hljóðfæra-
leik í upphafi 17. aldar, smíðuðu sín eigin hljóðfæri, þekktu lag-
fræðina vel og gátu sungið ófalskt í mörgum röddum.21 Anatome
Blefkeniana var svarrit Arngríms Jónssonar við vinsælli ferða-
sögu eftir Dithmar Blefken sem kom út í Þýskalandi árið 1607.
24