Sagnir - 01.06.2000, Page 110

verði til á varðveisluhæfu formi en fyrir fáum árum.
Astæðan er sú að tölvupósturinn kemur oft í stað
símtala, sem augljóslega geymast illa.
Tölvupóstur er ákaflega frjálslegur tjáningarmáti,
formlegir siðir eru almennt ekki notaöir, sendendur
leggja minna upp úr réttri stafsetningu og málfræði í
bréfum sínum þótt flestir séu sammála um að villur
af þessu tagi séu neikvæðar. Vegna þessa er tölvu-
póstur gjarnan stuttur og hnitmiðaður, galsafenginn
og ungæðislegur.
Hér að ofan lagði ég að jöfnu tölvupóst nútímans
og sendibréf „gamla" tímans. Að flestu leyti er inni-
hald og efni bréfanna svipað þótt eflaust megi færa
gild rök fyrir því að stíll tölvupóstsins sé að mörgu
leyti frjálslegri og líkari talmáli heldur en fyrirrennari
hans sendibréfið.
í bók sinni Menntun, ást og sorg fjallar Sigurður
Gylfi Magnússon nokkuð um heimildargildi bréfa.
Þar segir hann meðal annars: „Framhjá hinu er ekki
hægt að líta að bréfin geta haft mikla kosti... einkum
í þeim tilfellum þar sem samband bréfritara og við-
takanda er náið og þeir láta tilfinningar sínar óhindr-
að í ljós."2 Vegna þess að tölvupósturinn er frjálsleg-
ur, aðgengilegur og mikið notaður í óformlegum
samskiptum er ég þeirrar skoðunar að hann geti
reynst heimildalegur fjársjóður fyrir alla þá sem hafa
áhuga á að vinna með persónulegar heimildir.
Þegar fram í sækir verður tölvupósturinn án efa
viðfangsefni rannsakenda úr ólíkum áttum. Hægt er
að hugsa sér forvitnilegar rannsóknir á svokölluðum
„urban legends" eða þjóðsögum nútímans. Flestir
tölvupóstsnotendur kannast við keðjubréf og annað
efni sem gengur manna í millum og munu mann-
fræðingar framtíðarinnar án efa gramsa lengi í þeim.
Ennfremur verður spennandi að rannsaka tölvupóst
með tilliti til tungumálsins, ritmáls og dægurmenn-
ingar þjóðarinnar. Þá er ótalið persónuleg samskipti,
tilfinningar og líf almennings við upphaf tölvualdar
ásamt hreinum rannsóknum á tækninni og nýtingu
hennar við upphaf 21. aldarinnar. I auknum mæli
mun tölvupóstur verða notaður í stjórnsýslu og opin-
beru lífi og því notaður sem heimildir í stjórnmála-
og stofnanasögu hverskonar.
Rafrænar undirskriftír murtu
hafa breytingar í för með sér
Það hlýtur að vera eðlilegt að tölvupóstur falli undir lög um
skilaskyldu eins og önnur gögn sem verða til í opinberum stofn-
unum og fyrirtækjum. Það er mér þó til efs að mikið af honum
falli í þann flokk. Lög um skilaskyldu taka alls ekki yfir öll gögn
sem til verða í stofnunum og það eru einmitt óformleg gögn og
fyrirspurnir af ýmsum toga sem ekki eru skilaskyld. Eg held að
þetta sé því ekki aðkallandi sem stendur en mun sjálfsagt breyt-
ast mikið með tilkomu rafrænna undirskrifta. Þær munu gera
einstaklingum og stofnunum kleift að undirrita skjöl með raf-
rænum hætti og þannig gera eiginhandarundirskriftir óþarfar
s.s. við undirritun fjárskuldbindinga. Ágætt dæmi um þetta er
af mínum vinnustað, Hagstofunni, en nú þurfa landsmenn að
skila undirrituðum eyðublöðum vilji þeir flytja lögheimili sitt.
Þau gögn ber að varðveita. Með tilkomu rafrænna undirskrifta
mun almenningur geta sent póst með slíkri undirskrift í sama
tilgangi. Augljóslega þarf að geyma þann póst líkt og eyðublöð-
in nú.
Skilaskylda á rafrænum gögnum er mikið til umræðu í
safnaheiminum og hafa Danir t.d. tekið upp skilaskyldu á raf-
rænum útgáfum hverskonar. Þessi umræða mun magnast enn
með úbreiðslu rafbóka og tímarita og ég tel einsýnt að íslend-
ingar munu fylgja fordæmi Dana. Eins og áður sagði krefst þessi
þróun nýrra aðferða og varðveislutækni þar sem tryggt er að
ávallt verði hægt að lesa stafrænar upplýsingar frá hvaða tíma
sem er.
Það er borðleggjandi að tölvupóstur er skilaskyldur eins og
staðan er í dag, svo framarlega sem efni hans og innihald gefa
tilefni til. Að mínu viti eru það fá bréf sem enn eru skilaskyld en
það er ljóst að þeim mun fjölga gríðarlega á næstu mánuðum og
árum.
1 Gunnar Karlsson: „Kristnitaka íslendinga og menningaráhrif hennar", Andvari, Nýr
flokkur XLII, 125. árg, 2000.
2 Sigurður Gylfi Magnússson, Mennhm, ást og sorg, Reykjavík 1997. [Studica Historica
131 bls. 53.
108