Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2009, Side 18

lagðist Þjórsárdalur í eyði og þar með
býlið Stöng.39 Um miðja 14. öld hófust
jafnframt eldgos í Öræfajökli.40
Þýðingarmikil fyrir þróun menning-
arlandslags á Íslandi voru og eru
eldgos sem verða undir jökli en undir
ísbreiðum stóru jöklanna eru virk
eldfjöll hulin. Verði eldgos undir þeim
bráðnar ísinn umhverfis gíginn vegna
hitans og vatnið ryður sér leið, sprengir
hluta jökulsins af og rífur ísdranga á
stærð við hús með sér. Slíkt getur haft í
för með sér eyðileggingu stórra land-
svæða. Í kjölfarið gossins í Öræfajökli
árið 1362 hófst, sem dæmi má nefna,
mikið jökulhlaup sem leiddi af sér að
blómstrandi byggð lagðist í eyði. Nafn
svæðisins breyttist úr Héraði, þ.e.
stórri byggð, í Öræfi, eða óbyggð.41
Þrátt fyrir gríðarleg áhrif þessara
hamfara urðu áhrif öskufalls á svæðið
samt enn umfangsmeiri en hlaupið
sjálft, samkvæmt Sigurði Þórarinssyni
eldfjallafræðingi.42 Öskufallið í kjölfar
þessa goss varð gríðarmikið og sjást
merki þess í jarðlögum í Gautavík.
__________
18
Mynd 2. Kort af Berufirði en það sýnir legu Gautavíkur við norðurströndina.
39. Kristján Eldjárn,
Stöng í Þjórsárdalur
(1971) 3.
40. S. Thorarinsson,
The Öræfajökull
Eruption of 1362. Acta
Naturalia Islandica II/2,
1958.
41. S. Thorarinsson,
Island. Í A. Sömme
(ritstj.), A Geography of
Norden (1960).
42. S. Thorarinsson,
Der Öraefajökull und
die Landschaft Öræfi
Erdkunde 13, 1959,
131.