Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2009, Page 28

Kolbeinn hét madr ok var Arn-
ljótarson. Hann var þraenzkr madr.
Hann sigldi þat sumar út til Íslands,
er Þráinn ok Njálssynir fóru útan.
Hann var þann vetr í Breiddal austr.
En um sumarit eftir bjó hann skip
sitt i Gautavík. Ok þá er þeir váru
búnir, reri at þeim madr á báti ok
festi bátinn vid skipit, en gekk sidan
upp á skipit til fundar vid
Kolbeinn.74
Í 88. kafla Njálu er sagt frá að Oddur
Halldórsson hafi verið veginn í
Gautavík: „Þráinn fekk skipit Merdi
óraekju, fraenda sinum. Sá Mördr vá
Odd Halldórsson austr í Gautavík í
Berufirdi.“75 Þetta er eina samtíma-
lýsingin þar sem ekki er getið hlut-
verks Gautavíkur sem hafnar. Hérna er
staðurinn eingöngu notaður til nánari
skýringar á morðstaðnum.
Loks á samkvæmt 100. kafla þýski
presturinn Þangbrandur, í umboði
Ólafs konungs, að hafa stigið á land í
Gautavík til þess að boða kristna trú á
Íslandi:
Þetta it sama haust kom skip út
austr í fjördum í Berufirdi, þar sem
heitir Gautavík. Hét Þangbrandr
stýrimadr. Hann var sonr Vilbaldrs
greifa ór Saxlandi. Þangbrandr var
sendr út hingat af Oláfi konungi
Tryggvasyni at bjóda trú.76
Þessi atburður mun líklega hafa átt sér
stað fyrir aldamótin 1000, þegar
ákveðið var að innleiða kristna trú.
Landgöngu Þangbrands er getið á fleiri
stöðum í Íslendingasögunum þótt
Gautavíkur sé ekki getið í því sam-
bandi. Þess vegna getur að höfundur
Njálssögu hafa bætt þessu atriði við
sjálfur.
Njálssaga var skrifuð undir lok 13.
aldar en það er á þeim tíma sem
Gautavík var örugglega þekkt sem
verslunarstaður.77 Það má sjá á fleiri
stöðum að höfundur Njálu hefur verið
kunnugur á Austfjörðum.

Í Ólafs sögu Tryggvasonar, sem var
ekki rituð fyrr en á 14. öld, er sagt frá í
203. kafla, Flateyjarbókútgáfu, að á 10.
öld hafi kaupmaðurinn Ívar, sem var í
verslunarferð, einnig komið til Gauta-
víkur:
...eitt sumar for hann til Islandz
kaupferd. Hann kom skipi sinu j
Gautavík Austfiordum. Þorkell
Gaeitisson raeid til skips ok baud
styrimanndi heim til sin vid sua
marga menn sem hann uillde med
ser haft hafu.78
Í sama kafla er sagt frá því að Ívar hafi
látið eftir vetursetu í Gautavík búa skip
sitt til sumarferðar: „Lidr vt uetrinn ok
er uorar laetr Juarr bua skip sitt j
Gautavik. ok er þat var buit byzst Juarr
brott or Krossavik ok hansmenn.“79
Í sambandi við brottför hans er því
lýst að hann hafi látið frá bryggju:
Annan dag eftir safnnar Þorkell
monnum ok raeid j Gautauik
med .xxx. manna. en er hann þar
hafde Juar kift bryggium. en vindr
stod af lende ok sigldu sua til hafs
ok linti aeigi fyrr en hann kom til
Noregs ok for sua haeim a
Hordaland ok settizst um kyrt.80
Þar sem ekki fundust neinar bryggju-
minjar í Gautavík mætti útskýra þessa
frásögn sem svo að í huga ritarans
hefur bryggja verið sjálfsagður hluti
hafnar.
Og lokum er í 208. kafla Ólafs sögu
Tryggvasonar minnst á að maður
nokkur að nafni Ásbjörn Kastanrassa
hafi átt skip liggjandi í Gautavík:
Asbiornn kastanrazsi atti skip uppi
standanda j Gautavik. Þar tok
Þorsteinn ser fari med honum þa var
hann .xij. uetra gamall.81
Sögurnar sem síðar komu, eins og
Fljótsdæla saga, var líklega ekki rituð
fyrr en á 15. öld. Í þeirri sögu er sagt
frá því að skip hafi komið af hafi og að
áhöfnin hafi haft vetursetu í Gautavík:
74. Njáls saga, útg. af M.
Finnbogasyni (1944) 110.
75. Sjá neðanmálsgrein
74, 118.
76. Sjá neðanmálsgrein
74, 136.
77. Das Buch von der
Einführung des Christen-
tums, cap. 7 = Thule
XXIII, 169 ff.
78. Flateyjarbók. Band I
(1860) 250.
79. Sjá neðanmálsgrein
251.
80. Sjá neðanmálsgrein
78, 251.
81. Sjá neðanmálsgrein
78, 256.
__________
28