Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2009, Page 77

Ekki var hægt að búast við sérstaklega
miklum minjum úr járni í Gautavík.
Ljóst er að byggðakjarninn í Gautavík
var yfirgefinn smám saman og án
greinilegra ummerkja um mikla eyði-
leggingu á þeim byggingum sem nú
eru orðnar að rústum. Auk þess er
greinilegt að allir nýtanlegir hlutir voru
fluttir þangað vegna skorts á leifum
um grunnhráefni á staðnum. Járn var
framleitt á Íslandi og hefur umfang
framleiðslunnar líklega náð að metta
eigin markað.169 Það á alla vega við um
þann tíma þegar nægilegur eldiviður
var til á landinu. Því til staðfestingar
eru íslenskar heimildir frá miðöldum.
Steinefni sem ekki innihéldu járn þurfti
hins vegar að flytja til landsins.170 Þess
vegna fundust einungis nokkrir slíkir
hlutir í Gautavík en þeir voru úr
bronsi .
Stærstur hluti málmgripanna eru
naglar og hnoðnaglar úr járni og
stundum úr afgöngum. Þeir fundust
bæði dreifðir um strandsvæðið sem og
í hrunda naustinu. Um var að ræða að
minnsta kosti tvær gerðir nagla af
mismunandi stærð. Annars vegar voru
það stilkar með haus á öðrum enda
(t.d. mynd 53d); og hins vegar fannst
líka á strandsvæðinu naglategund með
flötum, pýramídalaga haus, líkum ró-
nagla (t.d. mynd 53g), en lengd þeirra
var aldrei yfir 5,5 sm. Að auki má telja
fjölda annarra nagla, sem flestir
fundust á strandsvæðinu (mynd 52).171
Þeir eru einnig með rúnaðan haus, létt
íhvolfan, en þynnast lítið sem ekkert í
endann (mynd 52d); en í þeim tilfell-
um getur verið að endinn stilksins hafi
brotnað af.172 Járnbætur fundust einnig
í naustinu (mynd 53a). Svipuð eintök
hafa fundist í bátaskýlunum í Norður-
Kolnes, Noregi,173 sem og í þeim sem
fundust í Norður-Sunde við Stavangur
í Noregi.174
Járnbætur með nagla geta hafa gengt
mismunandi hlutverkum175; þó túlka
megi það sem svo að götóttu járnbrotin
(myndir 53a-c) sem fundust í naustinu
hafi öll verið járnbætur, sambærilegar
þeim sem finna má í skipum. Í þessu
samhengi kemur samt lengd þeirra,
a.m.k. 7,5 sm, á óvart (mynd 52d-f).
Þær hentuðu t.d. vel í flísalögðum
bátaskýlum. Gripur sem fannst í
bátaskýli er líklega brot úr járnöngli
(mynd 53i) en slíkir önglar eru eins frá
einum tíma til annars176 og finnast oft á
strandsvæðum.177
Á strandsvæðinu og í bátaskýlinu
fannst sitt hvor blýkúlan sem líklega
hafa verið skotnar úr skammbyssum
eða veiðibyssum með fremur lítilli
hlaupvídd.178
Alveg upp við fjörukamb strand-
svæðisins fundust, sem lausafundir,
tvö bronsbrot (mynd 54c) en um er að
ræða hluta úr bronspotti. Varðveist
hefur nokkuð dæmigert brot með brún
169. N. Nielsen, Jaern-
udvindingen paa Island
i fordums Tider. Aar-
bøger for nordisk Old-
kyndighed och Historie
1926.
170. T. Capelle,
Bemerkungen zum
islandischen Handwerk
in der Wikingerzeit und
im Mittelalter. Früh-
mittelalterliche Studien
14, 1980.
171. M. Müller-Wille,
Bestattung im Boot.
Studien zu einer nord-
europeäischen Grab-
sitte. Offa 25/26,
1968/69, 28-33.
172. M. Müller-Wille
(sjá neðanmálsgrein
171) 28-30, mynd 6-7.
173. P. Rolfsen, Båt-
naust på Jaerkysten
(1974) 16.
174. P. Rolfsen, (sjá
neðanmálsgrein 173)
30.
175. M. Müller-Wille,
(sjá neðanmálsgrein
171) 30.
176. Annar öngull af
sömu tegund fannst á
austursvæði uppgraftar-
ins.
177. W. Holmquist og
B. Arrhenius, Excavat-
ions at Helgö II (1964)
28, 19; P. Rolfsen (sjá
neðanmálsgrein 173)
52, mynd 14; 53, mynd
15; 64, mynd 20: 81,
mynd 26.
178. Samkvæmt vin-
samlegri ábendingu W.
Hahlweg í Münster
prófessors eru báðar
blýkúlurnar úr fram-
hleypum. Hin tiltölulega
litla hlaupvídd, u.þ.b. 10
mm. bendir til að ekki
sé um hernaðarvopn að
ræða (slík vopn voru
yfirleitt með miklu
stærri hlaupvídd,
sjaldnast undir 20 mm).
Ekki hægt að reikna
með að blýkúlur eins og
lýst er hér að ofan hafi
verið til fyrir 17. öld, þó
er ekki alveg hægt að
útiloka það.
Málmgripir
__________
77