Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2009, Page 87

en fyrr á tíð og í sögum var það
Gautavík. Ég efast ekki um að þeir
sem hafa stundað verslun, hafi fyrir
löngu veitt nákvæmar upplýsingar um
þennan fyrri stað (Gautavík) en þar
sem þessi staður er eina besta höfn á
Íslandi, get ég ekki sleppt að lýsa því
að um er að ræða mjóa vík sem liggur
þvert á Búlandsnesið að norðanverðu.
Á báðar hliðar hennar, svo og fyrir
botninum, rísa háir klettar sem hæstir
eru innst í firðinum.“189
Einn af mögulegum ókostum við
staðsetningu Gautavíkur, nefnilega
rekísinn, var ekki eins líklegur að hafa
jafn mikil áhrif á Djúpavogi, þó svo að
nýja höfnin hafi legið miklu nær hafi
„Miðað við legu Djúpavogs var stað-
urinn eðlilega ekki laus við rekís frá
Grænlandi, en það var sjaldnast í því
magni að skipum stafaði hætta af. Ekki
síst vegna þess að innst í víkinni er
mjög fínn sandur og er Djúpivogur þar
af leiðandi nokkuð örugg vetrar- og
sumarhöfn.“190
Minni hætta er á rekís í náttúrulega
sérútbúnum vogi, þar sem vel hlaðin
skip sem ristu dýpra en önnur gátu
siglt inn í, var annar kostur við Djúpa-
vog en til kosta hans ber líka að telja
að auðveldara var fyrir íbúa svæðisins
að nálgast þessa höfn en þá sem á
undan var. Heppileg lega staðarins
hefur þess vegna haft mikil áhrif á
staðarvalið. Þrátt fyrir þessa kosti
þróaðist Djúpivogur ekki í það að
verða stór verslunarstaður á mæli-
kvarða meginlands Evrópu. Slíkir vísar
að kauptúnum hófu fyrst að myndast í
einhverjum mæli eftir aldamótin 1900.
Fram til dagsins í dag hefur íbúafjöldi
sumra þeirra ekki náð að vera meiri en
nokkur hundruð. Við upphaf 19. aldar
samanstóð Djúpvogur af fáum viðar-
húsum sem stóðu líklega við höfnina
(mynd 55) og við síðustu aldamót voru
aðeins tólf hús á staðnum.191
Staðurinn sem tók við af Gautavík
getur auk þessa auðveldlega gefið
óbeina vísbendingu um endalok
Gautavíkur. Í bréfi sem borgarráð
Brimarborgar lét ritara sinn Daniel
Bisterfelt hafa meðferðis í leiðangur
hirðar Kristjáns IV segir að Brimar-
búar hafi slegið upp kaupmannshúsum
sínum við uppskipunarstað, nefndan
Fulwick „ihre Kaufmansz heuser unnd
Bodenn doselbst bey der Ladelstede,
Fulwick genand, aufgeschlagenn ge-
habtt unnd noch habenn.“192 Þetta er frá
árinu 1590. Fúlavík hlýtur þegar á
þessum tíma að hafa leyst Gautavík af.
Ólíklegt má telja að verslunar-
staðurinn í Gautavík hafi verið yfir-
gefinn á stuttum tíma, heldur má gera
ráð fyrir að hann hafi misst tilgang
sinn smátt og smátt. Það þýðir þá að
samtímis hafa getað verið tveir
verslunarstaðir við sama fjörð. Oft er
hins vegar gengið oft út frá því að
Gautavík hafi verið yfirgefin á einu
bretti, alla vega hvað snýr að hlutverki
þeirra umsvifa þar sem snúa að
verslunarstaðnum.
Þar sem ekki fundust neinar leifar
eftir þyrpingu innlendra bóndabæja við
víkina, má gera ráð fyrir að hún hafi
öll verið yfirgefin þegar endalok
hennar urðu að veruleika. Vísbend-
ingar um eyðileggingu eru samt ekki
fyrir hendi. Allt smálegt sem var nýti-
legt hefur verið flutt burtu. Ef til vill
stóðu einungis veggir búðanna uppi á
meðan annað nýtanlegt byggingarefni,
eins og timbur, hefur einnig verið
fjarlægt.193 Veggirnir voru skildir eftir
189. O. Olavius (sjá
neðanmálsgrein 185) 550.
190. O. Olavius (sjá
neðanmálsgrein 185) 551.
191. P. Hermann, Island
in Vergangenheit und
Gegenwart, kafli 2 (1907)
166.
192. E. Baasch, For-
schungen zur hamburger-
ischen Handelgeschichte
I. Die Islandfahrt der
Deutschen, namentlich
der Hamburger vom 15.
bis 17. Jahrhundert
(1889) 108.
193. D. Ellmers, Früh-
mittelalterliche Handels-
schifffahrt in Mittel- und
Nordeuropa (1972) 215.
__________
87