Morgunblaðið - 07.09.1965, Blaðsíða 14

14
MORCU N BLAÐIÐ
Þriðjudagur 7. sept. 1965
Ronald Harker, Observer:
KASMIRDEILAN
Kasmír er fagurt land fjalla
og stöðuvatna, á stærð við
3retland. Það er milli Kara-
korma fjallanna og Kuskhér-
aðsins, sem byggt er Hindú-
um, um 5 millj. talsins. Kas-
mír var nyrzta ríki brezka
heimsveldisins í Indlandi.
En er Bretar yfirgáfu Ind-
lánd 1947, og þessi heimsálfa
í sínum eigin rétti varð að
tveimur sjálfstæðum ríkjum,
varð Kasmír að vígvelli milli
Pakistan, sem að mestu ját-
ar Múhameðstrú, og Indlands
sem að mestu er Hindú-trúar.
Um tíma var fólkið í Kasrnír
að mestu Múhameðstrúar, og
undir stjóm Sir Haro Singh.
Hann var mikill aðdáandi
alls þess, sem brezkt telst.
Hann lét einhverju sinni
smíða fyrir sig flugvél lagða
silfri, og á sínum tíma flutti
hann með sér 40 pólóhesta til
London til að vera viðstadd-
ur krýningu Georgs VI Breta
konungs. Sir Hari var Hindúi.
Eftir að hafa reynt án árang-
urs að halda í gamalt léns-
fyrirkomulag í Kasmír’ af-
henti Sir Hari Indlandi kon-
ungsríkið.
Pakistan vildi ekki ganga
að þessu ,og til bardaga kom
með Hindúum og Múhameðs-
trúarmönnum í landinu, og
þessum bardögum hefur aldrei
linnt síðsm.
1947 kærði Indland Kasmír
. málið til Öryggisráðs Samein-
uðu þjóðanna og kvað Pak-
istan hafa staðið fyrir vopn-
aðri valdbeitingu í landinu.
Sérstakri friðarnefnd var
komið á laggirnar, og 1949
var komizt að samkomulagi
um að vopnahléslínu skyldi
draga um ána Kasmír, þann-
ig að yfirráðasvæði Pakistan
í landinu varð minna en
helmingur þess, og bundið við
norðvesturhéruð landsins.
Friðarnefndin vildi skipa
sáttasemjara, og yrðu
báðir aðilar að hlíta úrskurði
hans. Indland vildi ekki fall-
ast á þetta, einkum vegna
þess að Indverjar óttuðust að
úrskurður sáttasemjarans
mundi byggjast á því hvað
fólkið í Kasmír vildi og ekki
lék nokkur vafi á, að þjóðar-
Indverjar hafa fimm sinnum hafnað til-
mælum SÞ um þjóðaratkvæði í Kasmír
INDLAND og Pakistan
eiga nú nánast í styrjöld,
og búast má við að Kas-
mírdeilan muni enn kom-
ast á það vonlausa stig,
sem hún þó hefur raunar
verið á sl. 18 ár — eða allt
síðan löndin tvö komust
undan brezku valdi og
urðu sjálfstæð ríki 1947.
Hættan er sú, að þetta við-
kvæma vandamál, sem
um er deilt af hörku, verði
neistinn sem tendrar það
bál, sem hvorugur aðilinn
getur búizt við að hafa
hagnað af á nokkurn máta,
hvað þá að löndin tvö hafi
efni á deilunni.
sameiginlegum indverskum
her á árum heimsstyrjaldar-
innar síðari, áður en stjórn-
málamennirnir settust niður
og klufu land þeirra í tvennt.
Sir Hari Singh sagði af sér
1950. Hann bjó síðan í 3om-
bay á lífeyri frá indversku
Kortið sýnir Kashmír, þrætuepli Indlands og Pakistans í 18 ár,
ásamt helztu stöðum, sem koma við sögu í bardögunum þar.
Meðan nýtízku flugvélar og skriðdrekar breiða út stríðið milli
Pakistans og Indlands, silast múlasnalest yfir fjallaskarð flytj-
andi birgðir til indverskra hersveita.
atkvæði í Kasmír mundi falla
Pakistan í vil.
Tilviljun réði því, að sams
konar ástand ríkti í Hydera-
bad-ríkinu eftir brottför
Breta, en þó var málum þver
öfugt skipað þar. Þar var fólk
inu, sem að mestu voru Hindú
ar, stjórnað af aðalsmönnum,
sem voru Múhameðstrúar. —
Æðsti maður landsins var
hinn nízki Nizam af Hydera-
bad.
Líkt og var um Sir Hari
Singh í Kasmír, reyndi Niza-
aminn í lengstu lög að halda
í hið gamla lénsskipulag, og
setti allt traust sitt á sáttmála
við Bretland. Er það brást,
lék enginn vafi á því, að Niz-
aminn hefði heldur viljað að
landssvæðið gengi til Pakist-
an heldur en Indlands.
Fullvíst er, að ef til þjóðar
atkvæðis hefði komið í Hyd-
erabad hefði landsvæðið kos
ið að fylgja Indlandi, en Ne-
hru beið ekki heldur lét her-
menn sína halda inn í landið
og innlima það í Indland, líkt
og Pakistan reyndi að inn-
lima Kasmír.
Á árunum 1948 til 1957 sam
þykkti Öryggisráð SÞ fimm
sinnum ályktanir, þar sem
krafizt var þjóðaratkvæðis í
Kasmír, en sökum þess að
Indland vildi ekki samþykkja
þetta, varð aldrei af at-
kvæðagreiðslunum.
Meðan á þessu gekk var
hernaðarástandið milli land-
anna einkennilegt ,oft satt að
segja hlægilegt. Hermenn
beggja aðila höfðu lítið að
gera á landamærunum, nema
þá helzt að stela nautgripum.
Milli foringja beggja herj-
anna var á köflum vinsamleg
ur samgangur, sökum þess að
skammt_ var um liðið síðan
þeir höfðu verið foringjar í
stjórninni, og þar andaðist
hann 1961. Sonur hans, Kar-
an Singh, var ríkisstjóri þar
til 1952, en þá urðu endalok
erfðavalda í landinu og Kar-
an Singh var kjörinn forseti
þess.
Stjórn Kasmír, en forsætis-
ráðherra hennar var Sheik
Abdullah (Kasmírljónið) frá
1947 til 1953, lagðist gegn sam
einingu við Indland þar til
Shatstri, forsætisráðherra
Indlands
í janúar 1957, er lándið var
lýst hluti af Indlandi, þvert
ofan í mótmæli SÞ.
Þrálæti Indverja í Kasmír-
málinu á sér djúpar rætur. I
fyrsta lagi er hér um a' ræða
virðingarmál (prestige) fyrir
Indland, á meðan Nehru
lifði, en hann var fæddur í
Kasmír. í öðru lagi stendur
Indlandi ógn af Kína, sem
deilir landaæmrum við Kas-
mír.
Þrálæti Pakistana á sér
aðrar orsakir. T.d. renna
þrjár stórár, sem Pakistanar
eiga líf sitt undir, í gegnum
Kasmír og skiptir minnu hvað
fólkið í Kasmír mundi sjálft
kjósa í þjóðaratkvæði. Kom-
izt var að samkomulagi um
árnar 1959 fyrir tilstilli Al-
þjóðabankans og æðsta manns
hans, Eugene Black. Ef hins
vegar færi svo ,að Indland
réði öllu Kasmír, mundi
efnahagur vesturhéraða Pak-
istan gjörsamlega vera undir
Indverjum kominn.
Um skeið virtist svo, að
samningurinn um fyrrnefnd-
ar ár, mundi verða iykillinn
að lausn Kasmírmálsins. —
Kerinedy Bandaríkjaforseti
taldi svo vera, og fór þess á
leit við Black að hann reyndi
að leysa málið. Pakistan sam
þykkti þetta. Indland ekki.
Önnur tilraun var gerð
eftir herfilegar ófarir lnd-
lands fyrir inrásarherjum
Kínverja. f það skiptið léði
Indland máls á því að sam-
þykkja, en þá vildi Pakistan
það ekki.
Kasmírdeilan er löngu orð
in steinrunnin hefð, því nær
Framhald á bls. 19
Rawalpindi, Pakistan, 6. sept. — Mynd þessi var tekin af Ayub
Khan, forseta Pakistan, í Rawalpindi í gær, er hann var aS lýsa
yfir hernaðarástandi í landinu eftir að Indverjar réðust á La-
hore, næststærstu borg Pakistans. (AP)