Morgunblaðið - 07.02.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. FEBRÚAR 1»68
17
Teljið þér rétt að auka áhuga al-
mennings á Ijóðlist og þá hvernig?
J hann Hjálmarsson:
Dagblöðin hafa hér hlut'verki
að gegna. Þau hafa tekið við
bikmenntalegri forystu af bók-
m v n ntatímaritunum, sem nú
eru annað hvort að geispa gol-
unni eða vitna um enn ömur-
leg.: örlög en heiðarlega upp-
gjöf.
A5 sjálfsögðu hafa diag'blöðin
margt gott gert til þess að efla
bókmenntaáhuga í landinu, en
þau ættu að sjá mietnað sinn í
því, að veitia se>m flestum
fræðslu um ljóðagerð og nýjar
bækur yfirleitt, þannig að
„veggurinn“ 'milli skáldsins og
lesandans verði að minnsta
kosti fyrirferðarminni en hann
hefur lengi verið.
Nína Björk Árnadóttir:
Mér finnst vera ástæðia til
þess.
Það er erfitt að kom.a fólki
til að fá áhuga á öðru oig meiru
en það hefur. íslendingar hafa
ekki áhuga á ljóðlist, eru þó
ljéðrænir. Ég beld, að fólk sé
bókstaflega hrætt við nútima-
ljóð. Hrætt uim að skilja þau
ekki, því gamla góða endarLm-
ið vantar. Endarím er oft
fjarska ánægjulegt, stundum
fallegt og getur verið nauðisyn-
legt. En ef fólk vill endilega
kynna sér Ijóð finnur það fljótt
hvað getur komið í staðinn.
Það finnur hrynjandi ljóöamna.
Ég held að það sé rangt að
þröngva skólafólki til að læra
ákveðin ljóð, hafa frekiar frjálst
val. Fá góða upplesara, jafnvel
skáldin sjálf til að lesa ljóðin
og ræða um þau.
Ég hef oft heyrt fólk segja:
Ég hef engan áhuga á ljóðuim,
það var alltaf verið að troða
þeim í mig þegar ég var ung-
ur.
Gott gæti líka verið að blöðin
birtu oftar Ijóð.
Stóru bókafélögin eða mienn-
ingarsjóðurinn ættu að efna til
Ijóðasamkeppni árlega og allir
gætu sent ljóð sín og kveðskap
til þeirrar keppni. Síðan yrðu
valin þrjú beztu Ijóðin og
hialdinn umræðufundur, til þess
mætti jafnvel nota sjónvarpið.
Ég held að þetta gæti vakið
áhuga, en auðvitað hef ég ekk-
ert vit á svona málum.
Paul Valery sagði: Æskan
uppgötvar skáld sín, af því að
hún vJll uppgötva þau, Þetta
er mikið rétt, en auðvitað verð-
ur að kynna skáldin fyrir æsik-
unni.
Nú hefur verið tekin saman
nútímaljóðabók fyrir skólafólk.
Án þess að vilja lasta þá bók
verð ég að segja, að þau kvæði,
sem hún geymir eru ekki öll
auðskilin ungu skólafólki.
Þarna hefði mátt kynna Þorpið
eftir Jón úr Vör, en því góða
skáldi er sleppt. Hann er þó
með fyrstu nútímaljóðahöfund-
um.
Helzt þarf að hugsa dál-ítið
um, þegar slíik bók er tekin
saman, hvað er einfalt og auð-
skilið svo ungu fóilki. En mörg
góð og falleg ljóð eru torskilin.
Þorpið er bæði fögur bók,
vel gerð og ljóðin skilja allir,
á hvaða aldri sem þeir eru.
Kristján frá Djúpalæk:
Ég tel mikla áistæðu að reyna
að auka áhuga fólks á Ijóðum.
þau eru hvorutveggja lífsnaiutn
og læknisdómur og hafa á lið-
inni tíð bjargað sálarheill þús-
undanna.
Helzta ráð til að vekja áhuga
á þessari grein listar, sem
annarri, er að kynna hana, en
varast skal að gefa inn of stóra
skammta til dæmils í skólum og
útvarpi. Svo maður hafi miatar-
lyst þarf hæfilega övengd. Óát
kemur í fé, sem veltir fyrir S'ér
of stórri gjöf. Látið aðeins
hina beztu lesara lesa hin beztu
ljóð og sjaldan.
Jón úr Vör:
Spurningunni svara ég ein-
dregið játandi. Og ég hlýt að
fagna því, að hún skuli þó loks-
ins vera borin fram í heyranda
hljóði.
Áhugi almennings hérlendis
á Ijóðum er áreiðanlega mjög
takmarkaður. Mér virðist ekki
hafa orðið mikil breyting á því
síðustu 30 árin. Hinn svonefndi
Jóns Helgasonariskóli hefur
mjög tafið fyrir eðlilegri end-
urnýjun ljóðsins á íslandi og
gefið íhaldssemi fól-kis byr und-
ir vængi.
Kaupir fólk ljóðabækur? Þeg-
ar frá er talinn Davíð Stefáns'-
son og nolkkrir aðrir vinsælustu
höfundarnir gæti ég ímyndað
mér að eftir útkomiu ár bókanna
seljist ekki nema 100-200 ein-
tök af öllum bókum hvers ljóð-
skálds á ári hverju, og fer þá
jafnan nokkuð á söfn. Lítil
upplög eru því nokkur ár að
seljast upp. En bækur viður-
kenndra höfunda setjast alltaf
jafnt og þétt og þegar síðaista
eintakið er farið heldur eftir-
spurnin áfram.
En allir fslendingar hafa
áhuga á tækifærisvísum, eink-
um þeim sem eru vel kveðnar
og d'álítið gamansamar, helzt
þurfa þær að vera meinlegar.
Þessi aimienni hagmiælsku-
smekkur virðist m.ér hafa trufl-
andi áhrif á tilfinningu fólks
fyrir því sem er aðal ljóðsins,
listrænu gildi þess. Hinar
ófrjóu deilur síðustu áratuga
um rímuð og órímiuð ljóð hafa
og mjög ruglað jafnvel greind-
asta fólk og gert það fnáhverft
nútíma ljóðagerð. Á þessu er
að vísu að verða breyting al'lra
síðustu árin. Unga fóilkið er
sm,ám samarn að sj'á í gegnum
moldviðrið og hverfa á vit sam-
tímaskáldanna. En þessi breyt-
ing fer hægt.
Sterkasta vígi kyrrstöðu-
manna í ljóðsmekk voru
menntalstofnanir landsins, en
nú virðist sem þar séu að kioma
skörð í veggi. Fyrir nokkrum
árum voru gefin út skólaljóð,
þair sem gömlu stefnunni var
fylgt út í æsar. Nýlega er
komin út bókin Nútímaljóð,
ljóð 12 yngri skiáida, það er
spor í rétta á'tt, þótt útgefandi
hafi þar misstigið sig iUilega,
sleppt úr sjálfsögðum mönnum,
en tekið með nýgræðinga, sem
ekki hafa enn sannað rétt sinn
til að vera í slíkri bók.
Nú mætti að sjálfsögðu mis-
skilja orð mín, og æfla að ég
kunni ekki að meta þaiu skáld
er temja sér fornar ljóðadyggð-
ir. En það væri rnesti misskiln-
ingur. Ég tel t.d. Jón Helgiason
eitt fremsta skáld okkar. En
Ijóðstíll hans og viðhorf til-
heyrir liðinni tíð. Hann hefur
þegar tafið eðlilega þróun í
í ljóðagerð um einn mannsald-
ur. Ekki fyrst og fremst ljóðin
sjálf heldur miklu frem-ur þau
við'horf sem ljóðstefna Jóns
Helgasonar-aðdáenda hefur
sikapað, einkum í skólum lands-
ins. Upphaflega voru þeir
Snorri Hjartarson og Hannes
Péturssonar lærisveinar Jóns,
þótt þeir hafi að sjálf-
sögðu orðið nútímalegri, báðir
eru þeir hin ágætustu skáld. En
afturhaldsmenn miega ekki fá
að nota slíka menn í .stríði gegn
öðrum skáldum, sem koma
fram með enn róttækari nýj-
ungar í ljóðlistinni. Mín skoð-
un er sú, að fyrir þróun ljóðs-
ins á íslandi skipfi nú mestiu
máli, að fram komi sem mest
fjölbreytni í listinni, hinn forni
ljóðarfur sé lífgjafi, en ekki
fjötur á tungu skáldanna. Við
þá, sem í einlægni vilja njóta
skáldskapar, segi ég: Lesið,
hlustið fordómalaiust, v ljið svo
og hafnið.
Hvað skal gera?
Nú, blöð og tímarit mæítu
fara að vita sinn vi'tjunartima.
Þar er helzt talað um ævtsögur,
blaðamannabækur og laxveiði-
bókraenntir, þegar bezt lætur
skáldsögurnar, ljóðin eru þar
hornrekuir, nem.a þegar ga.milir
menn senda þeim langhunda
um ágæti a'ldamótaskáldskapar
og níð um nútímaiskáldin. Með
slíkum skrifum rnætti vegg-
fóðra gott herbergi á elliheim-
ili. Væri ekki skemm'tilegr.a að
efna til miálefnalegra umræðna
um ljóðttistina og stöðu hennar
nú, eða fræða fólk um það sem
er að gerast erlendis?
Þá er það útvarpið. Hvað er
flu'tt þar af nútíma ljóðlist?
Ber þar ekki mest á hagmælsk-
unni? Hvenær eignumst við
nútímaskáldin annan eins hauk
í horn hjá útvarpi'nu sem tón-
skáldin áttu þar í Páli ísdlfs-
syni? Hér þarf mikflu að breyta.
Nokkuð hefur það tíðkast
undanfarin ár, að rithöfundar
hafi heimsótt skólana og lesið
úr verkum sínum. Þetta þyrfti
að skipuleggja betur og véra í
miklu ríkari mæli en nú er.
Þyrfti beinlínis að tengja þetta
bókmenntasögukennslu. Myndi
þá skapast persónulegra sam-
band milli slkálda, nemenda og
kennara en nú er, og þá um
leið gagnkvæmari skilningur.
Þá mættu útgefendurnir sem
mest græða á miðlungsmennsk-
unni í bókmenntum okkar eða
á þýddum bókum misjafnlega
merkilegum, ögn punta áruna
sína með því að gefa út og
borga sæmilega eina eða tvær
ljóðabækur hver, svo ljóðskáld
in þurfi ekki að ganga eins og
beiningarmenn á milli þeirra,
eða gefa bækur sínar út sjálfir.
Að lokum nefni ég bókasöfn-
in. Það ætti að ganga ríkt eftir
því, að forráðamenn þeirra
kauipi helztu ljóðabækurnar,
sem koima út, en eyði ekki öllu
sínu fé í æviminningar, skáld-
sögur og þýdda reyfara.
Stefán Hörður Grímsson:
Ég held að margt væri vit-
lausara en að gera eitthvað til
þess að auka áhuga fólks á
ljóðlist, og það tel ég að verði
helzt gert með því, að auka
þekkingu þess á henni.
Þó ýmislegt megi sjálfsagt
gera til þess að minnka hlægi-
lega fáfræði almennings hvað
ljóðlist viðkemur, tel ég mestu
varða að æskan fái að kynnast
ljóðum samtíðarinnar, en þar
er liðsinni skólanna nauðsyn-
legt. Þess vegna er fagnaðar-
efni útkoma bókarinnar Nú-
tímaljóð handa s'kólúm.
Jakob Jóh. Smári:
Það mundi sízt vanþörf á að
auka á'huga almennings, eink-
u.m unga fólksins, á ljóðlist, því
honum mun hafa hrakað veru-
lega á síðustu árum. Liggja til
þess ýmiskonar orsakir og lík-
lega þó sérstaklega sú, að nú
er um fleiri viðfangsefni að
ræða í andlegum efnum, en áð-
ur var. Þó er mér ekki grun-
laust um, að formbylting sú,
sem orðið hefur í ljóðunum nú
undanfarið, muni eiga þar drjúg
an þátt í, því að mönnum finn-
ast þessi ljóð engin ljóð vera,
þó að þau séu kölluð það, og
harla lítið til þeirra að sækja
— og erfitt að læra og muna.
Þetta er að mestu leyti óbund-
ið mál, og mun því í strang-
asta skilningi ekki ljóð kallast.
Ég hygg, að helzta ráðið til
þess að endurvekja áhuga al-
mennings á ljóðlist, sé það, að
láta unglinga lesa, læra og
syngja sem mest af hefðbundn-
um réttnefndum Ijóðum, þá mun
og ekki hjá því fara, að ung-
lingunum aukist orðaforði, en
orðfæð þeirra er ein sú mesta
ógnun við íslenzkt mál, sem nú
vofir yfir.
Guðmundur Frímann:
Ég er svartsýnn á gengi ljóðs
ins á komandi tímum. Ég er
ekki viss um að „almenningi“
sé akkur í að unnið sé að kynn-
ingu þess. Ýmsir halda því fram
að órímuð ljóð, sem mjög eru
í tízku, hafi komið óorði á
alla ljóðagerð, líkt og þeir
menn sem ekki kunnu með vín
að fara, hafa komið óorði á
brennivínið. Auðvitað er þetta
nöldur aldamótakynslóðarinn
ar. Ég er rímskáld, en fjarri
fer því að ég kunni ekki að
meta órímuð ljóð, séu þau vel
gerð. Af hendingu liggur hér
á borðinu hjá mér bókin erlend
nútímaljóð. Hún hefur að geym
mörg óvenju snjöll og glæsi-
leg ljóð. Mér er til efs að
nokkurt þeirra væri betra enda
þótt höfundarnir hefðu gauk-
Framhald á bls. 25