Morgunblaðið - 07.02.1968, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. FEBRÚAR 1968
25
Sjötugur 1 dag:
Alexander Bridde
bakarameistari
ALEXANpER er fæddur 1898 í
borginni Ústmedwediza af þýzku
foreldri.
Árið 1922 stígur hann á ís-
lenaka grund aðeins 24 áira gam-
all.
Erindið var að vinna sem köku
gerðamraður !hjá Hótel Skjald-
breið, en um þær mundir rak
hótelið eigin kökugerð.
Áður en Alexander hóf sjálf-
stæðan atvinnurekstur sem bak-
ari, hafði hann unnið hjá þekkt-
um bakarameistara, hr. Kerff
um nokkurt skeið.
1927 hóf Alexander rekstur á
eigin bakaríi með framleiðslu á
brauði, kökum og sælgæti að
Herfisgötu 41, en flytur bakaríið
nökkru seinna í nýtt hús að
Hverfisgöbu 39.
Þar starfaði hann sem bakara-
meistari til ársins 1965 að son-
ur hans tók við og vinn-ur hann
nú 'hjá honum við sömu iðn-
grein.
Nokkru áður en Bridde, en því
nafni er hann yfirleitt nefndur,
hóf sinn eigin rekstur, hafði
hann gengið í hjónaband með
Þórdísi Guðnadóttur frá Eyrar-
bakka, en hún mun hafa átt rík-
an þátt í að hvetja hann til dáða.
Það hlýtur að vera hverjium
manni ómetanlegur styrkur við
slíkar aðstæður að kynnast jafn
mikilhæfri dugnaðar- og ágætis-
konu sem Þórdís er.
íslenzkan ríkisborgararétt fékk
Bridde eftir nokkuTra ára dvöl
hér á landi.
Þennan rétt og þær skyldur
sem sérhver tekur á sig við slík
tækifæri, hefir Alexander
Bridde, rækt af slíkri tryggð við
ísland, að eigi verður á betra
kosið, og má sú þjóð vera stolt
af slíkum sonum er nema lönd
fjarri átthögum símum.
Oft hefir því verið haldið á
lofti meðal okkar, að væru allir
fslendingar jafn góðir þjóðfélags-
þegnar og hann væri maxgt öðru
vísi hjá okkur í dag.
Það má einnig færa til ein-
dæma, að Bridde hefir aldrei
ferðazt frá íslandi eftir að hann
steig hér á land — heldur hafið
vinnu sína löngu fyrir venjuleg-
an fótaferðatíma og hefir hann
oft iátið í ljósi þá skoðun sína,
að það væru fáir sem hefðu séð
jafn oft Reykjavík og hana bað-
aða í sólarupprás og í þeirri
kyrrð sem þeir einir þekkja sem
á erli eru á þessum tíma sólar
hrings. — Sjálfur hefi ég heyrt
afmælisbarnið margoft _ taka
fram, að eigi kynnum við íslend-
ingar að meta sem skyldi mikil-
vægi þess, að landamæri annarra
landa snertu ekíki ísland.
Við sem teljum ok'kur geta
sagt með sanni, að það sé lán að
ihafa haft kynni árabugum sam-
an af slíkum ágætisdreng sem
Bridde er ,að vita til þess, að nú
stendur hann ekki einn á þessari
grund sem ókunnur maður frá
framandi landi, heldur sem einn
af ágætum sonum þessa lands og
fagnar í dag þessum merku tíma-
mótum ævi sinnar með eigin-
konu, þremur börnum þeirra,
tólf barnabömum og tveimur
tengdabörnum auk ihinnar mörgu
vina sem munu fagna þessum
degi með honum í dag.
Kæri Alexander Bridde, við
vinir þínir og kunningjar 'biðj-
um þess að um ókomin ár megir
þú njóta sem bezt með eiginkonu
og fjölskyldu.
Vinir.
Framhald af bls. 8
an flaka og dreifa til fiskbúða
og fisk-bara. Fiskbúðirnar skipta
tugum þúsunda.
Árlegur fiskafli Breta hefur ver-
ið um 1 millj. tonn. Fullnægir það
um 65-70% af þörfinni, en 30-35%
hefur þurft að flytja inn. Allt til
síðasta árs hefur innflutningurinn
farið vaxandi, en minnkaði um
10.000 tonn árið 1966.
Árið 1965 var innflutningur á
ferskum og frystum fiski 128.000
tonn að verðmæti um 2.800 millj.
króna. Um helmingur innflutnings
ins var frá Noregi og Danmörku.
Á tímabilinu 1961—1965 jókst inn-
flutningur frá Noregi um 24 og
varð aukningin mest 1 flökum og
var þar farið að gæta áhrifanna frá
EFTA samningnum, en sem kunn-
ugt er tollfrjáls innflutningur á
frystum fiskflölum innan EFA-land
anna.
Bretland er þýðingarmesta við-
skiptaþjóð okkar 1 Vestur-Evrópu
og virðist eðlilegt að við reynum
að viðhalda þessum þýðingarmikla
markaði, sem ætla má að verði
okkur hagkvæmur, m.a. af eftirtöld
um ástæðum:
f fyrsta lagi eru þær fisktegundir
sem við framleiðum fyirleitt þekkt
og samþykkt markaðsvara þar.
í öðru lagi er landfræðileg lega
Bretlands okkur hagkvæmari til
flutninga en flestra annarra mark-
aðslanda.
í þriðja lagi. Framleiðsla ákveð-
inna tegunda og pökkun i stærri
umbúðir er ýmsum íslenzkum fram
leiðendum hagkvæm og samrýman
leg markaðsþörfunum.
Það sem helzt myndi reynast
okkur Þrándur í Götu a.m.k. í
bili er: í fyrsta lagi, lágt markaðs
verð, sem er þó ekki endilega sér-
einkenni fyrir þennan markað. í
öðru lagi, skortur á aðstöðu til að
fylgja vörunni eftir með hlutdeild
í eða áhrifum á dreifingarkerfið
til smærri kaupenda. f þriðja lagi,
vegna tilveru Fríverzlunarbanda-
lagsins EFTA líta margir kaupend-
ur á aðildarríkin, sem sín framtlð
arviðskiptalönd og aðhyllast því
viðskipti innan þeirra fyrst og
fremst en ytri tollur EFTA á fiski,
10%, gerir það að verkum, að ann-
að hvort verðunr við að sætta okk-
ur við 10% lægra verð en aðildar-
ríkin, t.d.Norðmenn, Danir, eða að
við getum aðeins selt, þegar þeir
hafa ekki hliðstæða vöru að bjóða
Svanur Sigurðsson
Brúarhrauni
KVEÐJA
FRÁ FJARSTADDRI SYSTUR
Sofðiu bróðir, systurhjartað
sendir kveðju yfir haifið.
Minninganna myndir safnast
miýkja sviðann litla stund.
Árla dags er sólin sigin,
sár er kuldinn eftir ylinn.
Blómin krókna í köldum gjósti
kveinar himinn, haí og grund.
Sofðu bróðir, blása vindar
boðskap yfir hraun og engjar.
Fjallið hlustar, áin .hvíslar,
hljóminn nemur Barnaborgin.
Sorgarfregn fær fjarlæg systir
siystkinum er horfin bróðir.
Móðurhjartað þögult harmar
hljóðlátust er dýpsta sorgin.
Sofðu bróðir, systir þín
saknar þín og gleymir ekiki.
Ilmur lyngs og lóusöngur
laðar fram öll æskuárin.
Til þeirra hjartað huggun sækir

hverju sinni nóttin kemur.
Og þar mun þraiut og þjáning
litla
og þerra burtu sorgartárin.
S.S.
Frá sjónarmiði markaðsöflunar-
innar í Bretlandi, er þetta afar erf-
iður fjötur um fót á tímum fram-
boðs umfram eftirspum á vöru,
eins og nú er með frystan fisk
Nýafstaðin gengisbreyting hjá okk-
ur og Bretum styrkir nokkuð sam-
keppnisaðstöðu okkar gagnvart
Norðmönnum og Dönum, en veld
ur tæpast breytingu svo teljandi sé
í útflutningi okkar til Bretlands.
Önnur EFTA lönd:.
Möguleikar á sölum frystra sjá-
varafurða til annarra EFTA ríkja
en Bretlands eru mun takmarkaðri
- Helzt kæmi til greina að reyna
að byggja upp markað, t.d. 1 Sviss
en vegna samkeppni frá Noregi og
Danmörku, stöndum við þar illa að
vígi.
„Hvað um Efnahagsbandalagslöndin
„í Efnahagsbandalagslöndunum,
sem þegar eru að renna saman í
eina markaðsheild, hefur fiskfram-
léiðsla aukist á seinni árum, eink-
um á bolfisktegundum, og hafa
þýzkir og franskir frystitogarar
sérstaklega aukið framleiðsluna.
Verð á þorskflökum á franska
markaðinum hefur verið tiltölulega
hátt og hlýtur því að vera girni-
legt fyrir þýzka útflýtjendur, ef
franski togaraflotinn, sem hefur ver
ið aukinn mikið fullnægir ekki eft-
irspurninni þar. Eftir því sem næst
verður komizt, er ekki útlit fyrir,
að við höfum mikla möguleikameð
flakasölur til Frakklands, Belgíu
og Hollands. Ytri tollur Efnahags-
bandalagsins á innfluttum fiski,
sem verður 15%, gefur aðildarríkj
unum það mikla vernd, að varla
er við því að búast, að utanað-
komandi aðilar komist langt í sam-
keppni við þá, sem eru innan banda
lagsins
Árið 1965 fluttu þessi lönd inn
200 þúsund tonn af síld og skel-
fiski. Fiskneyzla í Frakklandi er
mikil, nær 20 kíló á mann á ári
að meðtöldum skelfiski og nær 2/3
hlutar magnsins var innflutt. Fryst
síld, flokkuð í samræmi við óskir
kaupenda, er sú vara, sem ið ættum
helzt að geta komið þar á markað.
Þá er stöðugur markaður fyrir
flokkuð hrogn í Frakklandi, sem
þykja mjög góð til reykingar og
einnig er markaður fyrir skötusel.
Hvað Belglu snertir er ástandið
svipað og í Frakklandi. - Markað-
ur er yfir vetrarmánuðina fyrir
síld af ákveðnum stærðarflokkum,
en magnið er ekki mikið á okkar
mælikvarða,a.m.k. ekki til að byrja
með.
Síldarflök af stórri og góðri síld
er möguleigt að selja í Hollandi
og Belgíu. Við höfum einnig selt
til Hollands verulegt magn af skötu
sel. Unilever fyrirtækið IGLo hef-
ur um 70 af smásölumarkaði Hol
lands í frystum matvælum og um
50 af belgíska markaðnum.
Framtíðarhorfur:
Ég álít að í náinni framtíð a.m.k.
verði afrakstur sjávarafla og út-
flutningur sjávarafurða aðal undir
staða þeirra lífskjara, sem við hljót
um að búa við. En af dýrkeyptri
reynslu núverandi verðlækkunar-
tímabils i kjölfar góðæris, megum
við læra að binda ekki of sterkar
vonir við sífellt hækkandi verð fyr-
ir útflutningsafurðirnar, og það get
ur verið hætta fólgin í verðhækk-
unum, sem eru umfram og í ósam-
ræmi við aukningu þjóðartekna við
skiptalanda okkar yfirleitt, því til
slíkrar framleiðslu leitar aukið
fjármagn, sem getur orsakað of-
framleiðslu. Við þurfum að full-
vinna sem mest það takmarkaða
hráefni, sem aflast og byggja þar
á okkar stóriðnað. En útflutnings-
atvinnuvegur getur ekki krafizt
hækkaðst markaðsverðs fyrir af-
urðir sínar, þótt heimatilbúinn
framleiðslukostnaður okkar rjúki
upp úr öllu valdi, vegna óstöðugs
verðlags og kaupgjalds hjá okkur.
Að flestra dómi verða stórstig-
astar framfarir á næstunni, bæði í
frámleiðslu og markaðsmálum,
vegna tilkomu rafeindaheila. Vegna
smæðar fyrirtækja okkar, stöndum
við illa að vígi til að tileinka okk-
ur þessa tækni, en engu að síður
verðum við nú þegar að keppa við
framleiðslij fyrirtækja, sem eru bú-
in þessum fullkomnu tækjum. -
Sameining smærri fyrirtækja, eða
algjör samvinna stærri vinnslu-
stöðva gæti fært okkur skrefi nær
því að ná bættum árangri. Hagur
flestra fyrirtækja fer mikið eftir
getu forráðamanna þeirra til að
setja þeim markmið og finna rétta
leið til að ná settu marki. Skipu-
legar áætlanir til lengri tíma eru
hin mikilvægustu hjálpartæki.
Það er alkunnugt, að utanríkisvið
skipti okkar eru tiltölulega mjög
mikil eða útflutningur og innflutn-
ingur nær 50% af brúttó þjóðar-
tekjum hvor um sig, sem er um
helmingi hærra hlutfall en flestra
Vestur-Evrópulanda og tífallt á við
Bandaríki Norður Ameríku. Við er
um því fjær því en flestir aðrir að
vera sjálfum okkur nógir. Ég álít
að við hefðum átt að athuga fyrir
löngu um aðild fslands að EFTA
með löngum aðlögunartíma líkt og
Finnland og Portugal fengu, og
þótt segja megi, að athugun á því
nú komi seint, getur hún enn orðið
okkur að miklu gagni.
f markaðmálum útflutningsafurð
anna er okkur meiri nauðsyn að
byggja upp markaðsöryggi fyrir
okkar titlölulega einhæfu afurðir,
heldur en stökkva eftir glæsilegum
skynditilboðum, sem ekki er grund
völlur fyrir til langframa. Okkur
ber að forðast samkeppni hvor við
annan 1 að bjóða afurðir okkar á
erlendum mörkuðum, slíkt leiðir
aðeins til verðlækkunar, sem er
okkur öllum i óhag. - Þess er að
vænta að viðleitni S.H. í Englandi
eigi eftir að bera enn meiri ár-
angur og verða upphaf af stærra og
meira átaki, sem tryggi þjóðinni
auknar og öruggar sölur á verð-
mætum sjávarafurðum á brezka
markaðnum.
- LJÖÐSKÁLDIN
Framhald af bls. 17.
að við að ríma þau. Rímið eitt
gefur engu kvæði gildi, rím
leysan ekki heldur. Ljóð af
báðum gerðum geta verið
hreinn þvættingur. í báðum
ljóðformunum veltur á öllu
hvernig um er vélt. Margir æpa
köpuryrði að þeim, sem þeir
nefna atómskáld, kalla ljóð
þeirra Æra—Tobba—kveðskap.
Það er órökrænt. Tobbi var
okkar maður rímskáldanna
Fáir þrælrímuðu á borð við
hann. En Tobbi var „absúrd"
skáld. í hugsanagangi hefur
hann kannski verið eitthvað
skyldur þeim, sem minnst hafa
til brunns að bera á skálda-
þingi. En jafnvel þótt eitthvað
fljóti með af leir í nútímakveð
skap er engin ástæða til að
fara í fýlu vegna þess. Eins og
leirinn hafi ekki fyllt obbann
af Ijóðabókmenntum okkar frá
upphafi. Ég held — kannski er
ég einn um þá skoðun — , að
í engri bókmenntagrein okkar
sé jafnmikið af þvættingi og
í ljóðagreininni. Af rúmlega
þúsund ljóðabókum, sem ég hef
hér fyrir augunum, mundi ég
ekki opna til lesturs nema nokk
ra tugi, enda þótt ég væri „stað
settur“ til dauðadags á eyði-
ey og hefði ekki annan bóka
kost. Hversvegna ég safni þá
ljóðabókum? Að baki þeirrar
ástríðu eru líkar hvatir og þær,
er á sínuim tíma fengu stelpur
mínar til að safna servíettum
og eldspýtustokkum. Mikið er
rætt um „pop“-list nú til dags
og einkum í sambandi við
músík. Það er misskilningur að
hún ein geti stælt sig af þessu
nútíma fyrirbrigði. „Poppið“ er
tekið að einkenna verk margra
þeirra, sem fást við aðrar listir.
Málaralist, skáldsagnagerð og
ljóðlist. „Poppið“ virðist vera
það sem koma skal, og hví
skyldum við ekki fagna þeim
menningarstraumi? Að vísu
kalla frændur okkar á Norður-
löndum þá tegund ljóðlistar
„pigtraadslitteratur". gadda-
vírskveðskap. En Sviarnir a.m.
k. láta nú ekki bjóða sér allt.
En sem sagt miðað við ástand-
ið í dag held ég, að „almenn-
ingur“ kæri sig kollóttan um
alla ljóðakynningu. Þetta mæli
ég sem rímskáld. Ekki veit ég
hvað rímleysingjarnir segja, vel
má vera, að þeir telji slíka
kynningu nauðsynlega. Og þá
er að hefja hana. Okkur rím-
skáldunum m.á vera sama, við
verðum flestir gleymdir eftir -
nokkra áratugi, enda þótt okk-
ur lifi sjálfsagt einhverjir list-
snápar, sem telja sér frama í
að nudda sér upp við þá sem
skástir voru taldir í lifanda
lífi.
Ef æskilegt verður talið, „að
beztu manna yfirsýn", að auka
áhuga almennings á ljóðlist,
dettur mér í hug hvort það
væri fjarstæða, þótt útvarpinu
væri gert að skyldu, að verja
lengri tíma í því augnamiði en
verið hefur. Nú hefur sá hátt-
ur verið tekinn upp hjá þeirri
góðu stofnun, að helga íslenzku
tónskáldi dagsstund heilan mán
uð. Slíkt yrði vafalaust talin
ofrausn við ljóðskáld. Líka
kæmi til mála, að þeim sem
kenna bókmenntir í skólum
landsins væri gert að skyldu
að verja ákveðnum tíma til
Ijóðakynningar, upplesturs og
skýringa. Einnig að þjálfa nem-
endur í að lesa upp ljóð og
skýra þau. Um nokkurt ára-
bil hefur yfirstjórn fræðslu-
mála sent öðru hverju í skólana
menn, sem átt hafa að þjóna
þessu kynningarhlutverki. Sú
kynning hefur stundum gefizt
vel, stundum ekki. Það gefur
auga leið, að þeir sem naumast
geta talist læsir á eigin kvæði
eru ekki færir um að lesa ann-
arra. Mér hefur stundum dott-
ið í hug ef einhver skynugur
náungi hefði verið sendur út af
örkinni með safn eldspýtu-'
stokka til að sýna krökkunum.
í þessu sambandi get ég ekki
stillt mig um að minnast á aðr-
ar listkynningar út um lands-
byggðina, enda nokkuð um þær
rætt í dag. Við „Norðurlands-
menn“, En þannig titlar eitt
höfuðstaðarblaðið okkur ný-
lega, mundum fagna, ef okkur
yrði sendur listamaður (eða
kona), er vildi kynna okkur
list sína, og kannski ekki sízt,
ef okkur væri sýnt t.d. hvernig
hægt er á listrænan hátt að
stilla upp hjóli úr afdönkuðu
stighjóli, prýtt nokkrum kló-
settblöðum, svo einn möguleiki
nútíma listsköpunar sé nefnd-
ur. Æskilegt verður að telja,
að listamaðurinn (eða konan)
fylgi með til að skýra verkið.
Sýningargestum til fróðleiks
gæti hann gert grein fyrir „til-
urð“ listaverka sinna. Og ég
þori að fullyrða, að hann þyrfti
aldrei að skorta ,,materíal“
enda þótt hann settist hér að —
sorphaugarnir hérna rétt fyrir
ofan bæinn. Já, „tilurð“. Al-
veg er það fágætlega gott
dæmi um orðsköpunarhæfni
vorra tíma. Það var slysni, að
pi'óf. Einar Ólafur Sveinsson,
skyldi ekki hafa spurnir af
þessu orði, þegar hann gaf nafn
bók sinni, Ritunartími íslend-
ingasagna. Hvort það hefði
ekki verið betur í anda nú-
tímans, að bókin hefði heitið
Tilurðartimi fslendingasagna.
Þá hefði „pop“—málinu tekizt
að skáka gamla Snorra, svo
lengi yrði í minnum haft.
f
RITSTJORN • PRENTSMIÐJA
AFGREIÐSLA • SKRIFSTOFA
BÍMI 1D*1DQ